Abidin Dino

Abidin Dino
Genel bilgiler
Doğum	23 Mart 1913(1913-03-23) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	7 Aralık 1993 (80 yaşında) Paris, Fransa
Uyruk	Türk
Evlilik(ler)i	Güzin Dino
Yakınları	Arif Dino (ağabeyi)
Alanı	Resim, edebiyat, karikatür, sinema
İmzası

Abidin Dino (23 Mart 1913, İstanbul - 7 Aralık 1993, Paris) Türk ressam, karikatürist, yazar ve film yönetmenidir.

Çok yönlü bir kültür adamı olan Abidin Dino, çağdaş Türk resminin öncülerindendir. Türk resim tarihinde D Grubu ve Yeniler Grubu adlarıyla anılan sanat topluluklarının öncülerinden oldu. Türkiye'nin yanı sıra Fransa, Cezayir, ABD gibi ülkelerde sergiler açmış; yurt dışında Fransa Plastik Sanatlar Birliği Onursal Başkanlığı, New York Dünya Sanat Sergisi Danışmanlığı gibi görevler üstlendi.

Dino, Türkiye Komünist Partisi mensubu olması nedeniyle bir süre Türkiye'de sürgünde yaşadıktan sonra 1952'den itibaren yaşamını Paris'te sürdürdü.

Şair Arif Dino'nun kardeşi, yazar Güzin Dino'nun eşidir. Beşiktaş kulübü tarafından efsane futbolcular arasında gösterilen ünlü kaleci Sabri Dino'nun da amcasıdır.

Hayatı

İlk yılları ve öğrenim hayatı

23 Mart 1913'te İstanbul'da doğdu. Divan-ı Ali-i Muhâsebât Reisi Mehmed Rasih Bey ile müzik ve edebiyatla ilgili bir hanım olan Saffet Hanım'ın oğlu olan Abidin, ailenin beşinci çocuğu idi. Doğduğu yıl ailesi Cenevre'ye, ardından Fransa'ya yerleştiğinden, çocukluğu Avrupa'da geçti.

1925'te ailesiyle birlikte İstanbul'a döndü. Robert Kolejde öğrenim görmeye başladı. Önce babasının ve ardından annesinin ölümünden sonra sanata olan ilgisinin ağır basması nedeniyle öğrenimini yarıda bıraktı ve ağabeyi şair Arif Dino'nun desteğiyle resim, karikatür ve yazı alanında kendini geliştirmeye başladı.

Sanat dünyasına yönelik ilk adım

İlk çizimleri Yarın gazetesinde, ilk yazıları Artist dergisinde 1930'lu yılların başında yayımlandı. Bu yıllarda Nâzım Hikmet'in Sesini Kaybeden Şehir (1931) ve Bir Ölü Evi (1932) adlı kitaplarına kapak desenleri de çizdi ve kendini çok genç yaşta ressam olarak kabul ettirdi. Halkın Dostu gazetesinde yayımlanan ve Atatürk'ü konu alan, çizgilerle süslü röportajı ile Atatürk'ün de beğenisini kazandı.

1933 yılında D Grubu adlı sanat grubunun kurucuları arasında yer aldı. Bu grubun amacı, memlekette sanatın gelişmesini ve yayılmasını sağlamak, düşünce yanı ağır basan resimler yaparak, Batı'daki çağdaş akımlarla boy ölçüşecek yenilikler getirmekti.

Sinema öğrenimi

Aynı yıl Türkiye'nin Kalbi Ankara isimli belgesel filmi çekmek için Türkiye'ye gelen, Sovyetler Birliği'nin ünlü yönetmenlerinden Sergey Yutkeviç bir sergide resimlerini görüp beğendi. Yutkeviç'in filmini izleyen Atatürk, kendisine bir Türk gencini yetiştirmesine olanak olup olmadığını sormuştu. Böylece Yutkeviç, Dino'dan dekoratör ve ressam olarak çalışmak üzere kendisiyle SSCB'ye gelmesini istedi. Dino, 1934 yılında sinema öğrenimi görmek üzere SSCB'ye gitti ve üç yıl kaldı. Üç yıl boyunca Leningrad'da Eisenstein ve Yutkeviç'in yanında, makyajdan dekora, rejiden senaryoya tüm yönleriyle sinema eğitimi aldı. Yutkeviç'in yönettiği Madenciler filminde çalıştı. 1937'de II. Dünya Savaşı nedeniyle Sovyetler Birliği tüm yabancı öğrencileri ülkelerine geri gönderme kararı alınca Leningrad'dan ayrılmak zorunda kaldı.

