İstanbul Apostolik Vekilliği
| İstanbul Latin Katolik Episkoposluğu | |
|---|---|
 Saint Esprit Katedrali (Şişli) | |
 | |
| Kuruluş | 15 Nisan 1742 |
| Kurucu | XIV. Benedictus |
| Tanınma | Katolik Kilisesi (Roma Riti) |
| Yüksek Vali | Papa |
| Başpiskopos | Piskopos Massimiliano Palinuro |
| Yönetim | İstanbul, Marmara Bölgesi ve Kuzeybatı Anadolu |
| Merkezi | Saint Esprit Kilisesi, İstanbul |
| Tasarrufu | Doğrudan Kutsal Makam |
| Dil | Türkçe, İngilizce, Fransızca, İtalyanca |
| Liturji | Roma Riti |
| Üyesi | ~17.000 (2020) |
| Rahipler | 35 |
| Yönetimi | 12 Cemaat |
İstanbul Latin Katolik Episkoposluğu veya teknik adıyla İstanbul Apostolik Vekilliği Latince: Vicariatus Apostolicus Istanbulensis, Türkiye'deki Katolik Kilisesi'nin doğrudan Kutsal Makam'a bağlı bir yönetim birimidir.
Resmi web sitesinde ve yerel kullanımda "Episkoposluk" unvanını kullansa da, Katolik Kilisesi hiyerarşisinde statüsü "Apostolik Vekillik"tir.[1] 2020 verilerine göre bölgede yaklaşık 17.000 vaftiz edilmiş Katolik bulunmaktadır. Ruhani lideri Piskopos Massimiliano Palinuro'dur.
Bölge ve Yetki Alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Episkoposluk, yetki alanı olarak Trakya (Türkiye'nin Avrupa yakası) ve Kuzeybatı Anadolu'da ikamet eden Latin Riti'ne bağlı Katoliklere hizmet verir. Kapsadığı iller şunlardır: Kocaeli, Düzce, Zonguldak, Bartın, Kastamonu, Çankırı, Kırıkkale, Ankara, Karabük, Bolu, Eskişehir, Sakarya, Bilecik, Yalova, Bursa, Balıkesir ve Çanakkale.
Merkezi İstanbul'dadır ve ana kilisesi (katedrali) Şişli'de bulunan Saint Esprit Katedrali'dir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Dördüncü Haçlı Seferi (1204) ile İstanbul'un Latinler tarafından alınmasından sonra şehirde, Ortodoks Patrikhanesi'nin karşısında bir Latin Patrikhanesi kuruldu. Latin İmparatorluğu'nun yıkılmasından (1261) sonra bu patrikhane varlığını "titüler" (sadece unvan olarak) sürdürdü ve 1652 yılına kadar İstanbul'da ikamet eden bir "Patrik Vekili" atama hakkını elinde tuttu.
1623 yılında Propaganda Fide (İnancın Yayılması İçin Kutsal Cemaat), titüler patriğin yetkilerini azaltmak amacıyla İstanbul'a bir yardımcı piskopos atamaya karar verdi.[2] Bu kapsamda iki piskopos atandı: 19 Ağustos 1625'te Livio Lilio ve 14 Kasım 1644'te Giacinto Subiano. Ancak bu süreçte atanan yardımcı piskoposlar ile patrik vekilleri arasında yetki çatışmaları yaşandı.
Bunun üzerine Papa X. Innocentius, 5 Mart 1652'de "super unione vicariatus constantinopolitani cum suffraganeatu eiusdem" kararnamesiyle bu yetki karmaşasını çözdü.[2] 15 Nisan 1652'de bu karar Patrik Vekili Severoli ve Yardımcı Piskopos Subiano'ya tebliğ edildi. Subiano, ilk "Apostolik Vekil" oldu. Böylece Kutsal Makam, İstanbul'daki yönetimi doğrudan kendi otoritesine alarak statüsünü piskoposluk düzeyine yükseltti.[2]
- 24 Mart 1876: Papa IX. Pius'un Gratum Nobis kararnamesiyle Saint Esprit Kilisesi, vekilliğin katedrali ilan edildi.[3]
- 16 Mart 1926: Manastır (Manastır) ve çevresindeki topraklar Üsküp piskoposluğuna devredildi.
- 18 Mart 1926: Topraklarının bir kısmı yeni kurulan Selanik Apostolik Vekilliği'ne verildi.
- 1925 - 1974: Bu dönemde İstanbul'a özel bir Apostolik Vekil atanmadı; yönetim, İstanbul'da ikamet eden Türkiye'deki Vatikan temsilcisi (Delegato Apostolico) tarafından "Apostolik Yönetici" (sede vacante) sıfatıyla yürütüldü.
- 30 Kasım 1990: Doğu Kiliseleri Cemaati'nin Quo melius kararnamesiyle bugünkü adını aldı ve topraklarının bir kısmını yeni kurulan Anadolu Apostolik Vekilliği'ne devretti.[4]
1999 yılından bu yana İstanbul Apostolik Vekili, aynı zamanda Türkiye'deki tek Bizans riti bölgesi olan İstanbul Rum Katolik Eksarhlığı'nın da yöneticiliğini (Apostolik Yönetici) üstlenmektedir.
