İhsan Doğramacı
İhsan Doğramacı | |
|---|---|
 Amsterdam'daki 1996 IPA Konferansı'nda | |
| Doğum | 3 Nisan 1915 Erbil, Musul Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 25 Şubat 2010 (94 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Vatandaşlık | Türkiye Cumhuriyeti |
| Mezun olduğu okul(lar) |
|
| Tanınma nedeni | |
| Kariyeri | |
| Dalı | Girişimci, akademi, tıp |
| Çalıştığı kurumlar | |
İhsan Doğramacı (3 Nisan 1915, Erbil - 25 Şubat 2010, Ankara), Irak Türkmen asıllı Türk doktor ve akademisyendir. Eski Ankara Üniversitesi rektörü, eski Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mütevelli heyeti başkanı, Bilkent Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi kurucusudur. İlk YÖK başkanı olarak 10 Aralık 1981 - 10 Temmuz 1992 tarihleri arasında görev yapan İhsan Doğramacı, son olarak Bilkent Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı görevini sürdürmüştür.[2]
Ailesi ve çocukluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]İhsan Doğramacı, 1915 yılında, o zamanlar Osmanlı İmparatorluğu'nun parçası olan Erbil'de, Kale Mahallesi'nde Irak Türkmeni bir ailede doğdu. V. Murad zamanında yaşamış olan Doğramacızade Kara Mehmed'in soyundan gelen Erbil belediye başkanlığı yapan Doğramacızade Ali Paşa'nın en büyük çocuğudur. Annesi İsmet Hanım, uzun yıllar Osmanlı Meclis-i Mebusanında Kerkük mebusu olarak görev yapmış Kırdarzade Mehmet Ali Bey'in kızıydı.[3]
Osmanlı Sadrazamı Mahmut Şevket Paşa'nın yeğeni ve Osmanlı Ordusu Müşiri Dağıstanlı Mehmet Fazıl Paşa'nın torunu olan Ayser Süleyman ile 1942 yılında evlenmiştir. Ayser Hanım'ın babası Hikmet Süleyman 1930'larda Irak başbakanı olarak görev yapmıştır.[3][4]
İhsan Doğramacı'nın Şermin (Savaşçı), Ali ve Osman isminde üç çocuğu vardır.[3][5]
Eğitim hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk öğrenimini Erbil İbtidaiyyesi'nde, orta öğrenimini Beyrut'ta Beyrut Amerikan Üniversitesi'ne bağlı International College'de (1932) tamamladı. Üç yıl Bağdat Tıp Fakültesine devam etti ve sonra İstanbul Tıp Fakültesini tamamlayarak 1938'de doktor olarak mezun oldu. İstanbul Tıp Fakültesi'nden mezun olduktan (1938) sonra ihtisas çalışmalarını Ankara Numune Hastanesi, Harvard Üniversitesi'ne bağlı Boston Children's Hospital ve Washington Üniversitesi'ne bağlı St. Louis Children's Hospital'da sürdürdü. 1942 yılında Sadrazam Mahmut Şevket Paşa'nın yeğeni ve Irak Başbakanlığı da yapmış olan Hikmet Süleyman'ın kızı Bağdat Amerikan Kız Koleji öğrencisi Ayser Hanım ile tanışıp, evlenmiştir.[4] Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde Doçent (1949) ve Profesör (1954) oldu. Çocuk Sağlığı Enstitüsü'nün, Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi'nin ve Hacettepe Üniversitesi'nin kurulmasında büyük hizmeti geçmiştir. Bu eğitim kuruluşlarında entegre tıp eğitimi sistemini ve öğretim üyelerinin tam gün çalışma düzenini gerçekleştirdi.
Ankara Üniversitesi Rektörlüğü (1963-1965), Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı (1965-1967), Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğü (1967 - 1975) görevlerinde bulunan Doğramacı, bundan sonra Paris V Üniversitesi'nde öğretim üyeliğine atanmıştır.
