Çilauri
Çilauri (Gürcüce: ჭილაური; okunuşu: "ç'ilauri"), tarihsel Klarceti bölgesinde, Murgul Vadisi'ndeki yerleşim yerlerinden biridir. Murgul Çayı'nın sol kıyısında yer alır ve günümüzde Küre köyünün bir mahallesidir.[1][2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcüce bir yer adı olan Çilauri, Türkçeye Cilaur (جلاور) ve Çilavur (چیلاوور) olarak girmiştir.[3][4] 93 Harbi’nde (1877-1878) Artvin bölgesini ele geçiren Ruslar köyü Cilaur (Джилауль) adıyla kaydetmiştir.[5] Bazı Gürcüce kaynaklarda Çilavri (ჭილავრი) olarak da geçer.[6] Çilauri (ჭილაური), Gürcüce "çili" (ჭილი: saz, papirüs) kelimesinden türemiş bir yer adı olup "sazlık" anlamına gelir.[7] Klarceti bölgesinde "çili"den (ჭილი) türemiş Çilagara (ჭილაგარა), Çilvana (ჭილვანა), Çilokana (ჭილოყანა) gibi başka yer adları da bulunmaktadır.[8]
Çilauri köyü, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir.[9]
Çilauri, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nde Lazistan sancağına bağlı Livana kazası köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon salnamesine göre köyde 11 hanede 29 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olsa da bu tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfus tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyünün nüfusunun 58 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[10]
Çilauri, 93 Harbi'nin ardından kurulan Rus idaresi sırasında, 1886 nüfus tespitine göre Artvin sancağına (okrug) bağlı Artvin kazasın (uçastok) bir köyüydü. Bu kaza içinde Çhaleti nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyde 65 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihteki nüfusu on yıl önceki tahmini nüfusu da doğrulamaktadır.[5]
Çilauri, Rus idaresinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında köyde 4 hanede sadece 21 kişi yaşıyordu. Bu tarihte de nüfusu Gürcü olarak kaydedilmişti. Rus idaresi sırasında köyün nüfusunun Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğu bu kayıtlardan anlaşılmaktadır. Bu tarihte Çilauri, Borçka kazasının Murgul nahiyesine bağlıydı.[11]
Çilauri Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Çiller olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tespitinde köyde 5 hanede 34 kişi yaşıyordu.[12] Çilauri, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Çiller adıyla Murgul nahiyesinin bir köyü olarak geçer.[13] Ancak 1935 genel nüfus sayımında adının geçmemesi, Çiller'in bu iki tarih arasından bir mahalle olarak Küre köyüne bağlandığını göstermektedir.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 96, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 332 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 9789157871117.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 120". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1361". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 617 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 29 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 181, 184 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები), 2002, s. 66-67". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 144, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 90" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2021.