Ahmed bin Nizâmülmülk

Diyaülmülk Ahmed bin Nizâmülmülk (Farsça: ضیاءالملک احمد بن نظام‌الملک), Büyük Selçuklu İmparatorluğu ve daha sonra Abbasiler'in İranlı veziri. Selçuklu Devleti'nin ünlü veziri Nizâmülmülk'ün oğludur.

Hayatı

Ahmed Belh'te doğdu. Annesi Gürcü Kralı III. Bagrat'ın yeğeni veya kızı olan bir Gürcü prensesidir. Ahmed, babası hayattayken Hemedan ve İsfahan'da yaşadı ve babasının ölümünden sonra birkaç yıl buralarda yaşamaya devam etti. 1106/1107 yılında Sultan Muhammed Tapar'ın mahkemesine Hemedan yöneticisine karşı şikâyette bulunmak için başvurdu. Ahmed mahkemeye geldiğinde Muhammed Tapar, yakınlarda sapkınlık şüphesiyle idam edilmiş olan Sadülmülk Ebu'l-Mehasin Abi'nin yerine kendisi atadığını beyan etti. Babasının itibarından ötürü bu makama atandı.

1109'da Muhammed Tapar, Ahmed'i ve Çavli Sakavu'yu, Alamut ve Ustavend'in İsmailî kalelerini ele geçirmek üzere gönderdi, ancak kesin bir sonuç elde edilemedi ve geri çekildiler. 1110'da bir İsmailî, Ahmed'e Bağdat'taki bir camide suikast girişiminde bulundu ancak başaramadı.^[1] Kısacası Ahmed'in yerine, Şeyhülmülk Ebu Mansur Maybudi atandı. Ahmed, Ali İbnü'l-Esîr'e göre, Bağdat'ta emekli olduktan sonra hayatına devam etmiş ancak Enuşirvan bin Halid'e göre Muhammed Tapar, Ahmed'i on yıl hapsetmiştir.^[2]

1122'de Muhammed Tapar'ın oğlu II. Mahmud, Nizâmülmülk'ün bir başka oğlu Şemsülmülk Osman'ı vezir olarak atadı. Aynı yıl Abbasi halifesi Mustarşid, Celaleddin Hasan bin Ali'yi vezirlik görevinden almış ve hapsetmiştir. Bunun üzerine II. Mahmud, Ahmed'i Halife Mustarşid'e vezir yapması için dayattı. Ahmed daha sonra Mazyadid Dubays bin Sadaka'ya karşı savaştı. Ahmed ayrıca Bağdat çevresindeki surları güçlendirdi.^[3]

Bir yıl sonra II. Mahmud, Şemsülmülk Osman'ı vezirlikten azletti ve idam ettirdi. Abbasi halifesi daha sonra bu fırsatı kullanarak Ahmed'i vezirlik görevinden aldı.^[4] Ahmed, hayatının son 25 yılını yaşadığı Bağdat'ta babası tarafından kurulan Nizamiye Medreseleri'nden emekliye ayrıldı ve 1149 veya 1150'de öldü.^[2]

Kaynakça

Özel

^ Bosworth 1968, s. 118.
^ ^a ^b Bosworth 1984, ss. 642-643.
^ Bosworth 1968, s. 127.
^ Bosworth 1968, s. 122.

Genel

Bosworth, C. E. (1968). "The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000–1217)". Frye, R. N. (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Saljuq and Mongol periods. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 1-202. ISBN 0-521-06936-X. 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2018.

Önce gelen Sadülmülk Ebu'l-Mehasin Abi	Büyük Selçuklu İmparatorluğu Veziri 1106/1107–1010/1011	Sonra gelen Hatırülmülk Ebu Mansur Maybudi
Önce gelen Amidüldevle Celaleddin Hasan bin Ali	Abbasi Veziri 1122–1123	Sonra gelen Bilinmiyor

[FOOTNOTEBosworth1968118-1] Bosworth 1968, s. 118.

[FOOTNOTEBosworth1984642-643-2] Bosworth 1984, ss. 642-643.

[FOOTNOTEBosworth1968127-3] Bosworth 1968, s. 127.

[FOOTNOTEBosworth1968122-4] Bosworth 1968, s. 122.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Horasan bilginleri
Bilim insanları	Ahmed bin Sehl el-Belhî Nesevî Ali Kuşçu Birûni Câbir bin Hayyan Ebu Ma'şer el-Belhi Ebu'l-Vefâ el-Bûzcânî El-Bircendi Fergânî Hârizmî Hazinî Hucendî İbn-i Sina Nasîrüddin Tûsî Ömer Hayyam Siczi Şerafeddin el-Tusî
Filozoflar	Ebu Hasan el-Amiri Farabî Gazzâlî Hacı Bektaş-ı Veli İbn-i Sina Kuşeyrî Nâsır-ı Hüsrev Sicistanî Şehristanî
İslam alimleri	Abdullah bin Mübarek Ali el-Kârî Begavî Beyhakî Cüveynî Ebu Cafer Tusî Ebû Dâvûd Ebu Hanife Fahreddin er-Râzî Gazzâlî Hâce Abdullah Herevî Hâkim en-Nişaburî Kâşifî Kuşeyrî Mâtürîdî Muhammed el-Buhârî Mukâtil bin Süleyman Müslim bin Haccâc Nesefî Nesâî Teftâzânî Tirmizî Zemahşerî
Şairler ve sanatçılar	Bihzâd Dakiki Ebu Said-i Ebu’l-Hayr Enverî Esedî Tusî Ferîdüddin Attâr Firdevsî Mevlânâ Molla Câmî Nâsır-ı Hüsrev Rudekî Senaî
Tarihçiler ve Siyaset bilimcileri	Alâeddin Atâ Melik Cüveynî Ali Şîr Nevaî Belamî Ebû Müslim Horasânî Ebu Said Gerdizî Ebul Fazl Beyhakî Gevher Şad Begüm Halid bin Bermek İbn Hurdâzbih Minhâc-ı Sirâc Cûzcânî Muhammed Ufî Nizâmülmülk