Peşte Kuşatması (1542)

Peşte Kuşatması (1542)
1540-1545 Osmanlı-Alman Savaşı ve Osmanlı-Avusturya savaşları
Peşte Kuşatması, 1542
Tarih 1542 Bölge Budin ve Peşte, Macaristan (Budapeşte) Sonuç Osmanlı zaferi Osmanlılar Habsburgları püskürttü Coğrafi Değişiklikler Osmanlılar, Peşte'yi ele geçirdi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu	Kutsal Roma İmparatorluğu Macaristan Krallığı Hırvatistan Krallığı Papalık Devleti Milano Dükalığı Venedik Cumhuriyeti
Komutanlar ve liderler
Kanûnî Sultan Süleyman	Joachim Brandenburg Alessandro Vitelli Hans von Ungnad IV. Nikola Zrinski
Güçler
2,000 Yeniçeri, 10,000 Sipahi ve düzensiz birlikler	~60,000 asker, 60 silah
Kayıplar
Bilinmiyor	Ağır

Peşte Kuşatması, 1540-1545 Osmanlı-Alman Savaşı'nda evre.

Kuşatma öncesi

Kral Ferdinand Macaristan'ı savaşmadan alma çabaları çerçevesindeki yeni diplomatik kanalı Doğu Macar Krallığı naibesi İzabela'yla açtı. Alman işgalindeki Macar topraklarında kurulu Orta Macar Krallığı ile Osmanlı Devleti'ne bağlı Doğu Macar Krallığı topraklarının (Buda'yı ele geçirmesi halinde) Kral Ferdinand'ın hükümranlığında birleştirilmesini öngören Cluj Antlaşması 29 Aralık 1541'de imzalandıysa da, (Almanların başarısız Peşte Kuşatması'nın ardından) 20 Aralık 1542'de Macar Dieti tarafından geçersiz addedildi.

Öte yandan, 1542 ilkbaharında Kral Ferdinand'ın ikinci elçi heyeti Osmanlı sarayına ulaştı. Trankilus Andronikus adlı elçi Nagyvarad Antlaşması uyarınca Kral Ferdinand'ın Macaristan üzerindeki hukukunun kabulü karşılığında yıllık 100.000 flori haraç teklifini sunduysa da, teklif fetih hakkı gerekçesi öne sürülerek reddedildiği gibi, içerik olarak 1541 Eylül'dekinden pek farklı olmaması nedeniyle elçilik heyeti Kanuni Sultan Süleyman'ın huzuruna çıkarılmadı.

Joachim Brandenburg

Bu girişiminden de sonuç alamayan Kral Ferdinand 80-90.000 askerden (Alman, Macar, Çek ve İtalyan) mürettep bir orduyu 40 büyük kuşatma topuyla ve 30 havan topuyla donatarak Joachim von Brandenburg (Osmanlı kaynaklarında Kara Hersek ya da Kara Hersek oğlu) komutasında Peşte'yi kuşatmaya gönderdi. Joachim von Brandenburg Brandenburg, Saksonya, Hessen ve Bavyera'dan 40.000 piyade ve 8.000 süvariye, Johann von Ungnad 10.000 kişilik Avusturya ve Stirya askerlerine, Alessandro Vitelli 3.000 Papalık askerine, Sforza Pallavicini ve Medici 1.000 süvarilik Milano Dükalığı birliğine, Péter Perényi, Tamás Nádasdy, Elek Thurzó, Ferenc Batthyány ve András Báthory 32.000 piyade ve süvariden oluşan Macar-Çek ordusuna, Miklós Zrínyi ise 400-500 Hırvat askerine komuta ediyordu. Keza yaklaşık 7.000 İtalyan ve Dalmaçyalı asker taşıyan 200 gemilik ince donanma da Tuna üzerinden Peşte'ye ilerledi.

Taarruzun İstanbul'da öğrenilmesi üzerine, Osmanlı başkenti Rumeli Beylerbeyi Ahmed Paşa'ya Sofya'dan bölgeye takviye gönderme emrini verdiği gibi, Budin Beylerbeyi Süleyman Paşa'nın yerine tayin edilen Yahyapaşazade Bâli Bey, Bosna Sancakbeyi Ulama Paşa, Semendire Sancakbeyi Dukaginzade Mehmet Bey, Yahyapaşazade Mehmed Bey oğlu Arslan Bey, Köstendil Sancakbeyi Hızır Bey, Alacahisar Sancakbeyi Mehmet Bey ve Pojega Sancakbeyi Murad Bey de ellerindeki küçük çaplı birliklerle Peşte'nin avunulmasına gönderildi. Budin Muhafızı Sekbanbaşı Yusuf Ağa da 3.000 Yeniçeriyle Peşte'ye geçti. Ulama Paşa 3.000 ve Pojega Sancakbeyi Murad Bey de 1.000 atlıyla savunmaya yetişti. Diğer sancakbeyleri ise (askerleri kış mevsimi nedeniyle dağılmış olduğundan) sadece maiyetlerindeki askerlerle ulaşabildiler. Bu şekilde, Peşte'yi savunabilecek Türk garnizonundaki asker sayısı 8.000'e ulaşabildi.

