Astakos
Grekçe: Ἀστακός Βιθυνίας | |||||||||||||||||||
  Astakos Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||||||||||
| Konum | Başiskele, Kocaeli, Türkiye | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Bitinya | ||||||||||||||||||
| Koordinatlar | 40°42′52″K 29°55′44″D / 40.71444°K 29.92889°D | ||||||||||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||||||||||
Astakos
 | |||||||||||||||||||
Astakos veya Astacus /ˈæstəkəs/ (Grekçe: Ἀστακός Βιθυνίας) Bitinya'da antik bir şehirdir; aynı zamanda Olbia /ˈɒlbiə/ olarak da adlandırılırdı. Sit alanı günümüzde Kocaeli ilinin ilçesi Başiskele yakınlarında bulunmaktadır.[1][2]
Coğrafi bölgenin MÖ 12. yy.a kadar dönemi karanlıktır. Bir görüşe göre Phygie "Frigler" in Boğazlar yolu ile Anadoluya sarkarak Hititleri yenilgiye uğrattıkları, sonradan kendi adlarını verdikleri yöreyi yurt edindikleri dönemdir. MÖ 12. yüzyıla kadar Frigler bölgeyi ellerinde tutmuş, ardından Yunanistan'ın Megara şehrinden kendilerine yeni bir yer aramak için yola çıkan göçmen bir grup, şimdiki Başiskele mevkiinde Astakos adını verdikleri şehri kurmuşlardır.
Diğer bir görüşe göre ise, Trakyadan Anadolu içlerine göçen Frigler daha sonra Mysiens "Misya"lılar İzmit çevresinin ilk belirli halklarıdır. MÖ 712 yılına ait bir yüzünde kent tanrıçası Olbia, diğer yüzünde kent arması Istakoz resmi bulunan -Devlet olmanın simgesi olmak üzere- para basması bir kent devleti durumunu oluşturur. Yunanca Astakos kelimesi İzmit körfezinde çok avlanan Istakoz deniz hayvanına delalet eder.
Astakos'u ele geçiren Bithynialı Dedalses Bitinya Krallığını kurdu.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluşuyla ilgili çelişkili anlatımlar vardır:
- Diodorus Siculus'un Bibliotheca historica adlı çalışmasının (MÖ 1. yüzyıl), XII. Kitap, 34. Bölüm şöyle belirtir: "Ve bu olaylar [Potidaea Savaşı] gerçekleşirken, Atinalılar Propontis'te Astacus adını verdikleri bir şehir kurdular." Siculus'un yıllık anlatısı, kuruluşun MÖ 435 yılına tarihlendirilmesine olanak sağlar.[3]
- Strabon'un Geographica'sı (MS 1. yüzyıl), Astacus şehrinin (Grekçe: πόλις) Megaralılar ve Atinalıların (Grekçe: Μεγαρέων καὶ Ἀθηναίων) bir kolonisi (Grekçe: κτίσμα) olduğunu ve daha sonra Doidalsos'un kolonisi olduğunu yazmıştır.[4] Öte yandan, Siculus yalnızca Atinalıları kurucular olarak anarken,[5] Pomponius Mela (De situ orbis libri III) ve Heraclealı Memnon (Konstantinopolisli I. Fotios aracılığıyla) kuruluşu yalnızca Megaralılara atfetmişlerdir.[6][7] Memnon, Atinalı yerleşimcilerin, şehir komşularından çeşitli saldırılara maruz kaldıktan sonra Megaralılara katılmadığını söyler.[8]
- I. Fotios'un Excerpta'sı aracılığıyla kısmen korunmuş olan Heraclealı Memnon'un Hericlea Hakkında (Grekçe: Περί Ηρακλείας; MS 1. yüzyıl) adlı eseri şöyle belirtir: "Astacus, 17. Olimpiyat'ın başında Megara'dan gelen yerleşimciler tarafından kuruldu ve bir kahin tarafından, sözde yerli Sparti'lerden (Theban Sparti'nin soyundan gelenler) biri olan, soylu ve yüksek fikirli bir adam olan Astacus'un adını alması emredildi."[9] 17. yüzyıl Ussher kronolojisi, kuruluşun 17. Olimpiyat'ın ilk yılı olan MÖ 712/11 olarak tarihlendirmiştir.[10]
- Bizanslı Stephanus'un Ethnica'sı (MÖ 6. yüzyıl), bunun Poseidon ve nemf Olbia'nın oğlu Astacus tarafından kurulduğunu anlatan bir etiyolojik miti kaydeder. Bu efsaneye göre, İzmit Körfezi sahillerine Amazon Kraliçesi güzel Olbia gelir. Sarayını İzmit Körfezi'nin parlak denizi dibine kurulmuş olan deniz tanrısı Poseidon kraliçeye âşık olur. Bu aşkın meyvesi olarak da, Astakus isminde bir çocuk dünyaya gelir. Bu çocuk bugünkü İzmit Körfezi'nin kıyısında, Başiskele'de Astakos adıyla bilinen yerleşim kurarak ona kendi ismini verir.
