Cevat Çobanlı
| Halaskâr Cevat Çobanlı 1307-P. 4[1] | |
|---|---|
| |
| Harbiye Nazırı | |
| Görev süresi 19 Aralık 1918 - 13 Ocak 1919 | |
| Yerine geldiği | Kölemen Abdullah Paşa |
| Yerine gelen | Ömer Yaver Paşa |
| Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Reisi | |
| Görev süresi 3 Kasım 1918 - 24 Aralık 1918 | |
| Yerine geldiği | Ahmed İzzet Paşa |
| Yerine gelen | Fevzi Çakmak Paşa |
| Görev süresi 14 Mayıs 1919 - 2 Ağustos 1919 | |
| Yerine geldiği | Fevzi Çakmak Paşa |
| Yerine gelen | Mehmed Hadi Paşa |
| Görev süresi 9 Ekim 1919 - 16 Şubat 1920 | |
| Yerine geldiği | Fuat Paşa |
| Yerine gelen | Şevket Turgut Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 14 Eylül 1870 İstanbul, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 13 Mart 1938 (67 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Devlet Mezarlığı, Ankara |
| Milliyeti | Türk |
| Bitirdiği okul | Mekteb-i Erkân-ı Harbiye |
| Mesleği | Asker |
| Dini | İslam |
| Askerî hizmeti | |
| Takma adı | 18 Mart Kahramanı |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1891-1920) Türkiye (1922-1935)
|
| Branşı | Osmanlı ordusu
|
| Rütbesi | .svg){kind=small} Orgeneral
|
| Çatışma/savaşları | Trablusgarp Savaşı Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Kurtuluş Savaşı |
Cevat Çobanlı[2] (14 Eylül 1870,[3] İstanbul - 13 Mart 1938,[1] Kadıköy, İstanbul), Türk asker ve siyasetçi.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]14 Eylül 1870'te İstanbul'da doğdu. Müşir Şakir Paşa'nın oğludur.[4] Aslen Malatya'nın Arapgir ilçesindendir.[5] Mensup olduğu Çobanoğluzade ailesi Arapgir'in önemli Türk ailelerinden birisidir ve çok sayıda asker ve memur çıkartmıştır.[6] Arapgir'li Ermeni tarihçi Minas Bebiryan Çobanoğulları ailesinden Ermenilerle çok defa savaşmış bir Türk ailesi olarak bahseder.[7] Akkoyunlu hanedanının Gökbeyi kolundan gelen ve kendisi gibi Arapgirli olan Sadrazam Yusuf Kamil Paşa ile de akrabadır.
Galatasaray Lisesi'nden mezun olduktan sonra, 1888 yılında girdiği Harp Okulu'ndan 1891 yılında Üsteğmen rütbesiyle mezun oldu. 1892 yılında girdiği Harp Akademisi'ni 1894 yılında birinci olarak bitirdi ve Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu. 1894-1900 yılları arasında "Padişah Yaveri" sıfatıyla Maiyet-i Şer'iye Erkan-ı Harbiyesi'nde görev aldı. Bu sırada depremden zarar gören askeri binaları onarımının yapılması yönünde çaba sarf etti. 26 Ağustos 1895 tarihinde Orleans'ta yapılan Fransız Ordusu Manevraları'nda bulunmak üzere Paris'e gitti. Burada dört yıl kaldıktan sonra 7 Şubat 1899 tarihinde, Babası Şakir Paşa'nın refakatinde görevle Bulgaristan'a ve sonra aynı yıl Lahey'de toplanan Silahların Yasaklanması-Silahsızlanma Konferansı'na gönderildi. 1905 yılında Edirne'nin tahkimi için Tophane-i Amire'de teşkil eden kurumda görev aldı. 1907 yılında ise yeni örgütlenmenin süratle uygulanması için dört ay 2. Ordu'da görev yaptı. 1907 yılında Birinci Ferik rütbesine terfi ettiyse de çok çabuk ilerleyenlerin rütbeleri 1909 yılında Tasfiye-i Rütbe Kanunu gereğince geri alınınca, Kaymakam rütbesine tenzil edildi. 1909-1910 yılları arasında Harp Akademisi Komutanı olarak görev yaptı. Görevi gereği Temmuz 1910'da Alman Ordusu'nun geçit resminde bulunmak üzere Almanya'ya gitti. Askeri yeteneği sayesinde devlet idaresi ve ordu yönetiminde hızla yükseldi. Ocak 1911 ve 1912'de 1. Ordu Kurmay Başkanı oldu. Bu sıfatla Mayıs 1911'de İngiltere Kralı'nın taç giyme töreninde padişah adına bulunan Veliaht Şehzade Müşir Yusuf İzzeddin Efendi'nin maiyetinde Londra'ya gitti.
