Ajceriyiqo Kuşuk

Ajceriyiqo Kuşuk Bekmırza
Rus kaynaklarında Ajceriyiqo Kuşuk, 1825
Lakabı	Çerkes Diyarının Rehberi
Doğum	19. yy. Kabarda, Çerkesya
Ölüm	23 Ocak [11 Ocak E.U.] 1830 Urup Nehri, Besleney, Çerkesya
Bağlılığı	Kabarda (Doğu Çerkesya) Çerkesya Konfederasyonu
Çatışma/savaşları	Rus-Çerkes Savaşı
Ailesi
Akrabaları	Muhammed Aşa Karamırza Aliy
Aile adı	Bekmırza

Ajceriyiqo Kuşuk Bekmırza (Kabardeyce: Бекмырзэ Ажджэриикъуэ Кущыку, Rusça: Ажгериев Кушук), Çerkes komutanı ve prensi. Rus-Çerkes Savaşında yer almıştır.

Biyografi

İsim

Kuşuk'un soyadı Bekmırza olup, Ajceriyiqo "Ajceriy'in oğlu" anlamına gelmektedir. Farklı kaynaklarda Adjgirey, Adilgireyiqo veya Kuşukupş olarak geçmektedir. Çerkesçe'de Kuşukupş varyantındaki gibi "-pş" soneki ile biten adlar ve soyadları, o kişinin prens olduğu anlamını katar ve prens anlamına gelen "pşı" kelimesinden gelir.

Gençliği

Çerkesler tarihlerini yazmadıkları ve tüm bilgiler dış kaynaklardan geldiği için Ajceriyiqo'nun gençliği hakkındaki bilgiler detaylı değildir. Sözlü kaynaklarda Kabarda'nın prens hanedanlarından Bekmırza'lara mensuptu. Ajceriyiqo, Kabarda'da doğdu ve askeri bir eğitimle büyüdü. Dayısı Prens Karamırza Aliy, anne tarafından kuzeni Muhammed Aşa idi.

Rus-Çerkes Savaşı

Gençliğinden beri Ruslara karşı yapılan savaşlara katılmıştır. Kabarda'nın Rus işgalinden sonra mücadeleye devam etmek maksadıyla Batı Çerkesya'ya göç eden Hajret Kabardeylerindendi. Yaklaşık 1817'de göç etti. Çerkes halk hikâyelerinde Ajceriyiqo'nun yıldızlara bakarak yön bulma konusundaki becerisinden sıkça söz edilmiştir. Çerkesler arasında çok ünlü bir süvari komutanı olarak tanındığından hem Adigece hem Kabardeyce'de birçok şarkıya, ağıta ve hikâyeye konu olmuştur. Kendisi hayattayken bile hakkında şarkılar söylenmiştir. Sefer çağrısı yapıldığında, birliklerin hızla onun komutası altında toplandığı kaydedilmiştir. Hırtsıjıqo Ale ve Şocen Şumaho gibi ünlü komutanlarla ve savaşçılarla silah arkadaşıydı.

Kafkas Savaşı'nda Çerkesler, Juliusz Kossak.

Ana madde: Karamırzey Katliamı

1 Nisan 1825'te General Velyaminov tarafından Hajret Kabardey köylerinin yok edilmesi emri verildi. 5 Nisan'da Fyodor Aleksandroviç Bekoviç-Çerkasski komutasındaki Rus ordusu, Besleney bölgesindeki Karamırzey köyüne beklenmedik bir saldırı gerçekleştirdi. Beklenmedik olmasının sebebi; civardaki diğer köyler tarafından fark edilmeden Karamırzey'e ulaşamayacaklarıydı. Ruslar, köyün tam konumunu ve fark edilmemek için kullanılabilecek zorlu yolları, yakaladıkları bir çobanı sorgulayarak öğrenmişlerdi. Köy halkı Hajret Kabardeylerinden oluşuyordu ve adını, köyün prensi olan Hajret Kabardeyi Karamırza Aliy'den almıştı. Aliy'in dışında meşhur savaşçılar da bu köyde yaşıyordu ve köy, diğer Çerkes köylerine göre 7-8 kat büyüktü.

Saldırı sonucunda Prens Karamırza Aliy Mısost öldürüldü, köy yağmalanıp ateşe verilerek yok edildi, köy halkı katledildi ve hayatta kalan azınlık esir alındı. Jembulat Keytıqo ve Ajceriyiqo'nun orduları vardığında Ruslar geri çekilmişti. Adları Haniy ve Yelmıshan olan Karamırza'nın iki eşi de ganimet olarak ele geçirildi ve Haniy, köyün yok edilmesine istihbarat sağlayarak yardım eden Prens Astemir'e hediye edildi. Haberleri alan Çerkes komutanları, Ruslardan intikam almak için katliamda Ruslara yardım edenleri bulup öldürme kararı aldılar. Ajceriyiqo, 400 kilometre at sürüp Astemirov'un Küçük Kabarda'daki köyüne geldi ve onu düelloya davet etti. Düello sonucunda Ajceriyiqo, Astemirov'u öldürdü ve Karamırza Aliy'in dul eşini Batı Çerkesya'ya geri götürdü.

Aralık 1828'de, Kuşuk'un Laba Nehri kaynağındaki köyüne bir Rus müfrezesi ani bir saldırı yaptı ve 120 kişiyi esir aldı. Esir alınanlar arasında Ajceriy'in küçük oğlu ve oğlunun süt annesi de vardı.

Ölümü

11 Ocak 1830'da Urup Nehri yakınlarında bir Abaza köyünü savunurken ağır yaralandı ve aldığı yaralar nedeniyle öldü. Muharebeden sonra naaşı, komutasındaki süvarileri tarafından at üstünde köyüne götürüldü.

Farklı bir versiyona göre, 17 Nisan 1829’da, Ajceriyiqo Kuşuk ve Ubıh lideri Pşımaf Babuqo’nun önderliğindeki 20 kişilik bir grup, Rus koruması altında olan Nogay prensi İsmail Aliyev’in köyüne baskın düzenledi. Çerkesler, İsmail’in köyde olduğunu bilmeden, yalnızca hayvanları ele geçirmeyi ve birkaç esir almayı planlamıştı. Ancak saldırıdan haberdar olan İsmail, 24 adamıyla onları takip etti ve akşam saatlerinde Urup Nehri civarında çatışmaya girdi. Çatışma sırasında İsmail, Kuşuk’a ateş ederek ağır şekilde yaraladı. Ardından Pşımaf Babuqo geldi ve İsmail’e ateş ederek ölümcül şekilde yaraladı; hemen ardından Pşımaf, İsmail’in açtığı ateşle öldürüldü. Kuşuk, ağır yaralı olarak köyüne geri götürüldü ve orada yarasından dolayı öldü.

Mirası

Ajceriyiqo Kuşuk'a ilişkin, Adige Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Enstitüsü arşivlerine kaydedilmiş 50'ye yakın folklorik öge bulunmaktadır. Geleneksel bir Abzah şarkısında Kuşuk ve Ale'den şu şekilde bahsedilmiştir:

Gözüme görünenler arasında en onurlusu Prens Kuşuk, ata binili yiğitlerin arasında en yavuzu Ale'dir.