Ahalta, Yusufeli
Ahalta, tarihsel Tao bölgesindeki yerleşim yerlerinden biridir. Sonradan Yusufeli kasabasının Evren adıyla mahallesi haline gelmiştir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Ahalta (ახალთა), Gürcüce "ahali" (ახალი: yeni) kelimesinden türemiş bir yer adıdır.[2] Türkçeye Ahalt olarak girmiştir.
Ahalta veya Ahalt, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Ahalta'nın sınırları içinde yer alan ve Gürcü dini yapıları olan Çala Kilisesi ve Hamzeti Kilisesi bu dönemden kalmış olmalıdır.[3][4]
Ahalta, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Livane kazasının köylerinen biriydi. 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde Öğdem köyüyle birlikte (اوكدم قریسی مع اخالت / "Ökdem karyesi ma’a Ahalt") kaydedilmişti. Bu kayda göre bu iki yerleşimin nüfusu, 10 hanede yaşayan 27 kişiden oluşuyordu. Salnamede belirtilmemiş olmakla birlikte, o tarihte Osmanlı idaresinin sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bilinmektedir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Öğdem ve Ahlat köylerinin nüfusunun yaklaşık 54 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Bu sırada bu iki yerleşimde vergiye tabi 30 öküz, 40 inek ve 3 at kaydedilmiştir.[5]
Livane kazası, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılınca, Ahalt da Kiskim kazsına bağlandı. Ahalta köyü, 1828 tarihli Osmanlıca köy listesinde Ökdem-Ahalt (اوكدم اخالت) adıyla Yusufeli kazasının merkez nahiyesine bağlı köylerden biriydi.[6] 1940 genel nüfus sayımında Ahalta, Çoruh vilayeti içinde Yusufeli kazasına müstakil bir köy olarak kaydedilmişti ve nüfusu 546 kişiden oluşuyordu.[7] Ahalt, 11 Şubat 1950 tarihinde, Öğdem köyünde bulunan idari merkezin taşınmasının sonucunda, Yusufeli kazasının idari merkezi haline geldi. Bu tarihte Ahalt, Vecenketi ve Kozahora mahallelerinden oluşuyordu. Yusufeli kazasının idari merkezinin adı da bu sırada "Yusufeli" olarak değiştirilmiştir.[8] Ahalta'ya "Evren", Vecanketi'ye "Hasan Ağa" ve Kozahora'ya "Kâzım Karabeki" adı verilerek Yusufeli kasabasının birer mahallesi haline getirildi.[9] Ahalta veya Ahalt, 2023 yılında Yusufeli kentiyle birlikte Yusufeli Barajı'nın suları altında kalmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 70, ISBN 978-605-5708-85-6.
- ^ "ახალი", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 31 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 72 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, 1. Cilt, s. 121, 126, ISBN 978-605-86248-1-8.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 358-359, ISBN 9789157871117.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 82.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 170.
- ^ "Yusufeli İlçesi Merkezinin Öğdem'den Ahalt'a kaldırılması ve bu merkeze Yusufeli aldı verilmesi hakkında Kanun" (PDF). T.C. Resmî Gazete. 16 Şubat 1950. 5 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2020.
- ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, 1. Cilt, s. 107-108, ISBN 978-605-86248-1-8.