Kutsal Roma İmparatorluğu ordusu 5 Eylül 1542'de Estergon'dan hareketle, Budin'e kıyasla daha zayıf bir garnizona sahip olan Peşte'ye yöneldi. Nitekim ordunun komutanı Joachim von Brandenburg Tuna'nın doğusundaki Peşte'nin işgaliyle Budin'in baskı altına alınabileceğini tasarlamıştı (Almanlar benzeri bir stratejiyi 1593-1606 Savaşı'nda da denedilerse de, yine başarılı olamadılar). Keza, 1540'taki kuşatmanın başarısızlığı ve Alman ordusunun 1541'de aldığı büyük yenilgi nedeniyle Alman komutan Budin üzerine yeni bir taarruzu riskli buluyordu.

Vişegrad'da toplanan yeni bir harp meclisinde Budin ve Peşte'deki Türk garnizonuna takviyelerin gelmekte olduğu öğrenildiyse de, ileri harekâtın sürdürülmesine karar verildi.

Kuşatma

Sol tarafta Peşt, sağ tarafta Budin (Buda), ortada Tuna Nehri ve Margaret Adası

İlk çarpışmalar (26-27 Eylül)

Kutsal Roma İmparatorluğu ordusu 26 Eylül'de kuşatmayı başlattı. Türk garnizonu Macar atlılarına karşı huruç harekatına giriştiyse de, von Ungnad komutasındaki Alman atlıları bu hücumu püskürttü. Bununla birlikte, Peşte garnizonu Kanuni Sultan Süleyman'ın Sofya ya da Belgrad'da mevzilendiği ve kaleye yardıma geleceği şayiasını yayarak kuşatma ordusunda (bir yıl önceki hezimetten kaynaklanan) tedirginlik yaratmayı başardılar.

Eşzamanlı olarak Kral Ferdinand elçisi Tranquillus Andronicus'u İstanbul'a göndererek tüm Macaristan için 100.000 düka vergi teklifini iletti. Almanların bir taraftan büyük bir orduyla Osmanlı Macaristan'ına taarruz edip diğer yandan diplomatik çabalara girişmeleri Osmanlı başkentinde öfkeye neden oldu.

Eşzamanlı olarak Kutsal Roma İmparatorluğu ordusu katılımlarla kalabalıklaşmaya devam ediyordu. 27 Eylül'de İtalyan askerleri Csepel Adası'na hücum ederek zaptettiler. Az sayıdaki Yeniçeri Budin'e sığındı. İtalyan askerleri adayı köprüyle Peşte yakasına bağladılar.

Ana ordu ise şiddetli top ateşine başladı. Peşte garnizonu ise surların gerisinde siperler de kazmaya başladılar.

Kuşatmanın şiddetlenmesi (28-30 Eylül)

Roma-Cermen ordusu şiddetli top ateşini sürdürürken, Türk garnizonu ikinci huruç harekâtında Alman ve Macar askerlere kayıplar verdirmeyi başardı. 30 Eylül'de İtalyan askerlerin Tuna üzerindeki blokajı kaldırmak için başlattıkları hücum da Yeniçerilerin savunması karşısında ağır kayıplarla sonuçlandı.

Kale çevresinde çarpışmalar (1–5 Ekim)

İtalyan Komutan Vitelli 1 Ekim'de Peşte'nin kuzey surlarına saldırdıysa da, Vaç ve Hatvan kapılarından karşı taarruza geçen Türk garnizonu İtalyan birliklerini yenilgiye uğrattı. Alman askerleri de kayıplarla çekilirken Zrinyi komutasındaki Hırvat atlıları durumu dengeleyebildi ve Türk askerleri yeniden kaleye sığındı.

Kuşatma sonrası

Bu suretle, Kutsal Roma İmparatorluğu'nun Osmanlı ordusunun ya da donanmasının sahada olmadığı dönemlerde icra ettiği dördüncü taarruz da (1540'ta Budin, 1541'de Budin ile Cezayir ve 1542'de Peşte) İmparatorluk ordularına büyük çaplı kayıplara neden olacak şekilde püskürtülmüş oldu. Bunun sonucunda 1543 yılından itibaren gerek karada gerek denizde saldırı inisiyatifi tamamen Osmanlı İmparatorluğu'nun eline geçti.

Kaynakça

Özel

Genel

• "Kanuni Sultan Süleyman" Yılmaz Öztuna, s.46