Balkan Savaşları
[değiştir | kaynağı değiştir]Londra'dan dönünce Balkan Savaşları'nda Eylül 1912-1913 tarihleri arasında Şark Ordusu Kurmay Başkanı, Çatalca Ordusu Topçu Komutanlığı Kurmay Başkanı olarak görev yaptı. Savaş sonrası Şubat 1913-1914 tarihleri arasında 9. Tümen Komutanı ve iki defa Osmanlı-Bulgar Sınır Komisyonu Başkanlığı görevinde bulundu.
I. Dünya Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]
10 Ağustos 1914 tarihinde Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı görevine atandı. 29 Kasım 1914 tarihinde tekrar Mirliva rütbesine terfi etti ve Paşa oldu.[8] Komutanlık boğazın ve kıyıların savunmasından sorumluydu. 18 Mart 1915 tarihindeki Çanakkale Deniz Savaşları'ndaki üstün başarıları dolayısıyla "18 Mart Kahramanı" unvanını aldı.[8]
9 Ekim 1915 tarihinde 14. Kolordu Komutanı, 1916 yılında 15. Kolordu Komutanı olarak Galiçya Cephesi'nde görev yaptı. Dönemin Avusturya basınında çıkan bir anekdota göre Viyana sarayında, imparatorun basın dairesi genel müdürü Oskar Montiong, devletin özellikle Slav tebaası tarafından çok sevilen 18. yüzyılda yaşamış Ukraynalı kâhin Mosij Wernyhora'nın kehanetini sık sık hatırlatıyordu. O tuhaf kehanette, Türk atını Dinyester'den suladığında Polonya ayağa kalkacaktır deniyordu. Cevat Paşa atını Dinyester'de suladı. Savaşın sonunda Polonya devleti doğdu. Bu anlamda onun ile bu kehanet ilişkilendirildi.
19 Ağustos 1917 tarihinde tekrar 14. Kolordu Komutanı, 8 Kasım 1917 tarihinde 8. Kolordu Komutanı, 24 Kasım 1917 tarihinde de 2. Ordu Komutan Vekili olarak atandı.
2 Aralık 1917 tarihinde Yıldırım Ordular Grubu komutası altındaki 8. Ordu Komutanlığı görevine atanarak Filistin Cephesi'ne gönderildi. Burada Yıldırım Ordular Grubu komutanı Müşir Liman von Sanders, 7. Ordu komutanı Mirliva Mustafa Kemal Paşa ve 4. Ordu komutanı Mirliva Mersinli Cemal Paşa ile birlikte görev yaptı. Ordusuyla Şeria Nehrinin batısında, sahil kesiminde konuşlandırıldı. 29 Eylül 1918'de başlayan genel düşman taarruzunda ilk darbeyi yiyen ordusu kendisinden on misli güçlü olan İngiliz Orduları karşısında kendi cephe hattını tutamadı ve cepheyi yaran düşman süvarisi ikmal hatlarına kadar ilerleyerek ordunun geriyle bağlantısını kesti. Yıldırım Orduları ardı ardına çekilmeye başlarken Cevat Paşa ve kurmay heyetinin amacı Şeria Nehri istikametindeki Bisan'a doğru, doğu yönünde çekilmek oldu. Ordusuna bağlı unsurların tamamı imha yahut tutsak edilen Cevat Paşa yanındakilerle birlikte kendini Şeria Nehri'nin doğusuna atabildi. Kısa süre sonra cephede görevi kalmadığı gerekçesiyle Liman von Sanders tarafından İstanbul'a yollandı.
