Abdurrahman el-Bazzaz
| Abdurrahman el-Bazzaz عبد الرحمن البزاز | |
|---|---|
| |
| Irak Cumhurbaşkanı (Geçici) | |
| Görev süresi 13 Nisan 1966 - 16 Nisan 1966 | |
| Yerine geldiği | Abdüsselam Arif |
| Yerine gelen | Abdürrahman Arif |
| Irak Başbakanı | |
| Görev süresi 21 Eylül 1965 - 9 Ağustos 1966 | |
| Yerine geldiği | Arif Abdürrezzak |
| Yerine gelen | Naci Talib |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 20 Şubat 1913 Bağdat, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 28 Haziran 1973 (60 yaşında) Bağdat, Irak |
| Partisi | Arap Sosyalist Birliği |
Abdurrahman el-Bazzaz (Arapça: عبد الرحمن البزاز) (d. 20 Şubat 1913 - ö. 28 Haziran 1973), Iraklı siyasetçi, akademisyen ve yazar; 1965-66 arasında başbakanlık, 1966 yılında da geçici olarak cumhurbaşkanlığı görevinde bulundu.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdurrahman el-Bazzaz, Bağdat'ta Sünni Müslüman bir ailede doğdu.[1] Kardeşi bitki ekolojisti Fahri A. Bazzaz'dır. Hem ilkokulu hem de liseyi Bağdat'ta bitiren el-Bazzaz, 1934'te Bağdat Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu. Hukuk çalışmalarını 1938'de King's College London'da tamamladı. 1930'larda, odak noktaları pan-Arabizm ve Arap milliyetçiliğini teşvik etmek olan Muthanna ve Javval kulüplerinin bir üyesi oldu. Muthanna Kulübü, 1935'te Bağdat'ta kurulan ve Reşid Ali Geylani isyanıyla çöken etkili bir radikal pan-Arap ve pan-İslamist faşist topluluktu.[2] El-Bazzaz, 1941 Irak darbesini destekledi. Darbe girişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Bazzaz, II. Dünya Savaşı sırasında hapse atıldı ancak savaşın sonunda serbest bırakıldı.
Savaştan sonra, Bağdat Hukuk Fakültesi dekanı olarak seçildi. 1956'da, Fransa, Britanya ve İsrail'in Mısır'ı işgalini protesto ettiği için hükümet tarafından görevinden alındı. Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdünnâsır'ın karşıtı olan Nuri es-Said'in başbakanlığı döneminde Süveyş Krizi sırasında Irak hükümetinin duruşunu çok eleştiren bir dilekçe imzaladı. El-Bazzaz, 1958'deki devrimden sonra dekan olarak Bağdat Hukuk Fakültesi'ne döndü. El-Bazzaz'ın pan-Arap hareketine olan ilgisi onu yeni hükümetle, bu kez komünist güçlerle bağlantılı bir Irak milliyetçisi olan Abdülkerim Kasım'ın (1958-1963) yeni hükümetiyle tekrar anlaşmazlığa düşürdü.[3] 1959'da Musul Garnizonu Komutanı olan Albay Abdülvehhab el-Şavvaf bir isyan başlattı. Dört gün süren çatışmalardan sonra öldürüldü ve ayaklanma bastırıldı. Şavvaf ayaklanmasının çöküşünün ardından el-Bazzaz tutuklandı ve işkence gördü.[4] Serbest bırakıldıktan sonra el-Bazzaz Mısır'a gitti ve burada Arap Birliği'ndeki Arap Çalışmaları Enstitüsü'nün dekanı oldu.
El-Bazzaz üretken bir yazardı. Hukuk, Irak tarihi, Arap milliyetçiliği ve İslam hakkında on ikiden fazla kitap yayınladı. Yazılarında Arap milliyetçiliği ile İslam arasında belirgin bir çelişki görmedi. Onun görüşüne göre Arap milliyetçiliği ırk veya kan dayanışmasına dayanmıyordu. Dil, tarih, maneviyat ve hayattaki temel çıkarlar bağlarına dayanıyordu. İslam dini bir inanç olmasının yanı sıra bir sosyal sistem, bir yaşam felsefesi, bir ekonomi ve hükümet sistemi olarak görülüyordu.
El-Bazzaz hukukun üstünlüğünü güçlü bir şekilde destekledi ve Temmuz 1958'deki devrimden bu yana askeri subayların Irak siyasetine egemen olmasının sonunu görmek istiyordu.
El-Bazzaz, ordunun 1963'te Kasım yönetimini devirmesinden sonra Irak'a döndü. 1963'ten 1966'ya kadar, Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif, el-Bazzaz'ı çeşitli hükümet pozisyonlarına atadı.[5] Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne büyükelçi olarak seçildi ve daha sonra İngiltere'ye büyükelçi oldu. 1964 ve 1965'te Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün genel sekreteriydi. Eylül 1965'te başbakan yardımcısı olarak atandı. O zamanki başbakan Arif Abdürrezzak bir isyan başlatmaya ve iktidarı ele geçirmeye çalıştı. Ancak başarısız oldu ve Cumhurbaşkanı Arif, el-Bazzaz'ı yeni bir hükümet kurmaya davet etti.