Dino, Sovyetler Birliği'nden sonra Londra'ya ve oradan da Paris'e gitti. İspanya'daki iç savaşta Cumhuriyetçiler safındaki uluslararası gönüllü tugaylar bünyesinde savaşmak için Paris bürosuna başvurduysa da, Cumhuriyetçiler açıkça kaybetmek üzere olduğundan kabul edilmedi. 1937'de yerleştiği Paris'te ressam ve dekoratör olarak film çekim çalışmalarında bulundu. Gertrude Stein, Tristan Tzara, Eisenstein, Andre Malraux ve Pablo Picasso gibi dönemin önde gelen sanatçılarıyla dostluklar kurdu.

Yurda dönüşü

Abidin Dino 1939'da Türkiye'ye döndü, 1941'de arkadaşlarıyla Yeniler Grubu'nu oluşturdu. Grubun açtığı ve liman çevresindeki balıkçıları konu alan sergi büyük ilgi uyandırdı.

Dino, çizgi ve desenlerin ön plana çıktığı resimlerinde işçi ve köylü tiplerini özgün bir üslupla işledi. Başlangıçta Picasso'nun etkisinde kalan sanatçı, daha sonraları yapıtlarında özgün ve yerel bir senteze ulaştı.

Çeşitli dergilerde çizgi ve yazılarıyla halktan yana, gerçekçi bir sanat görüşünü savundu. İlk sayısı 18 Kasım 1938'de çıkan S.E.S (Sanat.Edebiyat.Sosyoloji) adlı derginin çıkmasına büyük katkı veren sanatçı, bu derginin kapanmasından sonra pek çok başka dergi çıkardı. Amacı, faşizm ile mücadelede mümkün olduğunca çok kişiyi harekete geçirmekti. 1940'lı yıllarda Türkiye Komünist Partisi'nin önemli üyelerinden birisi oldu.

Ressamın 1995 senesinde yapılan heykeli Kadıköy'deki Özgürlük Parkı'nda yer almaktadır

2009 Arnavutluk pulunda Abidin Dino

Aşiyan Mezarlığı'ndaki kabri

Sürgün yılları

Liman Sergisi'nin açıldığı 1941 yılında Abidin Dino siyâsî nedenlerle önce Mecitözü'ne (Çorum), sonra Adana'ya sürgüne gönderildi. Adana'da Türk Sözü gazetesini yönetti. Kel adlı bir oyun yazdı, ancak oyun hemen toplatıldı. Çukurova'nın pamuk işçilerini konu alan resimler yaptı ve heykel ile ilgilenmeye başladı. 1943 yılında yazar ve dilbilimci Güzin Dikel ile evlendi. Sürgün sona erince İstanbul'a döndü. 1950'de Çingeneler adlı filmin senaryosunu yazdı, senaryo yasaklandı.

Paris'e yerleşmesi

1952'de yurt dışına çıkış yasağı kalkınca kesin olarak Paris'e yerleşti. Bu dönemde TKP'nin Dış Büro faaliyetlerinde 1960'ların ortalarına dek aktif yer aldı.

1954'ten itibaren sekiz yıl boyunca Paris'teki Mayıs Salonu sergilerine katıldı. Fransa, Cezayir, Amerika gibi değişik ülkelerde sergiler açtı. Fransa Plastik Sanatlar Birliği onur başkanlığı, New York Dünya Sanat Sergisi danışmanlığı gibi görevlerde bulundu.

İşkence, Atom Korkusu, Savaş ve Barış, Çıplaklar, Dört Kent, Dağ-Deniz gibi birçok yapıtı çeşitli galeri, müze ve koleksiyonlarda yer aldı.

1966'da yönettiği, Dünya Futbol Kupasını konu alan Gol adlı belgesel film ile, Britanya Film ve Televizyon Sanatları Akademisi tarafından yönetmen Robert Joseph Flaherty anısına verilen belgesel film ödülünü aldı.

1968 Paris öğrenci olayları sırasında Paris sokaklarında yürüyüşlere, toplantılara katıldı, sokaklardaki etkinlikleri çizdi. Türkiye'deki ilk kişisel sergisini 1969'da açarak Paris çalışmalarının bir bölümünü gösterdi.