1964-1973 yılları arasında Avrupa Rektörler Konferansı (Standing Conference of Rectors, Presidents and Vice-Chancellors of the European Universities - CRE) yönetim kurulu üyeliği, 1981'den ölümüne kadar Uluslararası Yükseköğretim Konferansı (International Conference on Higher Education - I.C.H.E.) kuruluşunda yönetim kurulu üyeliği, başkanlık ve onursal başkanlık görevlerinde bulunan Doğramacı, bu suretle çeşitli ülkelerin yükseköğretim yönetim sistemlerini yakından inceleme olanağı buldu.
Ayrıca Doğramacı Dünya Sağlık Örgütü tarafından Kamerun - Yaounde, Nijerya-İfe, Brezilya-Brasilia ve Kanada-Sherbrooke'da tıp fakültelerinin kurulması ve eğitim programlarının düzenlenmesinde danışmanlık görevlerini yaptı.
10 Aralık 1981 - 10 Temmuz 1992 tarihleri arasında YÖK Başkanlığında bulunan İhsan Doğramacı, Bilkent Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı görevini yürüttü.
İhsan Doğramacı Almanya "Akademie der Naturforscher" Leopoldina, Hindistan National Academy of Medical Sciences, Fransa Académie Nationale de Médecine, Amerika Academy of Pediatrics, Azerbaycan Elmler Akademiyası ile İngiltere Royal College of Physicians'ın asli üyesi ve İngiltere Royal College of Pediatrics and Child Health'ın kurucu üyesidir.[kaynak belirtilmeli] [2]
Doğramacı, 25 Şubat 2010 tarihinde tedavi gördüğü Hacettepe Üniversitesi Hastanesi'nde, çoklu organ yetmezliği nedeniyle 94 yaşında ölmüştür. Naaşı Bilkent Doğramacızade Ali Sami Paşa Camii'nin bahçesinde hazırlanan anıt mezara defnedilmiştir.[5]
Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça ve Farsça konuşabiliyordu.
Etkinlikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
İhsan Doğramacı, Barış Vakfının ve Erbil Vakfının kurucusudur. Erbil Vakfının mal varlığı 15 bin ABD Doları ve 18 bin 600 TL olarak belirlendi. Merkezi Ankara olan vakfın kuruluş amacı; eğitim, kültür ve sağlık faaliyetlerine destek ve katkıda bulunmak.
“Erbil Türkmenleri Listesi”ni Erbil asıllı olan Doğramacı, Erbil’de kurmuş olduğu İhsan Doğramacı Vakfı aracılığıyla desteklemektedir. Bölgede İhsan Doğramacı Vakfının sağlık, sosyal, eğitim ve kültürel alanda birçok projesi bulunmaktadır. Şu anda Erbil’de vakfa ait birçok okulun yanı sıra bir de hastane bulunmaktadır, bunun yanında yine Erbil’de Bilkent Üniversitesinin bir fakültesi kurulmaktadır.[6]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]İhsan Doğramacı, 12 Eylül Askerî Darbesi'ni yapan komutanlarla olan yakın ilişkisi sebebiyle bazı çevrelerce eleştirildi.[7]
Öğretim üyelerinin üniversiteden atılması
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk eğitim hayatına, özellikle de yükseköğretimin kurumsallaştırılıp Batı tarzı bir bilimselliğe kavuşturulmasına büyük katkılarda bulunmuştur. Ancak bunun yanı sıra üniversitenin özerklik ve akla dayalı niteliklerini zayıf düşürmekle de itham edilmiştir. Bu doğrultuda Doğramacı, sola eğilimli hocaların (Ki aralarında İdris Küçükömer, Bülent Tanör, Taner Timur, Murat Belge, Faruk Sönmezoğlu gibi isimler de yer almıştır.) üniversitelerden uzaklaştırılması, doçentlik ya da profesörlük atamaları gelenlerin atamalarının yıllarca ertelenmesi konusunda eleştirilmiştir.