Eski Merkezler
[değiştir | kaynağı değiştir]1846 yılında Saint Esprit Katedrali inşa edilmeden önce, makam Beyoğlu (Pera) semtinde farklı konumlarda bulunmuştur. Özellikle 1802 ile 1854 yılları arasında, o dönemde Avusturya koruması altında bir Latin kilisesi olarak hizmet veren Surp Yerrortutyun Ermeni Katolik Kilisesi (Kutsal Üçlü Kilisesi), Latin Katolik cemaati için katedral ve Apostolik Vekillerin ikametgahı olarak kullanılmıştır.[5]
Önemli Kiliseler
[değiştir | kaynağı değiştir]Episkoposluk sınırları içerisindeki bazı önemli tarihi yapılar şunlardır:
Küçük Bazilikalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- St. Antuan Katolik Kilisesi (Beyoğlu, İstanbul)
Diğer Kiliseler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Santa Maria Draperis Kilisesi (Beyoğlu, İstanbul)
- Saint Peter ve Saint Paul Kilisesi (Galata, İstanbul)
- Saint Benoît Kilisesi (Karaköy, İstanbul)
- Lourdes Meryem Ana Kilisesi (Bomonti, İstanbul)
- Azize Tereza Kilisesi (Ulus, Ankara)
Piskoposlar Listesi (Kronoloji)
[değiştir | kaynağı değiştir]Önemli boşluklar ve vekalet dönemleri hariç, makamda bulunan başlıca kişiler şunlardır:
Patrik Vekilleri Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bonaventura Secusio, O.F.M.Obs. † (1594 - 1599)
- Cherubino da Macerata, O.F.M.Obs. † (1604 -?)
- ... (17. yüzyılda çeşitli Fransisken rahipler görev yapmıştır)
Apostolik Vekiller Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Giacinto Subiano, O.P. † (5 Mart 1652 - 1653)
- Bonaventura Teuli, O.F.M.Conv. † (1656 - 1662)
- ...
- Louis Pelâtre, A.A. (9 Temmuz 1992 - 16 Nisan 2016)
- Rubén Tierrablanca González, O.F.M. † (16 Nisan 2016 - 22 Aralık 2020)
- Lorenzo Piretto (Apostolik Yönetici, 2020-2021)
- Massimiliano Palinuro (14 Eylül 2021 - Günümüz)
İstatistikler
[değiştir | kaynağı değiştir]2022 yılı itibarıyla bölgedeki Katolik nüfus ve kilise istatistikleri şöyledir:
| Yıl | Nüfus | Rahipler (Toplam) | Cemaat Sayısı |
|---|---|---|---|
| 1950 | 7.650 | 72 | 22 |
| 1970 | 10.000 | 5 | - |
| 1990 | 6.000 | 44 | 17 |
| 2000 | 15.000 | 33 | 13 |
| 2010 | 15.500 | 35 | 13 |
| 2020 | 17.000 | 36 | 12 |
| 2022 | 17.000 | 35 | 12 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İstanbul Latin Katolik Episkoposluğu Resmi Web Sitesi
- ^ a b c Lemmens, Leonardus (1923). Hierarchia latina Orientis, mediante S. Congregatione de Propaganda Fide instituita (1622-1922). Orientalia Christiana (Latince). vol. I, nº 5. Roma. s. 271.
- ^ "Breve 'Gratum Nobis'". Pii IX Pontificis Maximi Acta. Pars prima (Latince). VII. Roma. 1878. s. 196-197.
- ^ "Decreto Quo melius" (PDF). Acta Apostolicae Sedis. Cilt 83. 1991. s. 53.
- ^ Sedat Bornovalı (2025). Surp Yerrortutyun Katolik Ermeni Kilisesi. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. ISBN 9786256270794.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Marmara, Rinaldo (2004). Episodi storici della comunità latina di Costantinopoli (İtalyanca). İstanbul: Les Editions Isis. ISBN 9754282676.
- Frazee, Charles A. (2006). Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453-1923 (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 9780521027007.
- Hofmann, Georg (1935). Il vicariato apostolico di Costantinopoli, 1453-1830 (İtalyanca). Roma: Pont. Institutum Orientalium Studiorum.
- Schmitt, Oliver Jens (2005). Levantiner: Lebenswelten und Identitäten einer ethnokonfessionellen Gruppe im osmanischen Reich im "langen 19. Jahrhundert" (Almanca). Münih: Oldenbourg. ISBN 9783486577136.
- Baudrillart, Alfred (1956). "Constantinople (Exarchat et Vicariat Apostolique)". Dictionnaire d'Histoire et de Géographie ecclésiastiques (Fransızca). 13. Paris: Letouzey et Ané. ss. 762-766.
- Annuario Pontificio per l'anno 2023 (İtalyanca). Città del Vaticano. 2023. ISBN 9788826607979.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türkiye'de Katolik Kilisesi
- Saint Esprit Kilisesi
- Anadolu Apostolik Vekilliği
- İzmir Katolik Başpiskoposluğu