Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Nisan 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi (Türkçe) Совет экономической взаимопомощи (Rusça) Council for Mutual Economic Assistance (COMECON) (İngilizce) | |
|---|---|
 | |
 Üyeler Sonradan çekilen üyeler Kısıtlı olarak katılan devletler İş birliği içindeki devletler | |
 | |
| Kuruluş | 25 Ocak 1949 |
| Kapanış | 28 Haziran 1991 |
| Tür | Ekonomik ortaklık |
| Merkez | Moskova, SSCB |
| Üyeler | 11 üye |
| Resmî diller | Rusça |
| Genel Sekreter | Vyacheslav Sychev (son) |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi (Rusça: Совет экономической взаимопомощи / Sovet ekonomicheskoy vsaymopomoshchi, СЭВ / SEV), sosyalist ülkeler arasında ekonomik iş birliği ve dayanışma amacıyla 25 Ocak 1949'da kurulan ve Batı ülkelerinde İngilizcesinin kısaltması Council for Mutual Economic Assistance: COMECON olarak adlandırılan uluslararası örgüt. 5-8 Ocak 1949'da Moskova'da yapılan görüşmelerden sonra kurulan örgütün merkezi Moskova'dadır.
COMECON üyesi ülkeler tüm yeryüzündeki sanayi üretiminin 1/3'ten ve ulusal gelirin 1/4'ten fazlasını sağlamaktaydı. Yüzölçümü 25 milyon km² olan üye devletlerin topraklarında yaklaşık 400 milyon kişi yaşamaktaydı. Yeryüzündeki demir, kurşun ve çinko rezervinin %50'si; doğalgazın %40'ı; manganez rezervinin %80'i, petrol ve kömür gibi enerji kaynaklarının 1/3'ünü, nikel ve wolfram'ın 2/3'ünü ellerinde bulundurmaktaydılar. Son yıllarında AET ve öbür kapitalist ülkelerle ekonomik, mali ve ticari iş birliği artmıştı.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluş
[değiştir | kaynağı değiştir]Comecon, 1949 yılında Sovyetler Birliği, Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya ve Romanya tarafından kuruldu. Örgütün kurulmasında belirleyici etkenler arasında, Joseph Stalin’in Orta Avrupa’daki daha küçük devletlerle ekonomik düzeyde işbirliğini geliştirme ve ilişkileri güçlendirme isteği[1] ile bu ülkelerin giderek Avrupa’nın geri kalanındaki geleneksel pazar ve tedarikçilerinden kopmuş olması yer alıyordu.[2] Çekoslovakya, Macaristan ve Polonya; konvertibl para birimi ve piyasa ekonomisi şartlarını içermesine rağmen Marshall Planı’na ilgi göstermeye devam etmişti. Bu şartlar, Avrupa’daki serbest piyasa ekonomileriyle Sovyetler Birliği’nden daha güçlü bağlar kurulmasına yol açacağından Stalin için kabul edilebilir değildi. Stalin bu nedenle, Temmuz 1947’de bu komünist hükümetlere Avrupa Ekonomik Kalkınma Programı üzerine Paris Konferansı’ndan çekilmeleri talimatını verdi. Bu karar, II. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’nın bölünmesinde “gerçek anı” olarak nitelendirilmiştir.[3] Sovyet perspektifine göre ise “Anglo-Amerikan bloku” ile “Avrupalı halkların çıkarlarıyla hiçbir ortak noktası bulunmayan Amerikan tekelci çevreleri”, Birleşmiş Milletler çerçevesinde öngörülen işbirliği mekanizmalarını—özellikle Avrupa Ekonomik Komisyonu'nu—dışlayarak Doğu-Batı işbirliğinin baltalanmasına neden olmuştu.[4]
Bazıları, Stalin'in COMECON'u kurma konusundaki gerçek amaçlarının “anlaşılmaz”[5] olduğunu ifade eder. Hatta bu motivasyonların “olumlu olmaktan ziyade daha çok olumsuz nitelikte” olduğu, Stalin'in “bu komşu tampon devletleri bütünleştirmekten çok, diğer güçleri buralardan uzak tutma”[6] kaygısıyla hareket ettiği ileri sürülmüştür. Ayrıca, GATT’ın ticaret ortaklarına sözde ayrım gözetmeyen bir muamele öngören yaklaşımının, sosyalist dayanışma anlayışıyla bağdaşmadığı düşünülüyordu.[5] Her ne kadar Orta ve Doğu Avrupa’da bir gümrük birliği ya da ekonomik bütünleşme düşüncesi en azından 1848 Devrimleri’ne kadar uzansa da (daha önceki pek çok önerinin Rusya’nın ve/veya komünizmin “tehdidini” bertaraf etmeyi amaçladığı belirtilmelidir),[5] merkezi planlı ekonomilerde devletler arası ticaretin doğası gereği bir tür eşgüdüm kaçınılmazdı. Aksi hâlde tekel konumundaki bir satıcı ile monopson konumundaki bir alıcı karşı karşıya gelir ve fiyat belirleme için gerekli bir mekanizma olmazdı.[7]
İşleyişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüksek organ olan Konsey'e bağlı bir Yürütme Komitesi ve Genel Sekreterlik tarafından yönetilen örgütün, üç tane komitesi vardır:
- 1-Planlama İşbirliği Komitesi,
- 2-Bilimsel ve Teknik İşbirliği Komitesi,
- 3-Maddi ve Teknolojik Gereksinimler İçin İşbirliği Komitesi.
Konsey, üye devlet temsicilerinden oluşur ve yılda en az bir defa toplanırdı. Hükûmet başkanlarından oluşan yürütme komitesi ise üç ayda bir toplanırdı.
Amaçları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ekonomik gelişme için uzmanlaşma ve iş birliğine dayalı planlar hazırlamak,
- Hammaddelerin üretim ve dağıtımını yönlendirmek,
- Üye ülkeler arasında ve öbür ülkelerle ticareti geliştirmek için ortak girişimde bulunmak,
- Bilimsel ve teknik araştırmalarda iş birliği yapmaktır.
Üyeleri ve Ortakları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Kurucu üyeler (Ocak 1949): | |||
| Sonradan katılan üyeler: | |||
|
| ||
| Gözlemciler: | |||
|
| ||
| Ticari Ortaklar: | |||
|
|||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
| Üyeler | | |
|---|---|---|
| Kısıtlı katılanlar | ||
| Ticari ortaklar | ||
| Eski üyeler | ||
- ^ "Appendix B: The Council for Mutual Economic Assistance: Germany (East)". Library of Congress Country Study. 1 May 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Bideleux and Jeffries, 1998, p. 536.
- ^ Bideleux and Jeffries, 1998, pp. 534–35.
- ^ Kaser, 1967, pp. 9–10.
- ^ a b c Bideleux and Jeffries, 1998, p. 535.
- ^ W. Wallace and R. Clarke, Comecon, Trade, and the West, London: Pinter (1986), p. 1, quoted by Bideleux and Jeffries, 1998, p. 536.
- ^ Bideleux and Jeffries, 1998, pp. 536–37.