Aziz Krikor
| Aydınlatıcı Grigor | |
|---|---|
 | |
| Ermeni Kilisesi Patriği | |
| Doğum | y. 257 Ermeni Krallığı |
| Ölüm | y. 331 Ermeni Krallığı |
| Kutsayanlar | Ermeni Apostolik Kilisesi ve diğer Oryantal Ortodoks Kiliseleri Roma Katolik Kilisesi, özellikle Doğu Katolik Kiliseleri Doğu Ortodoks Kilisesi Anglikan Komünyonu |
| Yortu | 9 Haziran Ermeni Hristiyan; 30 Eylül Doğu Ortodoks ve Roma Katolik |
| Koruyucu aziz | Ermenistan |
Aziz Krikor (Latince: Gregorius) ya da Krikor Lusavoriç[1][2] (Ermenice: Գրիգոր Լուսաւորիչ; Yunanca: Γρηγόριος Φωστήρ yaklaşık 257 - 331 Ermenistan), Ermenistan'ın Hristiyanlaşmasını sağlayan bir aziz. Ermeni Apostolik Kilisesi'nin kurucusu kabul edilir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]| Makale serilerinden |
| Oryantal Ortodoksluk |
|---|
 |
| Oryantal Ortodoks Kiliseleri |
| Oryantal Ortodoksluk |
Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Ermeni geleneğinde, Aziz Krikor'un hayatının standart versiyonu, Agathangelos'a atfedilen beşinci yüzyıl Hagiografi tarihinden türetilmiştir.[3] Agathangelos'un anlatımına göre, Krikor, Part soylusu Anak'ın oğluydu; daha sonraki Ermeni tarihçi Horenli Musa, Anak'ı soylu Part Suren Hanedanı'nın bir üyesi olarak tanımlar.[4][5] Anak'a ödül olarak topraklarını geri vereceğine söz veren Sasani kralı I. Ardeşir'in teşvikiyle, Part soylusu Ermenistan'a gitti ve güvenini kazandıktan sonra Ermenistan'ın Arsak kralı II. Hüsrev'i öldürdü.[6] Anak daha sonra tüm ailesiyle birlikte Ermeni soyluları tarafından öldürüldü.[6] Anak'ın oğlu Krikor, Horenli Musa'nın Sophy olarak adlandırdığı ve Euthalius (Ewtʻagh) adında bir Kapadokyalı ileri gelenin kız kardeşi olan dadısı sayesinde idamdan kıl payı kurtuldu.[7] Krikor, Hristiyan bir şekilde yetiştirildiği Kapadokya'daki Sezariye'ye götürüldü.[8] Jean-Michel Thierry, onu "Kapadokya kültürü ve dini" olarak tanımlamış ve "Yunan medeniyetini Ermenistan'a tanıtan kişi" olarak takdir etmiştir.[9]
Horenatsi'ye göre, reşit olduktan sonra Krikor, David adında bir Hristiyan'ın kızı olan Mariam ile evlendi.[10][11] Mariam'dan iki çocuğu oldu: Aristaces ve Vrtanes. Bu çocuklar daha sonra Ermenistan patriği olarak Krikor'un yerine geçecekti.[10][11]
Ermenistan dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]314 yılında Krikor'un duasına atfedilen mucizevi bir iyileşme, III. Tiridatis'in de din değiştirmesini sağlamıştır. Krikor, özgürlüğünü kazanmış ve III. Tiridatis'in de onayıyla tekrar vaazlar vermeye başlamıştır.
315 yılında piskopos oldu.III. Tiridatis'in güçlü ordusuyla birlikte putları ve tapınakları yıktı. Kiliseler, manastırlar inşâ ettirdi.[12] Krikor sayesinde, Hristiyanlık Ermeniler'in dini oldu.
Krikor, 325 yılındaki İznik Konsili'ne de katılmıştır. Ölümünden kısa bir süre önce münzevi bir hayatı tercih etmiş ve inzivaya çekilmiştir[13].
Aziz Krikor'a atfedilen 33. Mektup ve hitabe bugüne ulaşmıştır. Kayseri'de Surp Krikor Lusavoriç Ermeni Kilisesi, Aziz Krikor adına 1856 yılında inşâ edilmiştir.[14]
Anma günü
[değiştir | kaynağı değiştir]Aziz Krikor'un naaşı, 7. yüzyıldan beri Napoli'deydi. 10 Kasım 2000'de Ermeni Apostolik Kilisesi'ne teslim edildi.[15] 30 Eylül tarihi, Ermeni Kilisesi'nde dinî bayram kabul sayılır.
