Bolu
 | Bu madde veya bölüm Karamanlı, Bolu adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz. |
| Bolu | |
|---|---|
Şehir | |
 | |
 Bolu merkez ilçesi | |
| Ülke | Türkiye |
| Bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İl | Bolu |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Tanju Özcan (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 8323 km² |
| Rakım | 726 m |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Alan kodu | 0374 |
| Plaka kodu | 14 |
Resmî site http://www.bolu.bel.tr | |
Bolu, Bolu ilinin merkezi olan şehirdir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 1200'lü yıllarda bütün Hitit toprakları gibi Bolu da Friglerin elindeydi. MÖ 6. asırda Persler bölgeye hakim oldular. MÖ 336'da Büyük İskender Persleri yenerek Anadolu'nun birçok yeri gibi Bolu'yu da ele geçirdi. Büyük İskender'in ölümü üzerine Makedonya yıkılınca Bolu bölgesinde Bitinya Krallığı kuruldu. Yazılı belgeler, o dönemlerden kalan arkeolojik eserler ve tarihî kaynaklara göre, Trak göçleri sonunda Sakarya ve Filyos Nehri'nin yayı içine yerleşen halk "Bithyn" ismi ile anılıyordu. Bu yüzden Bolu'nun da içinde bulunduğu Kuzeybatı Anadolu'ya "Bithynia" denilmiştir. Bithynler tarafından Salonia Campus denilen Bolu Ovası ve çevresinin adı Romalılar tarafından "Claudio Polis" olarak değiştirilmiştir. Bolu isminin de "Polis"ten geldiği sanılmaktadır. Üç tepe üzerinde kurulmuş olan şehir içte ve dışta surlara sahipti. Şehrin kuzeyinde Halı Hisarı bölgesinde bu surların kalıntıları görülebilmektedir. 1071 Malazgirt zaferinden sonra batıya yayılan Türkmenler 3 yıl sonra Bolu’ya yerleştiler. Selçuklu Devleti’nin komutanları Artuk, Tutuk, Danişmend, Karateki ve Saltuk Beyler Süleyman Şah’ın emrinde İstanbul sınırına dayandılar. Bu akınlar sırasında Bolu, Horasanlı Aslahaddin tarafından fethedilmiştir.
Bolu Yöresine Osmanlı akını ilk kez Osman Gazi tarafından başlatılmıştır. Bolu yöresinin tümüyle fethedilmesi ise Orhan Gazi döneminin ilk yıllarına (1324-1326) rastlar. Bir başka rivayete göre Osmanlılar zamanında bölgede, bol olarak Uluğ - Alim olması nedeniyle önceleri "Bol Uluğ", zamanla "BOLU" olarak isimlendirilmiştir. Yıldırım Beyazid'in ölümü ile başlayan şehzadeler savaşına Bolu, birçok kez sahne oldu. Bolu, Ankara Savaşı sonrası Timur'un talan ettiği bölgelerin dışında kaldığı gibi, bu tehlike bitinceye kadar, Osmanlı Devleti'nin ikinci kurucusu sayılan Mehmed Çelebi'yi de Kızık Yaylasında barındıran belde oldu. Mehmed Çelebi'nin Osmanlı Devleti'nin birliğini sağlamasından sonra ise Bolu, düzenli bir yönetime kavuştu.
1324-1692 yılları arasında Bolu, 36 kazası olan bir sancak beyliği idi. XVI. Yüzyılda Bolu, ikinci derece Şehzade sancaklarından biri oldu. II. Bayezid döneminde Şehzade Süleyman (Kanuni) buraya atandı. 1683-1792 yılları arasında Bolu, Voyvodalıkla yönetildi. II. Mahmud zamanında (1811) ise mutasarrıflığa dönüştürüldü. Tanzimat sonrası 1864'te Bolu, Kastamonu eyaletine bağlandı. 1909 yılında ise tekrar mutasarrıflığa dönüştürüldü.
Mondros Mütarekesi'nin yürürlüğe girmesi ve İzmir'in işgal edilmesinin ardından Bolu yöresinde ilk Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Gerede'de örgütlendi. Bolu I. Dünya Savaşı'nda ve sonrasında düşman işgaline uğramadı fakat maddi zarar gördü. Mustafa Kemal Paşa önderliğinde yapılan milli mücadele döneminin sonunda Bolu, 10 Ekim 1923'te mutasarrıflık devrini tamamladı ve vilayet haline getirildi.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye yüz ölçümünün %1,015'lik bölümünü kaplayan Bolu ili, 8.323 km²[1] yüz ölçümü ile Karadeniz Bölgesi'nin Batı Karadeniz bölümünde yer alır. İl arazisinin yaklaşık %18'ini tarım alanları oluşturmaktadır. Orman alanları ise %64'lük bir oran ile Türkiye ormanları içinde %2,55'lik paya sahiptir. Çayır ve meraların kapladığı alan yaklaşık %15'tir. Geriye kalan %8 dolayında alan ise tarım dışı alanlardır.
