Blunt Paşa
| Blunt Paşa Walter James Blunt | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Blunt Paşa'nın portresi | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1835 Sussex?, Britanya İmparatorluğu |
| Ölüm | 1909 (74 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Defin yeri | Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı, Üsküdar, İstanbul, Türkiye |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı | |
| Rütbesi | Ferîk |
| Birimi |
|
| Çatışma/savaşları | |
Blunt Paşa[1] veya doğum adıyla Walter James Blunt (d. 1835, Sussex – ö. 1909, İstanbul), ferîk rütbesine sahip olan Britanya asıllı Osmanlı paşasıdır. Osmanlı kara ordusundaki en seçkin Britanyalı olarak kabul edilen Blunt,[2] ölümüne dek 32 yıl boyunca Osmanlı Devleti'ne hizmet etti.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Walter James Blunt, 1835'te Britanya İmparatorluğu'nda doğdu. Ailesinin soyu, Sussex bölgesindeki Sharpthorne köyünde bulunan Plaw Hatch malikânesine dayanmaktadır.[3] Kırım Savaşı'na Teğmen rütbesiyle katılmasından ötürü, gençliği hakkında bir bilgi mevcut değildir.[4] Osmanlı hizmetindeki bir başka Britanyalı olan Baker Paşa'nın (Valentine Baker) daveti üzerine Osmanlı İmparatorluğu'na göç etti. Osmanlı jandarmasında görev yapacak ve reform sürecine katkı sağlayacaktı.[5] Britanya asıllı Mâhir Paşa (George Colville Borthwick) da aynı görevi üstlenmek üzere Osmanlı'ya taşındı.[6]
Osmanlı İmparatorluğu'ndaki yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Gelişi ve ilk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1877'de Jandarma Islâh Meclisi'ne Miralay tayin edildi.[7] 1877 sonlarından Ocak 1878'e kadar, 93 Harbi sırasında Edirne'de Türk Kızılay ile birlikte yaralı askerlere çorba ve ekmek dağıtımı yaptı.[8] Blunt, 1888'de Mirliva rütbesine yükseltilerek Paşa unvanını kazandı, 1890'da ise Sultan II. Abdülhamid'in yâveri oldu.[7]
1891 Şark Ekspresi Olayı
[değiştir | kaynağı değiştir]31 Mayıs 1891'de, Paris'e giden Şark Ekspresi, Çerkezköy yakınlarında raydan çıkarıldı.[9] Çoğunluğu Alman, Fransız ve Britanyalı olan yolcular soyuldu ve aralarında onlarca önemli kişilerin de bulunduğu birçok rehin alındı. Saldırı, Yunan eşkıya Anasthatos'un liderliğindeki bir haydut grubu tarafından gerçekleştirildi. Soygun, o dönemde 160.000 dolar (bugünün değeriyle milyonlarca dolar) kayba neden oldu.[10] II. Abdülhamid, ancak Kayser II. Wilhelm'in müdahale tehdidinden sonra konuyu ciddiye aldı. İstanbul'daki Alman büyükelçisinin Osmanlı Bankası'ndan gerekli altın paraları temin etmesine izin veren Sultan, masrafları kendisinin karşılayacağını taahhüt etti.[11] 9 Haziran'da, saatler süren gergin müzakerelerin ardından rehineler fidye karşılığında serbest bırakıldı.[12]
Bu sırada Edirne polis müdürü Blunt Paşa'ydı. Benzer olayların tekrar yaşanmaması için, Doğu Trakya'dan geçen tüm trenleri korumak üzere bir kırsal polis birliği kurulmasını ve ekspres trenlerde silahlı muhafızlar bulundurulmasını önerdi. Kabul gören öneriler doğrultusunda, Edirne garnizonuna 6.000 askerlik ek birlik sevk edildi. Bu kuvvetler, şehir ve çevresine (özellikle en kritik bölge olan Çerkezköy-Uzunköprü demiryolu hattı boyunca) konuşlandırıldı.[13]
Hapishane reformları
[değiştir | kaynağı değiştir]1893-1900 yılları arasında, II. Abdülhamid'in hapishane reformları kapsamında İstanbul'da merkezi bir hapishane inşa etme planları kesinlik kazanmıştı. Proje, Yedikule Zindanları'nın yıkılarak yerine modern bir cezaevi yapılmasını öngörüyordu. Osmanlı Devleti bu görev için dönemin ünlü mimarlarından August Jasmund, Alexandre Vallaury, Mimar Kemaleddin, öğrencisi Çatalcalı Fehmi ve diğerlerini görevlendirmişti.[14]
Blunt Paşa, mimar olmamasına rağmen, jandarmadaki neredeyse 20 yıllık tecrübesi nedeniyle hapishane planı hazırlamakla görevlendirilenlerden biriydi.[15] Tasarladığı proje, Pensilvanya'daki Doğu Eyalet Hapishanesi örnek alınarak hazırlanmıştı ve dolayısıyla Amerika ile Batı Avrupa'daki yeni hapishane düzenlemelerine uygundu. Blunt Paşa'nın projesi, en modern ve gelişmiş çalışma olarak değerlendirilmişti. Ancak 1900'de hapishanenin inşasından tamamen vazgeçildi.[16]
