Barbro Karabuda
Barbro Karabuda | |
|---|---|
| Doğum | Barbro Gidlund 16 Temmuz 1935 Lidköping, İsveç |
| Ölüm | 7 Ekim 2017 (82 yaşında) Stokholm İsveç |
| Vatandaşlık | İsveç |
| Meslek | Yönetmen, gazeteci, belgeselci |
| Evlilik | Güneş Karabuda (e. 1954; ö. 2017) |
| Çocuk(lar) | 3 |
Barbro Karabuda (d. 16 Temmuz 1935,[1] Lidköping - 7 Ekim 2017, Stockholm), İsveçli film yönetmeni, belgeselci, gazeteci.
1960'lardan sonra pek çok ülkeye seyahat edip dünyadaki değişime tanık olmuş ve eşi Güneş Karabuda ile birlikte gerçekleştirdiği belgesel film, kitap, fotoğraf çalışmalarıyla uluslararası alanda tanınmıştır. Kübalı ressam Wilfredo Lam’dan Fransız film yönetmeni Claude Chabrol’a, Şilili şair Pablo Neruda’dan yazar Jacques Prévert’e bir çok sıradışı yaratıcı ile ortak çalışmalar üretmiştir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1935 yılında İsveç'in Lidköping şehrinde doğdu. Yayıncı ve gazeteci Alfons Gidlund ile Ruth Gidlund çiftinin kızıdır. 1952 yılında Scharlaus Lisesi'nden mezun oldu. 1952'de Fransa'da tanıştığı Güneş Karabuda ile 1954'te İstanbul'da evlendi.[2] Bir süre Stockholm’de, ardından Paris'te yaşadılar. Bu dönemde Paris hakkında yazılar yazıp eşinin çektiği fotoğraflar ile İsveç gazetelerinde yayımladı.
Güneş Karabuda'nın Ankara'da askerliğini yapmasından sonra karı-koca Stokholm'e yerleşip gazetecilik yaptılar.[2] Ayperi, Deniz ve Alfons adında üç çocukları oldu.[3] Karı-koca, gazete yazıları için dünyanın değişik ülkelerine seyahat etti; pek çok ülkedeki demokratik direniş ve ulusal kurtuluş hareketlerine tanıklık ettiler; bu hareketler üzerine röportajlar yaptılar.
Barbro Karabuda, ilk kitabını 1957’de yayımladı. "Türkiye, İkinci Vatanım" adlı kitap İsveç, İngiltere ve Almanya'da basıldı. Bu kitaptan sonra yazmayı sürdüren Karabuda, hayatı boyunca 18 kitap yayımladı.[3] Kuwait - konfidentiellt (1958), Goodbye to the fez: A portrait of modern Turkey (Fese elveda: Modern Türkiye'nin bir portresi, 1959), Öster om Eufrat-İ kurdernas (Fırat’ın Doğusunda-Kürtler Diyarında, 1960) kitaplarından bazılarıdır.
Karabuda çifti, 1961'de belgeselciliğe başladı. Ara Güler'in 1960'ta yaptığı Nuh’un Gemisi foto-röportajından etkilenerek Güler'i ve Barbro Karabuda'nın kardeşi yayıncı ve yazar Krister Gidlund'u da yanlarına alıp Ağrı'da Nuhun Gemisi adlı belgeseli çekti. Belgesel, 1961 yılının Noel gecesi İsveç Devlet Televizyonu'nda gösterildi ve tanınmalarını sağladı.[2][4] Barbro Karabuda, İsveç Televizyonu için kameramanlığını eşinin yaptığı farklı türlerde (kültür, tarih, portre belgeselleri) 70'ten fazla belgesel film çekti. Nuh'un Gemisi'nden sonra çektiği ilk belgeseller, Anadolu Uygarlıkları ve Tarihte İstanbul idi.[1]
Çift, 1964'te Filipinler'de, 1966'da Suudi Arabistan'da, 1968'de Kalküta'da çalıştı.[2] Endonezya'da komünistlere yapılan katliamları üzerine röportaj yaptı.[5] Babro Karabuda'nın yazdığı ve 1960'ta İsveç'te Güneş Karabuda'nın fotoğraflarıyla yayımlanmış olan Fırat’ın Doğusunda-Kürtler Diyarında adlı kitapta Türk Devleti'ni yıkıcı yayın yaptıkları gerekçesiyle 1966'da Türkiye'de bulundukları sırada Karabuda'lar hakkında bir soruşturma açıldı; bu iddiayla iki gün gözaltında tutulmaları İsveç medyasında tepkiye ve eleştirilere yol açtı.[6]
Oyun yazarı Eugene Ionesco'nun bir belgeselini yapmak üzere Nisan 1968'de Paris'e giden Karabudalar, 1968 Mayıs olaylarını yakından izleme fırsatı buldu. Olayların merkezi sayılan Paris Güzel Sanatlar Akademisi'ne ressam Abidin Dino'nun yardımıyla girmeyi başardılar; afişlerin burada nasıl hazırlandığını, Paris duvarlarına nasıl yapıştırıldıklarını belgeleyip İsveç televizyonu için belgesel hazırladılar.[7][8] Bu belgesel onlara uluslararası ün getirdi.[2] Mayıs 68 olaylarına yoğunlaşan birçok belgesel film yaptılar.