Mütareke Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]3 Kasım 1918 tarihinde Umumî Karargâh Reisi olarak atandı. 19 Aralık 1918 - 13 Ocak 1919 tarihleri arasında Harbiye Nazırı olarak görev yaptı. Mondros Mütarekesi imzalandığı sırada Genelkurmay Başkanlığı görevini Fevzi Paşa'nın vekili olarak yürütüyordu. Fevzi Paşa, İngiliz Ordusu'nun İstanbul'u işgal edeceği belli olunca, onları karşılamamak için 20 gün hastalık izni almıştı. Daha sonra Yunanların İzmir'e çıkmalarından hemen önce 14 Mayıs 1919 tarihinde Fevzi Paşa görevden alındı. Aynı gün Fevzi Paşa'nın yerine Erkân-ı Harbiye-i Umumîye Reisi olarak atandı. Bu görevini 2 Aralık 1919 tarihine kadar sürdürdü.
Malta Sürgünü
[değiştir | kaynağı değiştir]16 Mart 1920 tarihinde İstanbul'u işgal eden İngiliz kuvvetleri tarafından tutuklandı, Bekirağa Bölüğü'nde bir hafta alıkonulduktan sonra 22 Mart'ta bir savaş gemisiyle Malta'ya nakledildi ve 2773 no'lu sürgün olarak kaydedildi.
Kurtuluş Savaşı Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]23 Ekim 1921 tarihinde TBMM ve İngiltere Hükûmeti arasında imzalanan takas anlaşması ile 15 Ocak 1922 tarihinde Türkiye'ye geri dönerek Ankara'ya geldi. 9 Şubat 1922 tarihinde karargâhı Diyarbakır'da olan El-Cezire Bölgesi Komutanlığı görevine atandı. 21 Ekim 1922 tarihinde yeniden oluşturulan 3. Ordu Müfettişi oldu. 31 Ekim 1922 tarihinde bu görevinden istifa ederek Elaziz mebusu oldu.
Cumhuriyet Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]17 Kasım 1924 tarihinde hem ordudaki görevlerini sürdüren hem de Mecliste bulunan yüksek rütbeli subaylara birini tercih etmeleri istenmesi üzerine 25 Aralık 1924 tarihinde mebusluktan istifa etti ve aynı gün Askeri Şura Üyeliği'ne atandı.[9] Mısır Sorunu ve Irak Sınırı Sorunu sırasında Milletler Cemiyetine Mümessil olarak gönderildi. 1932 yılında Cenevre Silahları Sınırlandırma Konferansı'na delege olarak gönderildi. 14 Eylül 1935 tarihinde Orgeneral rütbesinde Askeri Şûra Üyesi olarak görev yaparken yaş haddinden emekli oldu.
İstanbul, Kadıköy'deki evine çekildi. 13 Mart 1938 tarihinde 68 yaşında öldü. Erenköy Mezarlığı'nda toprağa verildi. Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ve Atatürk'ün silah arkadaşları için Atatürk Orman Çiftliği arazisinde oluşturulan Devlet Mezarlığı'na kemikleri nakledildi.