Astacus Körfezi, adını bu şehirden almıştır.[4][11] Daha sonra Nicomedia şehri, Astacus'un karşısında kurulacaktı.[9]
Astacus, Delos Birliği'nin de bir üyesiydi.[12]
Strabon, Astacus'un bir zamanlar 'Megaralılar ve Atinalıların bir kolonisi' olduktan sonra, kimliği belirtilmeyen 'Doidalsos'a ait olduğunu yazmıştır.[4] Memnon, '[Astacus'un] Dudalsos'un Bitinyalıların egemenliğinde olduğu zaman büyük şöhret ve güç elde ettiğini' söyler, ancak şehrin o zaman Bitinyalılar tarafından kontrol edilip edilmediğini veya ne zaman olduğunu belirtmez.[9]
Polyaenus, bir noktada Heraclealı Clearchus'un (tiran MÖ 365–353) şehri kuşattığını yazmıştır.[13]
Historia Augusta'da, bir noktada İskitlerin Bitinya'yı işgal ettiği, şehri ateşe verdiği ve acımasızca yağmaladığı yazılıdır.[14]
Bitinya Kralı I. Zipoitis Astacus'u krallığına katmak için iki girişimde bulundu: MÖ 315'te I. Antigonos Monophthalmos tarafından gönderilen yardımlarla yenildi. MÖ 301'de başarılı oldu, ancak şehir savaşta yıkıldı.
Strabon, Lysimachus'un (hüküm: MÖ 306 – 281) Astacus'u yerle bir ettiğini yazmıştır.[4]
Zipoetes'in oğlu I. Nikomidis, Astacus'un yerine, eski konumunun karşısında yeni bir şehir kurdu ve kendi adını vererek Nicomedia adını verdi ve bazı Astacan kültlerini yeni yere taşıdı. Nicomedia, Bitinya'nın başkenti olarak kaldı ve Roma'nın doğusunun büyük şehirlerinden biri oldu; İmparator Diocletianus burayı olağan başkenti yapmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Richard Talbert, (Ed.) (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. s. 52 ve dizin notları eşlik ediyor. ISBN 978-0-691-03169-9.
- ^ Lund Üniversitesi. Digital Atlas of the Roman Empire.
- ^ "Diodorus Siculus, Library, Book XII, Chapter 34". perseus.tufts.edu. Oldfather, C. H. tarafından çevrildi. 1989. 17 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2023.
- ^ a b c d Strabo (1903). "12.2". Geographica. W. Falconer tarafından çevrildi.
Ἦν δ' ἐν αὐτῷ τῷ κόλπῳ καὶ Ἀστακὸς πόλις, Μεγαρέων κτίσμα καὶ Ἀθηναίων καὶ μετὰ ταῦτα Δοιδαλσοῦ, ἀφ' ἧς καὶ ὁ κόλπος ὠνομάσθη: κατεσκάφη δ' ὑπὸ Λυσιμάχου: τοὺς δ' οἰκήτορας μετήγαγεν εἰς Νικομήδειαν ὁ κτίσας αὐτήν. (Ve körfezin üzerinde, Megaralılar ve Atinalılar tarafından ve daha sonra Doedalsus tarafından kurulan Astacus şehri de vardı; ve körfez, adını Astacus şehrinden almıştır. Lysimachus tarafından yerle bir edildi ve sakinleri, ikincisinin kurucusu tarafından Nicomedeia'ya nakledildi.)
- ^ "Diodorus Siculus, Library, Book XII, chapter 34". www.perseus.tufts.edu. 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ "Pomponius Mela, Chorographia". HathiTrust (İngilizce). s. 43. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ "Bibliothèque de Photius : 134. Memnon, Histoire d'Héraclée". remacle.org. 15 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ Smith 2004, Bölüm 1–21.
- ^ a b c Smith 2004, Chapters 1–21.
- ^ The Annals of the World By James Ussher retrieved 17:00 approximately 13.10.11
- ^ "Pliny the Elder, Natural History (37 books)". ToposText (İngilizce). 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ "Athenian Tribute Lists" (İngilizce). 430. 8 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ "Polyaenus, Strategems, §2.30.3". 25 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ "Scriptores Historia Augusta, two Gallieni" (İngilizce). www.penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Historia_Augusta/home.html. 360. 7 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
