Aduça
Aduça, tarihsel Klarceti bölgesinde, Murgul Vadisi'ndeki yerleşim yerlerinden biridir. 1955 yılında, Artvin iline bağlı Murgul ilçesinin idari merkezi olan Murgul kasabasının bir mahallesine dönüşmüştür.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Aduça adı, Adutsa'dan (ადუცა) değişime uğramış ve Gürcüce bir bitki adı olan "dutsi" (დუცი) kelimesinden türemiş olabilir. Bu yer adı Türkçeye de Aduça şeklinde girmiştir. Nitekim Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca bir kaynakta Aduça (آدوچە) olarak geçer.[2]
Aduça köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir.[3]
Aduça, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre, Çıldır Eyaleti'ne bağlı Livane sancağının bir köyüydü. Vergi toplama ve askere alma aamacıyla sadece erkek nüfusunun tespit edildi bu tarihte 26 hanede 70 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün tahmini nüfusunun 140 kişiden oluştuğu söylenebilir.[4]
Aduça köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakılmıştır. Rus idaresi tarafından 1886 tarihli nüfus sayımında Adurça (Адурча) şeklinde yazılan yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Dzansuli nahiyesinin yedi köyünden biriydi. Nüfusu, 82’si erkek ve 75’i kadın olmak üzere, 27 hanede yaşayan 157 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Gürcü (“Грузины”) olarak kaydedilmiştir.[5]
Artvin bölgesinin Türkiye'ye bırakılmasının ardından 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde adı “Aduça” şeklinde okunmuş olan köyde sadece 2 hane kalmıştı. Söz konusu 2 hanede, 3'ü kadın ve 3'ü erkek olmak üzere, 6 kişi yaşıyordu. Bu tespitte de köyün nüfusu Gürcü olarak yazılmıştır.[6] Artvin vilayeti üzerine çalışmasıyla tanınan Muvahhid Zeki, 1927 yılında basılan kitabında köyün adını Aduça (آدوچە) şeklinde yazmıştır. Söz konusu kaynakta, köyün 52 haneden oluştuğu, 134'ü erkek ve 132'si kadın olmak üzere, köyde 266 kişinin yaşadığı belirtilmiştir.[2]
Aduça adı, Artvin vilayetindeki diğer köy örneklerinde olduğu gibi, 1925 yılında değiştirilmiş ve köye Adaklı adı verilmiştir.[2] Nitekim 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde bu yerleşim Adaklı (آداقلی) olarak geçer. Bu tarihte Adaklı köyü, Artvin vilayetinin merkez kazasının Murgul nahiyesine bağlıydı.[7] 1935 genel nüfus sayımında köy olarak geçmemiş olması, mahalleye dönüştürüldüğünü göstermektedir.
Damar köyüne bağlı olan Aduça (Adaklı) mahallesi ile Küre köyünün Aşağı Küre mahallesinin birleştirilmesiyle 1955 yılında Murgul kasabası kurulmuştur.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Resmî Gazete, 17 Mayıs 1955 tarihli sayı" (PDF). 19 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025.
- ^ a b c "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 119". 4 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025.
- ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები), 2002, s. 66-67". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5.
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - 1327.
- ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ "Resmî Gazete, 17 Mayıs 1955 tarihli sayı" (PDF). 19 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mayıs 2025.