Çiğ köfte
| Çiğ köfte | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Türü | köfte |
Çiğ köfte (Osmanlıca: Dilbaba, Dibâbe),[1] bulgur, isot, kıyılmış et, salça, soğan, maydanoz ve çeşitli baharatların yoğurulup karıştırılması ile hazırlanan, ısıl işlem görmeden (pişirilmeden) tüketilen, Şanlıurfa[2][3] ve Adıyaman yöresine ait bir yiyecektir.[4] Şanlıurfa ve Adıyaman'ın dışında; Adana, Gaziantep, Osmaniye, Kahramanmaraş, Diyarbakır, Mardin, Elazığ, Malatya ve Hatay gibi illerde de yöresel farklılıklar gösterebilen çiğ köfteler yapılır. Genellikle ince ve uzun (sıkma) köfte parçaları şeklinde ve marul yaprağı ile servis edilir. Şanlıurfa'da açık ekmek, bazı yörelerde de lavaş ekmeği ile tüketilir.
Şanlıurfa yöresine ait çiğ köfte et ile yoğurulurken, Adıyaman yöresine ait çiğ köfte etsiz bir şekilde yoğurulmaktadır. Şanlıurfa Çiğ Köftesi[5] 2008 yılında tescil edilirken, Adıyaman Çiğ Köftesi[6] 2018 yılında tescil edilmiştir.
Çiğ köfte, içindeki bulgurun şişme özelliğinden dolayı bekletilmeden, tazeyken yenmesi gereken bir besindir. Çiğ et nedeniyle oluşabilecek -başta tenyazis olmak üzere-[7] çeşitli hastalıklar nedeniyle etsiz çiğ köfte çeşitleri de üretilmeye başlanmıştır. Bu tür çiğ köftede çeşitli sos ve baharatlarla etli çiğ köfte görüntüsü ve lezzeti taklit edilir. Türkiye'de Sağlık Bakanlığı kararıyla etli çiğ köftenin satışı yasaklanmıştır.[8]
Osmanlı mutfağındaki çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Etsiz, Yağsız Tecrübeli Yemekler yemek kitabında Dilbaba olarak tarifi verilmiştir.[1]
Yörelere göre çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Accin
[değiştir | kaynağı değiştir]Mardin'de yapılan yumurtalı çiğ köftedir.[9]
Adıyaman Etsiz Çiğ Köfte
[değiştir | kaynağı değiştir]Adıyaman Etsiz Çiğ Köfte; çiğ köftelik ince bulgur, isot, biber ve domates salçası, maydanoz, nar ekşisi, bitkisel yağ, kuru soğan, sarımsak, ceviz, tuz ve çeşitli baharatların karışımından oluşmaktadır. Ürünün ham maddesi olarak kullanılan bulgur tercihen Triticum aestivum cinsi yarı sert kırmızı ekmeklik buğdaydan üretilen, yörede simit olarak adlandırılan, çiğ köftelik ince bulgur (%90'i 1,6 mm den küçük) olmalıdır. Bu boyutun tercih edilme sebebi kolay yumuşaması ve ürünün yoğrulmasını kolaylaştırmasıdır. Adıyaman Etsiz Çiğ Köfte 12.07.2018 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]
Gaziantep Haveydi Köfte /Antep Haveydi Köfte
[değiştir | kaynağı değiştir]Gaziantep Haveydi Köfte / Antep Haveydi Köfte 21.04.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]
Urfa Yumurtalı Köfte
[değiştir | kaynağı değiştir]Urfa Yumurtalı Köfte 29.12.2017 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[12]
Şanlıurfa Çiğ Köfte
[değiştir | kaynağı değiştir]Şanlıurfa Çiğ Köfte 18.03.2009 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[13]
Gaziantep Yağlı Köfte / Antep Yağlı Köfte
[değiştir | kaynağı değiştir]Gaziantep Yağlı Köfte / Antep Yağlı Köfte 01.07.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
-
Yoğrulmadan önce malzemeler -
Şanlıurfa çiğ köftesi -
Adıyaman çiğ köftesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Mütareke Yıllarının İstanbulu'na Mutfaktan Bakmak". OTAM, 40 /Güz 2016, 279-302. 19 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi19 Haziran 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
- ^ "Adıyaman ve Şanlıurfa çiğ köfte tescili için mahkemelik oldu". a Haber. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
- ^ "Çiğ köfte resmen Adıyaman'a tescillendi". sozcu.com.tr. 25 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
- ^ "Şanlıurfa'dan Adıyaman'a "çiğ" köfte tepkisi". 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Çiğ Köfte Şanlıurfa'nın İtirazına Rağmen Adıyaman'a Tescillendi". 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Aile Sağlığı Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi. sf 7.
- ^ "Artık onun da standartları var". MyNet. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2018.
- ^ "Mezopotamya'nın beşiği Mardin'in yöresel 23 lezzeti". Milliyet. 31 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021.
- ^ "Coğrafi İşaret Platformu". Coğrafi İşaret Platformu. 25 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir] | Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Yiyecek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |