İran'da din
İran'da din (Gamaan Anketi 2020)[4]
İran'da din, CIA World Factbook'a göre, İranlıların yaklaşık %90-95'i[5] kendilerini resmî devlet mezhebi olan Şiilik ile yaklaşık %5-10'u ise Sünnilik ile ilişkilendiriyor. Geri kalan %0,6'sı kendilerini Bahailik, Sâbiîlik, Ehl-i Hak, Zerdüştlük, Yahudilik ve Hristiyanlık dahil İslam dışı dinsel azınlıklarla ilişkilendirmektedir. Son üç azınlık dini resmen tanınmış ve korunmuş ve İran parlamentosunda sandalyeleri bulunmaktadır.[6] Zerdüştlük bir zamanlar çoğunluk diniydi, oysa bugün Zerdüştler sadece on binlerce kişiden oluşmaktadırlar.[7] İran, İslam dünyası ve Orta Doğu'daki en büyük ikinci Yahudi cemaatine ev sahipliği yapıyor.[8] İran'ın ikinci en büyük gayrimüslim dini azınlığı olan Bahailik, resmen tanınmadı ve İran'daki varlığı boyunca zulüm gördü.[9][10][11][12]
İran hükûmeti, dini olmayan İranlıların varlığını resmî olarak tanımıyor. Moğol istilalarından önce İran'da Sünnilik baskın bir mezhep idi, ancak daha sonra Safevîlerin ortaya çıkışı ile Şiilik İran'ın ve günümüz Azerbaycan'ının tamamında hâkim oldu.[13]
İslam
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
İslam, 640 dolaylarında Arap fethinden bu yana İran'ın bir parçası olmuştur. Şiilik'in güçlenip İran'da dini ve siyasi bir güç haline gelmesi birkaç yüz yıl sonra gerçekleşmiştir. Şii İslam tarihinde ilk Şii devleti 780'de kurulan kuzeybatı Afrika'nın bir bölgesi olan Mağrip'teki İdrisîler hanedanıydı. Ardından 864'te Zeydi Şii olan Alaviler hanedanı kuzey İran'da Mazenderan'da (Taberistan) kurulmuştur. Bu hanedanlar yerel idi. Ancak bunları iki büyük ve güçlü hanedan takip etti: 909'da İfrikiye'de kurulan Fâtımî Devleti ve 930'da Deyleman'da ortaya çıkan Zeydi Şii Büveyhîler ortadoğu ve batı İran'ı ve daha sonra Irak'ı egemenliği altına almıştır. Daha sonra Sünnilik, Gazneliler dönemi boyunca İran'a hakim olmuştur. İlhanlılar devrinde Müslüman olup Sünnilik mezhebinini seçen Gazan Han'dan sonra yerine geçen oğlu Olcaytu Şiilik'i seçmiştir.
İslam'ın ilk günlerinden beri Şiiler İran'da yaşasa da ve 10. ve 11. yüzyıllar boyunca İran'ın bazı bölgelerinde Şii hanedanları olmuş olsa da, Murtaza Mutahhari'ye göre Müslüman alimlerin ve kitlelerin büyük çoğunluğu Safevilerin vaktine kadar Sünni kaldı.[14]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Iran Census Results 2011 United Nations
- ^ İslam: 74,682,938 kişi
- ^ Hristiyanlık: 117,704
Zerdüştlük: 25,271
Yahudilik: 8,756
Diğer: 49,101
Belirtilmeyen: 205,317 - ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020.
- ^ "Iran, CIA – World Factbook". 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
- ^ Colin Brock, Lila Zia Levers. Aspects of Education in the Middle East and Africa 7 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Symposium Books Ltd, 7 mei 2007 1873927215 p 99
- ^ U.S. State Department (26 Ekim 2009). "Iran – International Religious Freedom Report 2009". The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
- ^ https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/jewpop.html 24 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (10,200 vs 17,400 in Turkey)
- ^ United Nations (2005-11-02) Human rights questions: human rights situations and reports of special rapporteurs and representatives 9 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. General Assembly, Sixtieth session, Third Committee. A/C.3/60/L.45
- ^ Akhavi, Shahrough (1980). Religion and Politics in Contemporary Iran: clergy-state relations in the Pahlavi period. Albany, New York: SUNY Press. ISBN 0-87395-408-4.
- ^ Tavakoli-Targhi, Mohamed (2001). "Anti-Bahá'ísm and Islamism in Iran, 1941–1955". Iran-Nameh. 19 (1). ss. 79-124.
- ^ Great Britain: Parliament: House of Commons: Foreign Affairs Committee (23 Şubat 2006). Human Rights Annual Report 2005: First Report of Session 2005–06; Report, Together with Formal Minutes, Oral and Written Evidence. The Stationery Office. s. 85. ISBN 978-0-215-02759-7. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
- ^ Fensham, F. Charles, "The books of Ezra and Nehemiah" (Eerdmans, 1982) 30 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. p.1
- ^ "Islam and Iran: A Historical Study of Mutual Services". 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