Literatür
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gabriele Winkler: Gregorios der Erleuchter. ('Lexikon für Theologie und Kirche'de bulunur) 4, 1000-1001. (Almanca)
- Gabriele Winkler: Our Present Knowledge of the History of Agat'angelos and its Oriental Versions. In: Revue des études arméniennes 16 (1980), 125-141 (İngilizce)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ New Catholic Encylopedia - Second Edition (İngilizce). Thomson and Gale. 2003. s. 525 Cilt 6 ISBN 0-7876-4010-7.
- ^ Ferguson, Everett (1998). Encyclopedia of Early Christianity – Second Edition (İngilizce). Garland Publising INC. ss. 500-501 ISBN 0-8153-3319-6.
- ^ Thomson 1994, s. 15.
- ^ Lang 1970, ss. 155–156.
- ^ Garsoïan 1989, s. 347.
- ^ a b Garsoïan 1997, s. 72.
- ^ Thomson 1978, s. 228.
- ^ Thomson 1994, ss. 15–16.
- ^ Thierry, Jean-Michel; Donabédian, Patrick (1989). Armenian Art. Celestine Dars tarafından çevrildi. New York: Harry N. Abrams. s. 49. ISBN 0-8109-0625-2.
- ^ a b Thomson 1978, ss. 228–229.
- ^ a b Thomson 1976, ss. xxxi–xxxii.
- ^ Basmacıyan, Krigor Hagop, Şark'ta Toplumsal ve Dinsel Yaşam
- ^ Anadolu'nun Azizleri. Hanspeter Tiefenbach. Arkeoloji ve Sanat Yayınları Tur. San. Tic. Ltd. Şti. 2012. s. 121. ISBN 9786053962052.
- ^ "Kayseri Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi". 15 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2010.
- ^ "Krikor'un kutsal emanetlerinin Ermenistan'a dönüşü". 7 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Genel
Conybeare, Frederick Cornwallis (1911). "Gregory the Illuminator". Encyclopædia Britannica. 12 (11. bas.). ss. 565-566.- Garsoïan, Nina (1997). "The Aršakuni Dynasty". Hovannisian, Richard G. (Ed.). The Armenian People from Ancient to Modern Times. 1. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-10169-4.
- Garsoïan, Nina G. (1989). The Epic Histories Attributed to Pʻawstos Buzand (Buzandaran Patmutʻiwnkʻ). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 0-674-25865-7.
- Agathangelos (2020). History of St. Gregory and the Conversion of Armenia.
- "Grigor I Lusavorichʻ". Haykakan sovetakan hanragitaran (Ermenice). 3. Yerevan. 1977. s. 212.
- Lang, David Marshall (1970). Armenia, Cradle of Civilization. London: Allen & Unwin. ISBN 0-04-956007-7.
- Russell, James R. (2004). Armenian and Iranian Studies. Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University. s. 358. ISBN 978-0-935411-19-5.
- Terian, Abraham (2005). Patriotism and Piety in Armenian Christianity: The Early Panegyrics On Saint Gregory. St Vladimir's Seminary Press. ISBN 978-0-88141-293-2.
- Thomson, R. W. (1984). "Agathangelos". Yarshater, Ehsan (Ed.). Encyclopædia Iranica, Volume I/6: Afghanistan–Ahriman (İngilizce). Londra ve New York: Routledge & Kegan Paul. ss. 607-608. ISBN 978-0-71009-095-9.
- Thomson, Robert W. (1994). "Agathangelos". Greppin, John A. C. (Ed.). Studies in Classical Armenian Literature. Delmar, New York: Caravan Books. ss. 15–26.
- Thomson, Robert W. (1976). Agathangelos, History of the Armenians. Albany: SUNY. ISBN 0-87395-323-1.
- Thomson, Robert W. (1978). Moses Khorenatsʻi, History of the Armenians. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 0-674-39571-9.
- Toumanoff, Cyril (1969). "The Third-Century Armenian Arsacids: A Chronological and Genealogical Commentary". Revue des études arméniennes. 6: 233–281.
- Der Nersessian, Sirarpie (1966). "Les portraits de Grégoire l'Illuminateur dans l'art byzantin [Portraits of Gregory the Illuminator in Byzantine Art]". Byzantion (Fransızca). 36 (2): 386–395. JSTOR 44169213.
- Mango, Cyril; Hawkins, Ernest J. W. (1972). "The Mosaics of St. Sophia at Istanbul. The Church Fathers in the North Tympanum"
. Dumbarton Oaks Papers. 26: 1–41. doi:10.2307/1291315. JSTOR 1291315. - Ayvazyan, Gh. V. (1984). "Գրիգոր Լուսավորչի պաշտամունքը Բյուզանդական կայսրությունում [The Cult of Gregory the Illuminator in the Byzantine Empire]". Etchmiadzin (Ermenice). 41 (6): 40–47.
- Maranci, Christina (2018). The Art of Armenia: An Introduction. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-026900-5.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- "St Gregory the Illuminator". Encyclopædia Britannica. XI (9. bas.). 1880. s. 179.