Ortalama rakım 1.000 m, merkez ilçe rakımı ise 725 m civarındadır.[2] Bolu'nun matematiksel konumu, 30°32′ ile 32°36′ doğu boylamları ve 40°06′ ile 41°01′ kuzey enlemleri arasındadır.
Bolu il merkezine göre; Dörtdivan, Yeniçağa ve Gerede ilçeleri doğuda, Mengen kuzeydoğuda, Göynük ve Mudurnu ilçeleri güneybatıda, Seben ve Kıbrıscık ilçeleri ise güneyde yer almaktadır. Bolu'nun, batısında Düzce ve Sakarya, güneybatısında Bilecik ve Eskişehir, güneyinde Ankara, doğusunda Çankırı, kuzeyinde Zonguldak ve kuzey doğusunda Karabük illeri yer alır.
Düzce'nin 584 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile (09.12.1999 tarih ve 23901 sayılı Resmi Gazete) il olmasıyla, Bolu'nun denizle bağlantısı kalmamıştır.
Dağlar: Dağlar il topraklarının %56'sını kaplamaktadır. Bolu Dağları, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanır; en yüksek noktası 1.980 m ile Çele Doruğu'dur. Bu sırada Abant Dağları (1.748 m), Gerede'nin kuzeyinde Arkot Dağı (1.877 m) ve Göl Dağları (1.112 m) yer alır. En güneyde ilk iki sıradan daha yüksek olan ve genel olarak Köroğlu Dağları (en yüksek noktası 2.499 m) olarak adlandırılan volkanik dağlar uzanır. Bolu'nun güneyindeki uzantısı Seben Dağları 1.854 m, Mudurnu civarında Ardıç Dağları 1.443 m ve güneydeki Çal Tepesi ise 1.640 m yüksekliğindedir.
Ovalar: İl yüzölçümünün %8'ini kaplayan ovalar genel olarak batı – doğu istikametinde uzanırlar. 725 m yükseltideki Bolu Ovası ve 1.300 m yükseltideki Gerede Ovaları en genişleridir. Diğer ovalar ise Yeniçağa Ovası, Mudurnu Ovası ve Göynük ilçesinin güneyinde bulunan Himmetoğlu Ovasıdır.
Akarsular: Bolu'da en önemli akarsular Büyüksu, Mengen Çayı, Aladağ Çayı, Mudurnu Çayı, Göynük Suyu, Çatak Suyu ve Gerede Çayıdır.
Göller: Yörede morfolojik yapının karmaşıklığı, akarsu sayısının çokluğu, yükselti farklılıkları ve eğimin fazlalığı gibi faktörler çok sayıda gölün oluşmasına neden olmuştur. Havzaların ve çanakların yüzölçümlerinin küçüklüğü göllerin de küçük alanlı olması sonucunu doğurmuştur. Abant Gölü, Yeniçağa, Çubuk, Sünnet, Yedigöller, Karagöl, Sülüklügöl, Karamurat en önemli göllerdir.
İklim: Bolu genellikle Batı Karadeniz ve Karadeniz iklim tiplerinin içinde yer almaktadır. Bunun yanında güneybatı bölümlerinde Marmara ve İç Anadolu iklim tipleri de görülmektedir. Son 52 yıllık verilere göre ortalama günlük güneşlenme süresi 5 saat 49 dakika, yıllık yağış 536 mm yıllık ortalama yağışlı gün sayısı ise 137 gündür.
Bitki örtüsü: Bolu'da hakim bitki örtüsü ormanlardır. İl topraklarının %55'i ormanlarla kaplıdır. Karadere, Seben ve Aladağ Ormanları yurdumuzun en zengin ormanlarındandır. Hakim ağaç türleri kayın, gürgen, ıhlamur, dişbudak, meşe, kızılağaç, karaağaç, kavak, köknar ve sarıçamdır.