Nişan, Madalya ve Takdirnameleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gümüş Liyakat Nişanı (1894)
- Bulgar Liyakat Nişanı (1898)
- 2. Rütbeden Alman Prusya Taç Nişanı (1903)
- 2. Rütbeden Saint Aleksandr Nişanı (1911)
- Altın Muharebe Liyakat Madalyası (1915)
- Altın Muharebe İmtiyaz Madalyası (1915)
- 1. ve 2. Rütbeden Alman Demir Haç Nişanı (1915)
- 2. Rütbeden Alman Kırmızı Kartal Nişanı (1916)
- 1. Rütbeden Kılıçlı Mecidi Nişanı (1917)
- Kılıçlı Alman Prusya Taç Nişanı (1917)
- 1. ve 2. Rütbeden Avusturya-Macaristan Demir Haç Nişanı (1917)
- Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası (1923)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, s. 22.
- ^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ Mesut Aydın, Türkiye ve Irak Hudûdu Mes'elesi, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, 2001, s. 53. 3 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "TÜRK PARLAMENTO TARİHİ TBMM - II. DÖNEM 1923 - 1927 III. CİLT" (PDF). 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Arapgir Kaymakamlığı". 9 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2012.
- ^ "Osmanlı Bürokrasisinde Arapgir Doğumlu Memurlar (1819-1919) Doç. Dr. Danyal TEKDAL" (PDF). 15 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2024.
Sayfa 21 Çobanoğluzâde Çanakkale Savaşı’nda müstahkem mevki komutanı olarak savaşın kazanılmasında çok önemli rolü olan Orgeneral Cevat Çobanlı Paşa da bu aileye mensuptur. Sayfa 93 Şehremaneti Çavuşlarından Çobanoğluzâde Ali Hakkı Efendi'nin oğlu Ahmed Nazmi Efendi, bildiği tek dil Türkçedir. Arapgir İbtidâî ve Aksaray Mahmudiye Rüşdiye Mektebinden mezundur.
- ^ "Abdülhamit Kırımlarının Canlı Bir Örneği: 1895 ARAPGİR". 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2024.
Çok sayıda Türk erkekleri redif ilanıyla silah altına alınır. Yerel askeri birlikler ve şehrin Türkleri...Türk asker ve milisleri tarafından (saldırılar) yapılır...Eskiden beri Ermeni düşmanlığıyla ünlü Çobanoğlu bütün mahalleyi işgal eder ve hatta Surp Kevork ziyaretinin(arazisinin) yerine kendi ikametini kondurur.
- ^ a b Özhan, Hatice Özlem (31 Ekim 2018). "Çanakkale Cephesi'nde Cevat Paşa (Çobanlı)". Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. 4 (8): 333-349. 17 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Ağustos 2022.
- ^ Mustafa Kemal Paşa, diğer tüm muvazzaf general milletvekillerinden istediği gibi İsmail Cevat Paşa ve Cafer Tayyar Paşa'ya da iki görevden birisini tercih etmesini bildirdi. Tereddüt göstermeleri üzerine ikisinin de ordudaki görevlerine son verildi.
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Yeni makam |
3. Ordu Komutanı 21 Ekim 1922 - 31 Ekim 1924 |
Sonra gelen: Kâzım İnanç |
- 3. Ordu (Türkiye) komutanları
- Harbiye nâzırları
- Harp Akademileri komutanları
- 1870 doğumlular
- İstanbul ili doğumlu askerler
- 1938'de ölenler
- Osmanlı paşaları
- Türk askerler
- Mekteb-i Harbiye'de öğrenim görenler
- Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'de öğrenim görenler
- Trablusgarp Savaşı'nda Osmanlı askerleri
- Balkan Savaşları'nda Osmanlı askerleri
- I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı askerleri
- Osmanlı generalleri
- Malta sürgünleri
- Kurtuluş Savaşı'ndaki Türk askerler
- Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası sahipleri
- Mecidiye Nişanı sahipleri
- Demir Haç sahipleri
- 8. Ordu (Osmanlı) Komutanları
- TBMM 2. dönem Elazığ milletvekilleri
- Devlet Mezarlığı'na defnedilenler
- Sahrayıcedid Mezarlığı'na defnedilenler
- Galatasaray Lisesinde öğrenim görenler
- Piyade subaylar
- Yüksek Askerî Şûra üyeleri