Demirkent, Yusufeli
| Demirkent | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Demirkent Demirkent'in Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1532 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 283 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Demirkent, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Demirkent köyünün eski adı Erkinis'tir. Erkinis adı, Gürcüce Rkinisi'den (რკინისი) gelir.[4] Rkinisi, "demir" anlamındaki Gürcüce "rkina" (რკინა) kelimesinden türemiştir ve "demirli" anlamına gelir. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde "Rkinis Hevi" (რკინის ხევი) adının geçmesi, tarihsel Gürcü coğrafyasında Gürcüce "demir" kelimesinden türemiş başka yer adlarının da bulunduğunu göstermektedir.[5]
Erkinis, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı bölümünü oluşturan bölgelerden biri olan Tao'nun önemli yerleşmelerinden biridir. Burada kale, kilise, yer altı sığınağı veya deposu gibi tarihsel yapı kalıntıları da köyün eski yerleşme olduğuna işaret etmektedir.[6] Nitekim İtik mezrasındaki İtik Kilisesi 10. yüzyıla tarihlenmiş bir Gürcü kilisesidir.[7] Nitekim Osmanlılar da bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir.
Erkinis, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı mufassal defterine göre, Ardanuç livasına bağlı Kahis nahiyesinin köylerinden biriyidi. Köyün nüfusu 64 haneden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 4 hane Müslüman olmuş, 60 hane Hristiyan olarak kalmıştı.[8]
Erkinis köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde Erkinis (اركنس) şeklinde geçer. Köy Ardanuç livasının Tavusker nahiyesine bağlıydı. Hicri 1114 (1702/1703) tarihinde 10.000 akçe karşılığında Ömer adında birine, Hicri 1140 (1727/1728) tarihinde ise 8.000 akçe karşılığında Hasan adında birine tahsis edilmişti.[9]
Erkinis köyü, Osmanlı idaresinin vergi tahsil etme ve askere alma amacıyla 1835 yılında gerçekleştiği nüfus tespitinde Erkunis (ارکونس) şeklinde kaydedilmiş olan köy Tavusker sancağına bağlıydı. Bu tarihte köyde 38 hane ve 101 erkek yazılmıştır. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Erkinis'te 202 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. 1848 tarihinde ise köyün nüfusu 118 haneden oluşuyordu. Günümüzde Demirkent köyünün bir mahallesi olan Pez, bu tarihte ayrı bir köydü. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Tavusker sancağı Rusya’ya bırakılınca, Erkinis de bir nahiye olarak Tortum kazasına bağlandı.[10]
Erkinis 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre Artvin vilayetinin Yusufeli ilçesine bağlıydı. Bu ilçesinin aynı adlı nahiyesinin de idari merkeziydi. Köyün adı Erkinis (اركنس) olarak kaydedilmiştir. Erkinis nahiyesi, Erkinis köyüyle birlikte 14 köyü kapsıyordu.[11] 1940 genel nüfusu sayımında Çoruh vilayetinin Yusufeli kazasına bağlı olan köyde 847 kişi, 10 köyü kapsayan Erkinis nahiyesinde ise 5.331 kişi yaşıyordu.[12] Erkinis adı, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Demirkent olarak değiştirildi.[13] Köyün adının Gürcüce adındaki anlamına uygun biçimde değiştirilmesi dikkat çekicidir. 1965 genel nüfus sayımında Demirkent köyünde 1.102 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 565 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Demirkent köyü sınırları içinde önemli tarihsel yapı kalıntıları bulunmaktadır. Buradaki iki kaleden biri köyü 500 metre kuzeybatısında, diğeri köyün 6 kilometre doğusunda bulunmaktadır. Varlığı bilinen üç kiliseden biri camiye çevrilmiştir. Diğer kilise, itik mezrasında bulunan İtik Kilisesi'dir. Üçüncü kilise köyün 5 km güneydoğusunda yer alan tek nefli bir yapıdır. Ayrıca köyün merkezinde bir daran ve köyün 6 kilometre doğusunda bir mağara bulunmaktadır.[15]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Demirkent köyü, Artvin il merkezine 50 km, Yusufeli ilçe merkezine 29 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 277[2] |
| 2020 | 283[2] |
| 2019 | 284[2] |
| 2018 | 296[2] |
| 2017 | 289[2] |
| 2016 | 301[2] |
| 2015 | 332[2] |
| 2014 | 366[2] |
| 2013 | 371[2] |
| 2012 | 356[2] |
| 2011 | 329[2] |
| 2010 | 354[2] |
| 2009 | 358[2] |
| 2008 | 375[2] |
| 2007 | 389[2] |
| 2000 | 458[16] |
| 1990 | 709[17] |
| 1985 | 751[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Demirkent, Turkey Page". Fallingrain.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Demirkent Köy Nüfusu". Nufusune.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Neriman Albayrak,Yusufeli İlçesinin Hidronomi ve Toponomisi (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 28" (PDF). 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), yayımlayan: Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3. cilt; III. Cilt, s. 69". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 138, 295, ISBN 9789941478178.
- ^ Fahriye Bayram - Turgay Yazar, "2005 Yılı Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması", 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2007, I. Cilt, s. 457-466. 12 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-975-17-3246-0
- ^ Mirian Maharadze ve Zaza Şaşikadze, Yusufeli İlçesi (იუსუფელის რაიონი), Tiflis, 2022, s. 249. ISBN 978-9941-33-351-4
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, 104, 195, 256 323". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2025.
- ^ Taner Artvinli, Yusufeli Külliyâtı, İstanbul, 2013, 2 cilt, I. cilt, s. 334, ISBN 9786058624818.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 83.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 170" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2022.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 649". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 90.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 59-62. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b "Demirkent-Bucak Merkezi Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.