Ulaşım: Ankara–İstanbul karayolu üzerinde bulunan Bolu'ya sadece kara yolu ile ulaşım sağlanabilmektedir. Bolu'da tren garı ve havalimanı bulunmamakla birlikte, en yakın tren ve hava ulaşımı noktalarına Ankara, Eskişehir ve İstanbul üzerinden ulaşılıp kara yoluyla Bolu'ya geçiş yapılabilir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[3] | 55.991 | 7.215 | 48.776 |
| 1935[4] | 61.036 | 7.835 | 53.201 |
| 1940[5] | 62.040 | 8.103 | 53.937 |
| 1945[6] | 63.551 | 7.214 | 56.337 |
| 1950[7][a] | 43.492 | 7.954 | 35.538 |
| 1955[8] | 49.002 | 12.271 | 36.731 |
| 1960[9] | 54.888 | 13.745 | 41.143 |
| 1965[10] | 63.182 | 21.700 | 41.482 |
| 1970[11] | 69.200 | 26.944 | 42.256 |
| 1975[12] | 77.078 | 32.812 | 44.266 |
| 1980[13] | 87.257 | 38.283 | 48.974 |
| 1985[14] | 100.910 | 50.288 | 50.622 |
| 1990[15] | 113.596 | 60.789 | 52.807 |
| 2000[16] | 135.009 | 84.565 | 50.444 |
| 2007[17] | 156.498 | 107.857 | 48.641 |
| 2008[18] | 156.100 | 120.001 | 36.099 |
| 2009[19] | 159.070 | 120.021 | 39.049 |
| 2010[20] | 160.500 | 119.898 | 40.602 |
| 2011[21] | 167.343 | 125.842 | 41.501 |
| 2012[22] | 172.355 | 131.264 | 41.091 |
| 2013[23] | 174.687 | 140.131 | 34.556 |
| 2014[24] | 177.855 | 144.864 | 32.991 |
| 2015[25] | 186.275 | 153.783 | 32.492 |
| 2016[25] | 195.209 | 163.018 | 32.191 |
| 2017[25] | 199.702 | 168.187 | 31.515 |
| 2018[25] | 205.525 | 171.180 | 34.345 |
| 2019[25] | 212.358 | 178.038 | 34.320 |
| 2020[25] | 212.641 | 179.223 | 33.418 |
Belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Şehremini | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | Çarıkçıoğlu Mustafa Bey (Özveren) | 1880 | 1886 |
| 2 | Ahmet Mazhar Efendi | 1886 | 1887 |
| (1) | Çarıkçıoğlu Mustafa Bey (Özveren) | 1887 | 1904 |
| 3 | Ahmet Süreyya Efendi (Karamanoğlu) | 1904 | 1906 |
| (1) | Çarıkçıoğlu Mustafa Bey (Özveren) | 1906 | 1914 |
| 4 | Taşhancızade Mustafa Bey | 1914 | 1916 |
| 5 | Ahmet Vasfi Nuhoğlu | 1916 | 1920 |
Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Belediye Başkanı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Parti | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Hüseyin Hüsnü Alpagut | 1920 | 1921 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 2 | İsmail Hakkı Gülez | 1921 | 1924 | ||
| 3 | Mehmet Tahir Hitit | 1924 | 1930 | ||
| 4 | Vasıf Kulçak | 1930 | 1934 | ||
| 5 | Reşat Aker | 1934 | 1946 | ||
| 6 | Cemil Özbilen | 1946 | 1950 | ||
| 7 | M. Hulusi Tüzmen | 1950 | 1957 | Demokrat Parti | |
| (3) | Mehmet Tahir Hitit | 1957 | 1958 | ||
| 8 | Necip Varlık | 1958 | 1960 | ||
| 9 | Fahri Çıvgın (Vali) | 1960 | 1963 | Askerî | |
| 10 | İsmail Özer | 1963 | 1968 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 11 | Muzaffer Süreyya Işın | 1968 | 1980 | Adalet Partisi | |
| 12 | Adnan Darendeliler (Vali) | 1980 | 1982 | Askerî | |
| 13 | Hasan Bülbül | 1982 | 1984 | ||
| 14 | Muzaffer Süreyya Işın | 1984 | 1989 | Anavatan Partisi | |
| 15 | Necdet Gören | 1989 | 1995 | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 1995 | 1999 | Cumhuriyet Halk Partisi | |||
| 16 | Yüksel Ceylan | 1999 | 2004 | Demokratik Sol Parti | |
| 17 | Alaaddin Yılmaz | 28 Mart 2004 | 5 Nisan 2019 | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 18 | Tanju Özcan | 5 Nisan 2019 | 26 Eylül 2022 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 26 Eylül 2022 | 13 Haziran 2023 | Bağımsız | |||
| 13 Haziran 2023 | 26 Temmuz 2023 | Cumhuriyet Halk Partisi | |||
| 26 Temmuz 2023 | 27 Kasım 2023 | Bağımsız | |||
| 27 Kasım 2023 | Görevde | Cumhuriyet Halk Partisi | |||
Kaynak:[26]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Neuss Belediyesi, Almanya
Donghae Belediyesi, Güney Kore
Uzgen Kaymakamlığı, Kırgızistan
Kharkhorin (Karakurum) Belediyesi, Moğolistan
Qazax Belediyesi, Azerbaycan
Kızılorda Valiliği, Kazakistan
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2022.
- ^ "Page 32 - Stratejik Plan (2011 - 2014)". www.bolu.bel.tr. Erişim tarihi: 2025-11-13.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Merkez Nüfusu - Bolu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Bolu Merkez Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Eski Başkanlar". 16 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2024.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bolu Valiliği14 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bolu Belediyesi23 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Meb Bolu İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bolu İl Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğü 2 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bolu İzzet Baysal Devlet Hastanesi 2 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bolu İl Sağlık Müdürlüğü 2 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bolu - İŞKUR 2 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bolu İl Jandarma Komutanlığı 2 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bolu Emniyet Müdürlüğü 2 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
