İslam'ın yükselişi
 | Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
İslam'ın doğuşu ve yükselişi, 7. yüzyılın başlarında Arap Yarımadası'nda ortaya çıkan ve kısa sürede geniş bir coğrafyaya yayılarak dünya tarihinin akışını değiştiren önemli bir dini, siyasi ve kültürel fenomendir. İslam, Muhammed tarafından kurulmuş Kur'an temelli bir din olup Allah'ın birliği (tevhid) ve peygamberlik müessesesi üzerine kuruludur. Bu süreç, Arap Yarımadası'nın toplumsal yapısından, siyasi gelişmelerine, dini inanışlarından ekonomik durumuna kadar birçok faktörün etkisiyle şekillenmiştir.
İslam Öncesi Arabistan
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam'ın yükselişinden önceki dönem, İslami literatürde Cahiliye Dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde Arap Yarımadası'nda, özellikle Hicaz bölgesinde, çeşitli Arap kabileleri yaşamaktaydı. Bu kabileler arasında sürekli kan davası ve çatışmalar yaşanıyordu.[1] Ekonomik yaşam, ticaret ve hayvancılık üzerine kuruluydu. Mekke şehri, Kabe'nin bulunduğu ve çeşitli putların tapınma merkezi olduğu önemli bir dini ve ticari merkezdi.[2] Toplumda putperestlik yaygındı, ancak az sayıda Hanif adı verilen tek Tanrı inancına sahip kişiler de bulunmaktaydı.[3] Ayrıca Yahudilik ve Hristiyanlık da Yarımada'nın belirli bölgelerinde mevcuttu.[4]
Muhammed'in doğuşu ve ilk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhammed b. Abdullah (d. yaklaşık 570, Mekke – ö. 632, Medine), İslam dininin peygamberidir. Kureyş kabilesi'nin Haşimoğulları boyuna mensuptu. Genç yaşta hem annesini hem de babasını kaybettiği için amcası Ebu Talib'in himayesinde büyüdü.[5] Gençlik yıllarında dürüstlüğü ve güvenilirliği ile tanınan Muhammed'e "El-Emin" lakabı verilmişti.[6] 25 yaşında Hatice bint Hüveylid ile evlendi. Ticaretle uğraştığı bu dönemde, Mekke'deki toplumsal sorunlara ve ahlaki yozlaşmaya karşı derin bir endişe taşıyordu.[7]
Muhammed b. Abdullah | |
|---|---|
| Doğum | y. 570 Mekke, Hicaz |
| Ölüm | 8 Haziran 632 Medine, Hicaz |
| Meslek | Tüccar, peygamber |
| Çocuk(lar) | Fatıma, Kasım, Abdullah, Zeynep, Rukiyye, Ümmü Gülsüm, İbrahim |
Vahyin başlaması ve ilk tebliğ
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam inancına göre, 610 yılında, 40 yaşındayken, Hira Mağarası'nda inzivaya çekildiği sırada, melek Cebrâil aracılığıyla kendisine ilk vahiy geldi. Bu vahiy, Alak Suresi'nin ilk beş ayetiydi.[7] İslami literatürde ilk başta şaşkınlık ve korku yaşadığı anlatılan Muhammed, eşi Hatice ve amcasının oğlu Ali bin Ebu Talib tarafından desteklendi. İlk Müslümanlar arasında eşi Hatice, yakın arkadaşı Ebu Bekir, azatlı kölesi Zeyd bin Harise ve Ali b. Ebu Talib yer almıştır.[8] Muhammed, aldığını ileri sürdüğü vahiyleri gizlice tebliğ etmeye başladı. İlk dönemde tebliğ, daha çok çevresi ve yakınları arasında yayıldı. Tevhid inancı, putperestliğe karşı çıkış ve ahlaki değerlere vurgu yapması, Mekke'nin önde gelenleri olan Kureyşlilerin tepkisini çekti.