Son yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]2 Aralık 1894'te II. Abdülhamid, Blunt Paşa'dan Bitlis'e giderek Ermeni Olayları hakkında saraya doğrudan rapor vermesini talep etti. Ancak Blunt'ın sağlık durumu bu görevi üstlenmesine engel oldu.[17] 6 Ekim 1895'te Ferîk rütbesine terfi etti.[18] Yakın dostu olan ve kendisiyle hiçbir akrabalığı bulunmayan Wilfrid Scawen Blunt,[19] Paşa'nın hakkında "hiçbir komutanlık görevi olmayan ve bütün vazifesi, her Cuma Selamlık töreninde üniformasıyla Padişah'ın arabasının arkasında yürümekten ibaret bir paşa" ifadesini kullanmıştır.[20] Aralık 1902'de Sultan'ın emriyle Rumeli vilayetlerine bir komisyon gönderilecekti. Komisyonun görevi, jandarma ve polis teşkilatını yeniden düzenlemekle birlikte kötüye kullanım iddialarını soruşturmaktı. Komisyona Nâsır Paşa, Harbiye Nezâreti'ne bağlı olan Jandarma Dairesi'nden iki subay, Osmanlı ordusunda görev yapan bir Alman subayı ve Blunt Paşa atandı.[21]
Blunt Paşa, Şişli'nin Feriköy semtindeki Kabristan Sokak'ta[22] (özellikle 51 Rue Kabristan) ikamet ediyordu; burası Osmanlı döneminde Pera ilçesine dahildi. Wilfrid Scawen Blunt, paşanın evini "altın boynuz manzaralı kemerli penceresi olan, eski moda küçücük bir ev" diye tasvir eder.[18] Blunt Paşa, Osmanlı hizmetindeki bir diğer Britanyalı olan Woods Paşa (Henry Felix Woods) ile çok yakın dosttu.[4]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Walter James Blunt Paşa, 1909'da İstanbul'da 74 yaşında felç geçirerek öldü.[23] Devlet tarafından mareşal törenine layık görülerek Haydarpaşa İngiliz Mezarlığı'na, Britanya kökenli Hobart Paşa'nın yakınına defnedildi.[24]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Çıkar, Jutta R. M. (2004). Ruth Bartholomä; Mustafa Çıkar (Ed.). Türkischer Biographischer Index. Münih: K. G. Saur Verlag. s. 203. ISBN 9783110965773.
- ^ Johnston, Minto F. (Kasım 1906). "Englishmen in Foreign Service". The Fortnightly Review. Londra. 80 (479): 915.
- ^ Blunt 1919, s. 125.
- ^ a b Woods, Henry F. (1924). Spunyarn from the Strands of a Sailor's Life Afloat and Ashore: Forty-seven Years Under the Ensigns of Great Britain and Turkey. II. Londra: Hutchinson & Co. s. 138. 3 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2025.
- ^ Shannon-Chastain 2016, s. 98.
- ^ Shannon-Chastain 2016, s. 42.
- ^ a b Karaca, Ali (2002). "Saray'da / Mabeyn-i Hümâyûn'da Yâverlik Kurumu (1839-1920)". Türkler Ansiklopedisi. 13. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 1130.
- ^ Stafford House Committee for the Relief of Sick and Wounded Turkish Soldiers (1879). Report and Record of the Operations of the Stafford House Committee for the Relief of Sick and Wounded Turkish Soldiers. Londra: Spottiswoode & Co. s. 82.
- ^ Cookridge 1978, s. 70.
- ^ Cookridge 1978, s. 73.
- ^ Cookridge 1978, s. 75.
- ^ Cookridge 1978, s. 76.
- ^ Cookridge 1978, s. 77.
- ^ Özmen & Sezer 2020, s. 361.
- ^ Özmen & Sezer 2020, ss. 370-371.
- ^ Özmen & Sezer 2020, s. 373.
- ^ The New York Times (7 Aralık 1894). Londra. 44 (13508): 5.
- ^ a b Blunt 1919, s. 233.
- ^ Bulut, Mehmet H. (2018). Siyah Papa'nın Casusu: Wilfrid S. Blunt ve İslam'da Reform. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 211. ISBN 9789752554702.
- ^ Salt, Jeremy (2013). Imperialism, Evangelism and the Ottoman Armenians, 1878-1896. New York City: Routledge. s. 149. ISBN 9781135191450.
- ^ Gustav Roloff, (Ed.) (1904). Das Staatsarchiv. 68. Leipzig: Duncker & Humblot. ss. 95-96.
- ^ Göktürk, Hakkı (1971). "Feriköy Kabristan Sokağı". Reşad E. Koçu (Ed.). İstanbul Ansiklopedisi. 10. İstanbul: Koçu Yayınları. s. 5687.
- ^ Shannon-Chastain 2016, s. 99.
- ^ Shannon-Chastain 2016, s. 8.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Blunt, Wilfrid S. (1919). My Diaries: Being a Personal Narrative of Events, 1888-1914. 1. Londra: Martin Secker.
- Cookridge, E. H. (1978). Orient Express: The Life and Times of the World's Most Famous Train. New York City: Random House. ISBN 9780394411767.
- Özmen, Ceren K.; Sezer, Selahaddin (2020). "Making the Unwanted Visible: A Narrative on Abdülhamid II's Ambitious Project for Yedikule Central Prison in Istanbul". PROSTOR. Zagreb: Zagreb Üniversitesi. 28 (2(60)): 360-377. doi:10.31522/p.28.2(60).11. ISSN 1330-0652.
- Shannon-Chastain, Joshua (2016). For Queen and Sultan: Anglo-Ottoman Advisors, Soldiers, Mercenaries and Imperial Agents in War and State (1853-1878) (Y.L. tez). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.