İsveç Televizyonu tarafından 1971 yazında Şili'deki gelişmeleri izlemek üzere görevlendirilen çift, iki yıl Şili'de yaşadı[9]. Ülkenin aydınları, sanatçıları ve başta Cumhurbaşkanı Allende olmak üzere sol iktidarın yöneticileriyle yakın ilişki kurdu, röportajlar yaptı. Şili'den döndükten sonra ülkede 1973 Şili Darbesi gerçekleşti. Barbro Karabuda darbeden altı ay sonra, Elçilik adlı belgesel filmi çekti. Arjantin Büyükelçiliğine sığınarak yurt dışına kaçıp kurtulanları anlatan belgesel filmin hem senaryosunu yazdı, hem yönetmenliğini üstlendi. İsveç'e kaçan Şililerin büyük bir kısmı, dönemin Şili'deki İsveç Büyükelçisi ve Allende'nin iki bakanı da filmde rol aldı.[4] Belgesel, 1975 Prag TV Filmleri Festivali'nde en iyi senaryo ve en iyi yönetmen ödüllerini kazandı.[10]
Barbro Karabuda 1973'te dostu Yaşar Kemal'in Bebek adlı öyküsünü filme çekti. İsveç-Türk yapımı film, Cezayir'de çekildi. Sonraki yıllarda yazarın Beyaz Pantolon ve Menekşe Koyu adlı öykülerini de filme çekti.[4] 1993'te Bir Yazarın Potresi: Yaşar Kemal belgeselini çekti.[11] Yönetmenlik kariyerinde, klasik bir dramaturji yerine daha soyut ve stilize bir anlatım tarzını benimsemiş, karakterleri derinlemesine işlemektense tipler üzerinden olayları anlatmayı tercih etmiştir.[10]
Barbro Karabuda, anılarını içeren Zeytin Ağacının Gölgesinde adlı kitabı 2008'de yayımladı.[12] 7 Ekim 2017 sabahı Stockholm'de öldü.[13]
Filmografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yönettiği filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1991 -Menekşe Koyu, Türk-İsveç yapımı sinema filmi
- 1981 - Svartskallen (Kara Kafalılar), TV draması, İsveç Devlet Televizyonu[14]
- 1973 - Bebek, uzun kurmaca
Yönettiği bazı belgesel filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1993 - Bir Yazarın Portresi (Yaşar Kemal)
- 1974 - Elçilik[15]
- 1961 - Nuh'un Gemisi
- 1960'lar - Anadolu Uygarlıkları
- 1960'lar -Tarihte İstanbul
Senarist Filmografisi
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1991- Menekşe Koyu
- 1981 - Svartskallen (Kara Kafalılar), TV draması, İsveç Devlet Televizyonu
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Barbro Karabuda". Kamear Arkası. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ a b c d e Unlimited (29 Temmuz 2020). "YEL, TOZ, PORTRELER: Barbro ve Güneş Karabuda". artunlimited. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ a b Yalvaç, A. Handan (16 Temmuz 2019). "Barbro Karabuda". 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ a b c Yalvaç, a. Handan (16 Temmuz 2019). "Güneş Karabuda". 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "Gazeteci Dostumuz Güneş Karabuda'yı Kaybettik". bianet.org. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "Karabuda'lar için İsveç'te Büyük Tepki" (PDF). Ant. 1 Ağustos 1967. 25 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ Hızlan, Doğan (28 Nisan 2008). "Duvarlar konuşuyor". Hürriyet. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "Duvarların Dili devrimi anlatıyor". Evrensel. 24 Nisan 2008. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ Özgüden, Doğan (12 Ekim 2017). "Gazeteci Barbro Karabuda'nın ardından…". Artı Gerçek. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ a b Türk Sinemasında Kadın Yönetmenler Sözlüğü
- ^ "Bir Yazarın Portresi". Kamera Arkasi. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2025.
- ^ Altuğ, Evrim (27 Nisan 2008). "Gazeteci eşi de kitap yazdı". 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ "Usta Gazeteci 9 Gün Önce Vefat Etmiş!". Haberler. 16 Ekim 2017. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ Svartskallen, Yalçin Avsar, Mazlum Kiper, Martin Almgren14 Haziran 2025
- ^ Ambassaden, Per-Axel Arosenius, Christer Banck, Silvija Bardh, 4 Aralık 197414 Haziran 2025