[2] Özellikle putperestliğin ticari ve dini çıkarlarını tehdit etmesi, Kureyş'in Müslümanlara karşı düşmanca bir tavır takınmasına neden oldu. Mekke Dönemi ve Müslümanlara Yapılan Zulümler İslam'ın yayılmasıyla birlikte, Mekke'de Müslümanlara yönelik baskı ve zulümler arttı. Müslümanlar, boykotlara, işkencelere ve hatta cinayetlere maruz kaldılar.[9] Bu baskılar sonucunda, bazı Müslümanlar Habeşistan'a hicret etmek zorunda kaldılar (615 ve 616 yılları).[4] Muhammed'in eşi Hatice ve amcası Ebu Talib'in ölümü (619), Müslümanlar için "Hüzün Yılı" olarak anılan zorlu bir dönemeç oldu.[5] Bu olayların ardından Mekke'deki durum daha da kötüleşti. Hicret ve Medine Dönemi Mekke'de artan baskılar ve yeni bir başlangıç arayışı, Yesrib (sonradan Medine) halkından gelen davetle sonuçlandı. Akabe Biatları (621-622), Muhammed ve Müslümanların Medine'ye hicretinin zeminini hazırladı.[10] 622 yılında gerçekleşen Hicret, İslam tarihinde bir dönüm noktası kabul edilir ve Hicri takvimin başlangıcı olarak kabul edilir. Medine'de Muhammed, Müslümanları, Ensar (Medineli Müslümanlar) ve Muhacirler (Mekke'den göç edenler) olarak bir araya getirdi. Medine Sözleşmesi (Medine Anayasası), şehirdeki Müslümanlar, Yahudiler ve diğer kabileler arasında barışı ve işbirliğini sağlamayı amaçlayan önemli bir belgedir.[11] Bu dönemde Mescid-i Nebevî inşa edildi ve İslam Devleti'nin temelleri atıldı.[2] Medine dönemi, İslam'ın hem dini hem de siyasi olarak güçlendiği bir dönemdir. Bu süreçte zekât, oruç, hac gibi temel ibadetler farz kılındı.[12] Savaşlar ve Fethe Doğru Medine dönemi, Mekkeli Müşriklerle ve diğer düşman kabilelerle yapılan bir dizi savaşa sahne oldu: Bedir Savaşı (624): Müslümanların az sayıda olmalarına rağmen Mekkeli Müşriklere karşı kazandığı ilk büyük zaferdir. Bu zafer, Müslümanların moralini yükseltmiş ve İslam'ın gücünü ortaya koymuştur.[13] Uhud Savaşı (625): Müslümanların yenilgiye uğradığı ancak önemli dersler çıkardığı bir savaştır. Bu savaş, disiplin ve liderliğe itaatin önemini göstermiştir.[13] Hendek Savaşı (627): Mekkeli Müşrikler ve müttefiklerinin Medine'yi kuşatmasıyla gerçekleşen bir savaştır. Müslümanlar, Selman-ı Farisî'nin önerisiyle kazdıkları hendeklerle şehri savunmuş ve düşmanı geri püskürtmüşlerdir.[14] Bu savaş, kuşatmacıların moralini bozmuş ve Müslümanların savunma stratejilerini geliştirmiştir. Hudeybiye Antlaşması (628): Müslümanlarla Mekkeli Müşrikler arasında imzalanan bu antlaşma, başlangıçta Müslümanlar aleyhine gibi görünse de, İslam'ın siyasi bir güç olarak tanınmasını sağlamış ve barış ortamında tebliğ faaliyetlerinin hızlanmasına olanak tanımıştır.[15] Hayber'in Fethi (628): Yahudilerin yoğun olarak yaşadığı Hayber kalesinin fethi, Müslümanların ekonomik ve siyasi gücünü artırmıştır.[2] Mekke'nin Fethi (630): Hudeybiye Antlaşması'nın Mekkeliler tarafından ihlal edilmesi üzerine, Muhammed büyük bir orduyla Mekke'ye girerek şehri fethetti. Bu fetih, neredeyse hiç kan dökülmeden gerçekleşti ve Kabe putlardan temizlendi.[15] Mekke'nin fethi, İslam'ın Arabistan Yarımadası'ndaki hakimiyetini perçinledi.