Başbakanlığı döneminde, hükümetinde önceki hükümetlere göre daha fazla sivil siyasetçi yer almaya başladı. Devrimci Askeri Konsey'in yerini Ulusal Savunma Konseyi aldı ve işlevlerini savunma ve iç güvenlikle sınırladı. Siyasi sistem önceki rejimlere kıyasla açıktı. Başbakan olarak El-Bazzaz çok sayıda basın toplantısı düzenledi ve radyo ve televizyona çıktı. Yapıcı eleştiriyi teşvik etti ve parlamento hayatını yeniden tesis etme ve mümkün olan en kısa sürede seçimler yapma sözü verdi.
El-Bazzaz, ihtiyatlı sosyalizmi savunan ve kamu ve özel sektörler arasında denge kurmaya çalışan Birinci Beş Yıllık Planı duyurdu.[6] Kamu ve özel sektörler ile yabancı ve yerli yatırımcılar arasında ortak girişimleri savundu. Eşit dağıtımdan vazgeçmeden üretimi artırmayı amaçlayan ihtiyatlı sosyalizm teorisini tercih etti.
El-Bazzaz'ın uygulamaya çalıştığı bir diğer politika da Kürtlerin resmi olarak tanınmasıydı. Bu, Kürtlere anayasal tanınma sağlamayı ve Kürtçeyi Irak'ın resmi dili olarak tanımayı amaçlayan on iki maddelik bir anlaşma yoluyla gerçekleştirilecekti. Plan, 1964 geçici anayasasında zorunlu kılınan süre içinde bir parlamento seçimi yapmak, Kürtlerin hükümetin tüm kollarında temsil edilmesini sağlamak, Kürtlere kendi siyasi partilerini örgütleme ve kendi gazetelerini yayınlama hakkı vermekti. Ancak, el-Bazzaz Ağustos 1966'da istifaya zorlandı, bu yüzden anlaşma asla imzalanmadı.
Cumhurbaşkanı Arif, Nisan 1966'da bir uçak kazasında aniden öldü ve el-Bazzaz üç gün boyunca geçici cumhurbaşkanı oldu. Cumhurbaşkanlığı için bir güç mücadelesi yaşandı. Ulusal Savunma Konseyi ve Kabine'nin cumhurbaşkanı seçmek için yaptığı ilk toplantıda, el-Bazzaz cumhurbaşkanlığını kazanmak için üçte iki çoğunluğa ihtiyaç duydu. El-Bazzaz bu hedefe ulaşmada başarısız oldu ve Abdurrahman Arif cumhurbaşkanı seçildi.[7] Nisan 1966'da El-Bazzaz'dan yeni bir kabine kurmasını istedi. Ancak, el-Bazzaz daha sonra Baasçılar da dahil olmak üzere çeşitli siyasi gruplar tarafından istifaya zorlandı. Bu grupların liderleri, al-Bazzaz'ın askerlerin ücretlerini ve ayrıcalıklarını azaltma hedefine karşı çıkan subaylardı.
Baasçılar ve Nasırcılar, el-Bazzaz'ı Arap sosyalizminin muhalifi olmakla ve Mısır ile Irak'ın önerilen birliğine karşı olmakla suçladılar. Ocak 1969'da, Baas hükümeti tarafından hükümete karşı faaliyetlerde bulunmakla suçlandı.[8] On beş ay hapis yattı. 1970'te hastalandığı için hapisten çıktı ve tedavi için Londra'ya gitti. 28 Haziran 1973'te Bağdat'ta yaşamını kaybetti.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Historical Dictionary of Iraq
- ^ Time (magazine)
- ^ Historical Dictionary of Iraq by Edmund A. Ghareeb
- ^ Al-Muthanna Club
- ^ The Modern History of Iraq by Phebe Marr
- ^ Britannica
- ^ A History of Iraq 3rd edition by Charles Tripp
- ^ Republican Iraq: A Study in Iraqi Politics since the Revolution of 1958 by Majid Khadduri
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Abdüsselam Arif |
Irak Cumhurbaşkanı (Geçici) 1966 |
Sonra gelen: Abdürrahman Arif |
| Önce gelen: Arif Abdürrezzak |
Irak Başbakanı 1965-1966 |
Sonra gelen: Naci Talib |
| Irak Cumhuriyeti (1958-1968) |
| |||
|---|---|---|---|---|
| Baas döneminde Irak (1968-2003) |
| |||
| Geçici Koalisyon Yönetimi (2003-2004) |
| |||
| Irak Cumhuriyeti (2004-günümüz) |
| |||
* geçici •† askeri | ||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