1979 yılında Fransız Plastik Sanatlar Birliğinin Onursal Başkanlığına seçildi, 1989'da Fransız Kültür Bakanlığının Sanat ve Edebiyat Altın Şövalye Nişanı ile ödüllendirildi.

Fikret Mualla, Hakkı Anlı, Remzi Raşa, Selim Turan, Avni Arbaş, Nejat Devrim, Mübin Orhon ve Albert Bitran ile beraber Paris Türk Ekolü pentür sanatçılarındandır. 1980'li yıllarda Paris'te tesadüfen Nesimi Çimen karşılaşmış ve tanışma fırsatı bulmuştur.

Zaman zaman Türkiye'de kişisel sergiler açan Abidin Dino'nun sergileri arasında Eller, Parmaklar, Acılar, Acayipler, Tedirginler, Domatesler başlıklı sergisi (1984, İstanbul) ve Bu Dünya Sergisi (1987, İstanbul) vardır.

El motiflerinden oluşan heykeli 1993'te Maçka'ya yerleştirildi. Aynı yıl, Biçimden Öte ve Acıyı Çizmek adlı kitaplarını yayımladı.

1990'da Tiroit kanseri teşhisi konan sanatçı, 7 Aralık 1993 günü Paris'te öldü. Cenazesi İstanbul'a getirilerek Aşiyan Mezarlığı'daki aile mezarlığında toprağa verildi.

Bazı tasarımları ve eserleri

Ressamın Sosyal Adalet dergisinde yayınlanan bir çizimi

Ressamın Ant dergisindeki bir çizimi

• Türkiye İşçi Partisi'nin 1964'te çıkarılmaya başlanan yayın organı ve sol-sosyalist içerikli ilk grafiklerin yayınlandığı dergilerden biri olan Sosyal Adalet dergisi, 1965'te Abidin Dino'nun desenlerine hem kapakta hem de iç sayfalarda yer verdi. Abidin Dino dergideki çizimlerinde işçi ve köylü tiplerine odaklandı.^:17-24
• 1965'te, Dost Yayınları'ndan çıkan Nâzım Hikmet kitaplarında, Abidin Dino'nun desenleri hem kapaklarda hem de iç sayfalarda kullanıldı. Dino'nun iç sayfa desenleri, aynı yıl Sosyal Adalet dergisinde yayınlanan desenleri ile benzer çizgiler taşıyordu.
• TİP'e Paris'ten çizgileri ve yazılarıyla destek veren Abidin Dino, 1969'da Mehmet Ali Aybar'ın isteğiyle partinin "çark-başak" olan amblemini insan figürü kullanarak yeniden tasarladı. Diğer partilerin amblemlerindeki hayvan figürlerine gönderme yaparak "Oyunu hayvana değil adama ver" sloganı oluşturuldu. Yeni ambleme yönelik eleştiriler ve Mehmet Ali Aybar'ın genel başkanlıktan istifasıyla amblem kullanımdan kaldırıldı ve 1970'lerde "çark-başak" amblemine geri dönüldü.
• Ant dergisinin yazarlarından biri olan Abidin Dino, dergide çizimleriyle de bulunuyordu. Derginin ilk sayılarında çeşitli yazılarda vinyet olarak kullanılan desenler, Dino'nun tipik fırça darbelerinden oluşuyordu.
• Köylü Kadın, Gerilla, Uzun Yürüyüş, Antibes, Eller ve Deniz Küstü Dino'nun önemli eserleri arasındadır.

Kitapları

• Kısa Hayat Öyküm - Can Yayınları
• Sensiz Her şey Renksiz - Can Yayınları
• Sinan - Bir Düşsel Yaşamöyküsü - Can Yayınları
• Yeditepe Öyküleri - Can Yayınları
• Nazım Üstüne - Yapı Kredi Yayınları
• Gören Göz İçin Fikret Mualla - Kırmızı Kedi Yayınevi

Ayrıca bakınız

• M. Şehmus Güzel, Abidin Dino Üç Kitap 1913-1993, Kitap Yayınevi, Şubat 2008, (3 Cilt, 1246 s.)

Dış bağlantılar

• Biografi
• Galeri3 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• IMDb'de Abidin Dino
• www.canyayinlari.com19 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Leningrad ve Abidin Dino
• BBC Türkçe ile 1984 yılında yapılan röportaj10 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.