Lomiketi
Lomiketi (Gürcüce: ლომიკეთი; okunuşu: "lomik'eti"), tarihsel Klarceti bölgesinde, Murgul Vadisi'ndeki yerleşim yerlerinden biridir. Murgul Çayı'nın sol kıyısında yer alır ve günümüzde Artvin ilinin Murgul ilçesine bağlı Başköy'ün bir mahallesidir.[1][2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcüce bir yer adı olan Lomiketi (ლომიკეთი), Lomikedi'den (ლომიქედი) değişime uğramıştır. Lomikedi ise "aslan tepe" anlamına gelir.[3] Nitekim köyün adı 1925 yılında "Arslanlı" olarak değiştirilmiştir.[4] Artvin bölgesinde Gürcüce "tepe" anlamındaki "kedi" (ქედი) kelimesi Şuşanaketi (შუშანაკეთი), Haçiketi (ხაჭიკეთი), Siniketi (სინიკეთი) gibi başka yer adlarında da "keti"ye (კეთი) dönüşmüştür.[5] Lomiketi, Türkçeye Lomiket (لومكت) olarak girmiştir.[6] Bununla birlikte 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesinde sehven Domiket (دومكت) biçiminde yazılmıştır.[7]
Lomiketi köyü, tarihsel Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir.[8]
Lomiketi, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon Vilayeti'nde Lazistan sancağına bağlı Livana kazasının köylerinden biriydi. 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre köyde 11 hanede 35 kişi yaşıyordu. Salnamede belirtilmemiş olmasına karşın, bu tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 70 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Lomiketi, 93 Harbi'nin ardından kurulan Rus idaresi sırasında, 1886 nüfus tespitine göre Artvin sancağına (okrug) bağlı Artvin kazasının (uçastok) sınırları içinde Çhaleti nahiyesine bağlı Başköy'ün bir mahallesi olarak kaydedilmiştir. Bu köyün nüfusu ise, 24 hanede yaşayan 140 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[10][11]
Lomiketi, Rus idaresinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında "Lomiked" olarak kaydedilmiş olan köyün nüfusu 8 hanede yaşayan 35 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte de Lomiketi'nin nüfusu Gürcü olarak kaydedilmiştir. Bu sırada Borçka kazasının Murgul nahiyesine bağlı olan köyün nüfusunun 1876 yılına göre yarı yarıya azalmış olduğu görülmektedir. Köylülerin Osmanlı ülkesine göç etmiş olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim Gölcük ilçesinin Ayvazpınarı köyüne göç eden Gürcülerin bir kısmı Lomiketi'den gitmiştir.[12][13]
Lomiketi Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Arslanlı olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tespitinde köyde 10 hanede 39 kişi yaşıyordu.[4] Lomiketi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Arslanlı" adıyla Murgul nahiyesinin bir köyü olarak geçer.[14] Ancak 1935 genel nüfus sayımında adının geçmemesi, Arslanlı köyünün bu iki tarih arasından bir mahalle olarak Başköy'e bağlandığını göstermektedir.[15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 180, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ Eter Beridze, Nigali (Gürcüce), Tiflis, 2009, s. 332 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 180-181, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 144, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 184 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 120". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354, ISBN 975-7871-07-9.
- ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები), 2002, s. 66-67". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 355, ISBN 9789157871117.
- ^ ""Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2020.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis, 2019, s. 24. 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941- 485-24-4.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 265 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 26" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.