Üniversite harcı
[değiştir | kaynağı değiştir]Üniversitede okumak için harç uygulaması Doğramacı'nın başkanı olduğu YÖK tarafından konuldu.[8]
Tartışmalı konular
[değiştir | kaynağı değiştir]Öldürülen gazeteci Uğur Mumcu'nun gündeme taşıdığı olaya göre Doğramacı, “Annenin El Kitabı” adlı eserini, Amerikalı bilim insanı, tıp doktoru Benjamin Spock’un "Baby and Child Care"[9] adlı kitabından birebir tercüme ettiği halde kendi eseri imiş gibi intihal yapmakla suçlandı.[10][11]
Bıyık-sakal kontrolü yapılarak öğretim üyelerinin akademik kimliklerinin rencide edildiği, üniversitelerin polis devletinin bir uzantısı olarak polis-jandarma üsleri hâline getirildiği, kamu arazisi olan Orta Doğu Teknik Üniversitesi ormanlığının bir kısmının gayrimeşru yollarla satın alınarak Ankuva Alışveriş Merkezi, Meteksan Holding Yerleşkesi ve Bilkent Konutları'nın inşa edilmesi için tahsis edildiği iddiaları ile de suçlanmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Basına tazminat davası
[değiştir | kaynağı değiştir]Kendisini eleştiren bir kapak yaptığı için Nokta dergisi hakkında, "Bunu yapanları hapse attıracağım, bu yayını yapan şirkete öyle bir tazminat ödettireceğim ki bir daha böyle bir terbiyesizlik yapamayacaklar." demiş ve eleştirildiği için tazminat davası açmıştır.[8]
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir] |
Haydar Aliyev Nişanı |
| — 29 Nisan 2005.[12] |
 |
Fransa Légion d'honneur Subayı |
| — 1977[13] |
- 2005 - Sevda - Cenap And Müzik Vakfı Onur Ödülü Altın Madalyası [14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ihsan Dogramaci". 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ a b "Ihsan Dogramaci". bilkent.edu.tr. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
- ^ a b c "Ihsan Dogramaci". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.
- ^ a b Bardakçı, Murat (1 Mart 2010). "Irak'ı Türkiye ile birleştirmek isteyen başbakanın damadıydı". Haberturk.com. 16 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Atakan, Bahar (26 Şubat 2010). "'Hoca Bey'e elveda". Hürriyet. 6 Kasım 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2017.
- ^ 28 Şubat 2010 tarihli 1 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Korkut Boratav yazısı Sol portal 11 Eylül 2012 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2014.
- ^ "Benjamin Spock". 9 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2010.
- ^ "Haberler, En Son Güncel Haberler". 16 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2010.
- ^ "İntihalciler artık sağlığımızı bile tehdit ediyorlar". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2015.
- ^ "İ.Ə.Doğramacının "Heydər Əliyev" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 aprel 2005-ci il tarixli, 787 nömrəli Sərəncamı. e-qanun.az 5 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Azerice)
- ^ "Awards of Doğramacı". Official Website of İhsan Doğramacı. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2013.
- ^ TÜRENÇ, Tufan (21 Ocak 2006). "İhsan Doğramacı'ya teşekkürlerimle..." Hürriyet. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
| Akademik görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: ' |
Yükseköğretim Kurulu Başkanı 10 Aralık 1981 - 10 Temmuz 1992 |
Sonra gelen: Mehmet Sağlam |
| Önce gelen: Suut Kemal Yetkin |
Ankara Üniversitesi Rektörü 4 Kasım 1963 - 4 Kasım 1965 |
Sonra gelen: Cumhur Ferman |
- Ankara Üniversitesi rektörleri
- 1915 doğumlular
- 2010'da ölenler
- Irak Türkmenleri
- Türkiye'deki Iraklı göçmenler
- Ankara ilinde hastalıktan ölenler
- Türk tıp akademisyenleri
- Yükseköğretim Kurulu başkanları
- Hacettepe Üniversitesi rektörleri
- Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dekanları
- Kenan Evren tarafından atanan Yükseköğretim Kurulu üyeleri
- Turgut Özal tarafından atanan Yükseköğretim Kurulu üyeleri
- Haydar Aliyev Nişanı sahipleri
- Subay sınıfı Légion d'honneur sahipleri
- Türk şövalyeler
- UNICEF
- Çoklu organ yetmezliğinden ölenler
- Ankara ilinde defnedilenler
- Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyeleri
- TÜBİTAK Hizmet Ödülü Alanlar
- Birleşmiş Milletler Türk yetkilileri