Veda Haccı ve Muhammed'in ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Mekke'nin fethinden sonra, Arabistan'daki kabilelerin çoğu İslam'ı kabul etti. 632 yılında Muhammed, Müslümanlarla birlikte Veda Haccı'nı gerçekleştirdi. Bu hac sırasında, Veda Hutbesi olarak bilinen ve temel İslami prensipleri, insan haklarını ve veda mesajlarını içeren önemli bir konuşma yaptı.[16] Veda Haccı'ndan kısa bir süre sonra, Muhammed Medine'de öldü (8 Haziran 632). Ölümü, Müslümanlar arasında büyük bir üzüntüye neden oldu, ancak İslam'ın sağlam temeller üzerine kurulmuş olması sayesinde Müslüman toplumu dağılmadı. Dört Halife Dönemi ve İslam'ın Yayılışı Muhammed'in ölümünden sonra İslam Devleti'nin başına halife olarak seçilen Ebu Bekir (632-634), Ömer bin Hattab (634-644), Osman bin Affan (644-656) ve Ali bin Ebu Talib (656-661) dönemleri, Dört Halife Dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde İslam devleti, büyük fetihler yaparak kısa sürede geniş bir coğrafyaya yayıldı: Ebu Bekir Dönemi: Ridde Savaşları ile Arabistan'da birliği sağladı ve İslam orduları ilk dış fetihlere başladı. Yemame Savaşı'nda Kur'an'ın toplanması kararı alındı.[17] Ömer bin Hattab Dönemi: İslam'ın en büyük fetihlerinin yaşandığı dönemdir. Sasaniler ve Bizans İmparatorluğu'na karşı kazanılan zaferlerle Suriye, Filistin, Mısır ve İran'ın büyük bir kısmı fethedildi. Bu dönemde İslam hukuku ve idari yapısı geliştirildi, divan teşkilatı kuruldu.[18] Osman bin Affan Dönemi: Kıbrıs ve Kuzey Afrika'nın bazı bölgeleri fethedildi. Kur'an'ın çoğaltılması ve çeşitli merkezlere gönderilmesi, Kur'an'ın okunmasında birliği sağlamıştır. Ancak bu dönemin sonlarına doğru iç karışıklıklar ve hizipleşmeler başladı.[19] Ali bin Ebu Talib Dönemi: İç savaşlarla (özellikle Cemel Savaşı ve Sıffin Savaşı) geçen bu dönemde, Müslümanlar arasında derin ayrılıklar ortaya çıktı ve Şii-Sünni ayrımının temelleri atıldı.[20]
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam'ın yükselişi, Arabistan Yarımadası'ndan başlayarak kısa sürede Orta Doğu, Kuzey Afrika, Endülüs (İspanya) ve Orta Asya'ya yayılan devasa bir medeniyetin doğuşuna yol açtı. İslam, sadece bir din olmanın ötesinde, yeni bir hukuk sistemi, toplumsal düzen, bilim ve kültür anlayışı getirerek dünya tarihinde derin izler bıraktı.[21] Bu yükseliş, günümüz dünyasının şekillenmesinde önemli bir rol oynamış ve birçok farklı kültürü etkilemiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- İslam'ın yayılışı
- İslam tarihi
- Muhammed
- Dört Halife Dönemi
- Arap-Bizans Savaşları
- İslam'ın Altın Çağı
- Hilâfet
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Watt, W. Montgomery. Muhammad at Mecca. Oxford University Press, 1953.
- ^ a b c d Peters, F. E. Muhammad and the Origins of Islam. State University of New York Press, 1994.
- ^ Rodinson, Maxime. Mohammed. Pantheon Books, 1971.
- ^ a b Firestone, Reuven. Jihad: The Origin of Holy War in Islam. Oxford University Press, 1999.
- ^ a b Lings, Martin. Muhammad: His Life Based on the Earliest Sources. Inner Traditions, 1983.
- ^ Armstrong, Karen. Muhammad: A Prophet for Our Time. HarperOne, 2007.
- ^ a b Sahih Bukhari, Cilt 1, Kitap 1, Hadis 3.
- ^ Caetani, Leone. Annali dell'Islam. Vol. 1. Hoepli, 1905.
- ^ Ibn Hisham, Sirat Rasul Allah. Çeviri: A. Guillaume. Oxford University Press, 1955.
- ^ Watt, W. Montgomery. Muhammad at Medina. Oxford University Press, 1956.
- ^ Reckendorf, H. "Das Verfassungsrecht der Stadt Medina." Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 65 (1911): 509-548.
- ^ Sahih Bukhari, Cilt 2, Kitap 24, Hadis 486.
- ^ a b Al-Tabari, The History of Al-Tabari, Volume VII: The Foundation of the Community. Çeviri: W. Montgomery Watt ve M. V. McDonald. State University of New York Press, 1987.
- ^ Ibn Ishaq, Sirat Rasul Allah. Çeviri: A. Guillaume. Oxford University Press, 1955.
- ^ a b Al-Tabari, The History of Al-Tabari, Volume VIII: The Victory of Islam. Çeviri: Michael Fishbein. State University of New York Press, 1997.
- ^ Sahih Muslim, Kitap 15, Hadis 147.
- ^ Al-Tabari, The History of Al-Tabari, Volume XI: The Challenge to the Empires. Çeviri: Khalid Yahya Blankinship. State University of New York Press, 1993.
- ^ Donner, Fred M. The Early Islamic Conquests. Princeton University Press, 1981.
- ^ Madelung, Wilferd. The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge University Press, 1997.
- ^ Jafri, S. H. M. The Origins and Early Development of Shi'a Islam. Oxford University Press, 1979.
- ^ Lapidus, Ira M. A History of Islamic Societies. Cambridge University Press, 2002.