Doğu Bloku

Doğu Bloku, Komünist Blok, Sovyet Bloku ya da Demir Perde, Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği ve onun Doğu ve Orta Avrupa'daki müttefiklerini tanımlamak üzere kullanılmış olan bir terimdir. 1947'de, başta Polonya Halk Cumhuriyeti, Romanya Sosyalist Cumhuriyeti, Bulgaristan Halk Cumhuriyeti, Macaristan Halk Cumhuriyeti, Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti ve Doğu Almanya olmak üzere komünist rejim altına giren birçok ülke Moskova'dan yönetilen bir blok hâline gelmiş bulunuyordu.

"Demir Perde" tanımı 5 Mart 1946 tarihinde Fulton'da bir konferansta Winston Churchill tarafından yapılmıştır. Doğu Bloku terimi Varşova Paktı ve Comecon yerine de kullanılmaktadır.

Kuruluşu

II. Dünya Savaşı'nın ardından başlayan Soğuk Savaş ile birlikte ABD önderliğinde başlatılarak özellikle Avrupa'da sosyalizmin önünü kesmek amacını taşıyan Marshall Planı'na cevap olarak ortaya çıkmıştır. Sovyetler Birliği'ne yapılan tehditlere karşı koyarak uluslararası komünizm faaliyetlerini yeniden örgütlemek üzere, Avrupa'nın önde gelen komünist partileri Sovyetler Birliği Komünist Partisi öncülüğünde Silezya'da bir konferansta toplandılar. Bu toplantının sonunda, 5 Ekim 1947'de Kominform'un kurulduğu ilan edildi.

Amacı

İşçilerin yegâne vatanı olarak kabul edilen Sovyetler Birliği'nin savunulması ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından temsil edilen emperyalizme karşı mücadele edilmesi birliğin temel amaçları arasındadır. Kominform'un merkezi Belgrad şehri idi.

Bileşimi

Yugoslavya SFC hiçbir zaman Varşova Paktı'nın bir parçası olmamıştır. Yugoslavya komünist bir ülke olmasına rağmen, dönemin lideri Mareşal Tito II. Dünya Savaşı esnasında direnç gösteren bir partizan olarak yönetime geldi ve bu yüzden Sovyetler Birliği ülkeyi birliğe katamadı. Soğuk Savaş esnasında Yugoslavya hükûmeti kendisini iki cephe arasında tarafsız bir noktaya yerleştirdi ve Tarafsız Müttefikler Hareketi'nin kurucularından birisi oldu.

Buna benzer olarak, Arnavutluk Emek Partisi önderliğindeki Arnavutluk, II. Dünya Savaşı'nın sonucunda Sovyet Kızıl Ordu'dan bağımsız bir şekilde yönetime geldi. Arnavutluk, Sovyetler Birliği ile bağlarını 1960'ların başlarında Çin-Sovyet ayrılığı sonucunda kopararak, Çin ile müttefik oldu.

Comecon ve Varşova Paktı

Arnavutluk (1946-1991, 1961'de Comecon ve Varşova Paktı faaliyetlerine katılmayı bıraktı, 1968'de Varşova Paktı'ndan ve 1987'de Comecon'dan resmî olarak çekildi)
Bulgaristan (1946-1990)
Çekoslovakya (1948-1989)
Doğu Almanya (1949-1989; öncesinde Sovyetler Birliği'nin Almanya İşgal Bölgesi olarak biliniyordu, 1945-1949)
Küba (1959'dan beri)
Macaristan (1949-1989)
Moğolistan (1924-1990)
Polonya (1947-1989)
Romanya (1947-1989, 1964'te Varşova Paktı faaliyetlerine katılımı sınırlandırdı)
Sovyetler Birliği (1922-1991; öncesinde Rusya SFSC olarak biliniyordu (1917-1922))
- Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1919-1991, 1945'ten itibaren BM üyesi)
- Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1919-1991, 1945'ten itibaren BM üyesi)
Vietnam (1976-1989 önceden Kuzey Vietnam (1945-1976) ve Güney Vietnam (1975-1976) olarak biliniyordu)

Diğer devletler

Afganistan (1979-1989)
Angola (1975-1991)
Benin Halk Cumhuriyeti (1975-1990)
Çin (1949-1961)
Etiyopya Demokratik Halk Cumhuriyeti (1987-1991 daha önce Etiyopya Geçici Askerî Hükûmeti olarak biliniyordu (1974-1987))
Güney Yemen (1967-1990)
Kampuçya Halk Cumhuriyeti (1979-1989)
Kongo Halk Cumhuriyeti (1969-1991)
Kuzey Kore (1948-1990 daha önce Sovyet Sivil İdaresi olarak biliniyordu (1945-1948))
Laos (1975-1989)
Mozambik Halk Cumhuriyeti (1975-1990)
Somali Halk Cumhuriyeti (1969-1991)
Suriye (1963'ten beri)
Yeşil Burun Adaları (1975-1991)
Yugoslavya (1945-1948)

Ekonomisi

Din

Doğu Bloku ülkelerinde devlet ateizmi politikası izlenerek dini faaliyetler sona erdirildi.^[1] Bu devletlerden bazıları kültürel miraslarını ulusal kiliselerine bağladıklarından hem halklar hem de kiliseler Sovyetler tarafından hedef alındı.^[2]^[3]

Askeri müdahaleler

Doğu Bloku'ndaki ülkeler kimi zaman Sovyetler Birliği'nin etki küresinin içinde Kızıl Ordu sayesinde tutuluyordu. Macaristan, Sovyet kaynaklı hükûmetini devirip bunun yerine Moskova'dan bağımsız bir yol izleyen başka bir partiyi iktidara getirmesinin hemen ardından 1956 yılında Kızıl Ordu tarafından işgal edildi.

Çekoslovakya da benzer şekilde Prag Baharı olarak da bilinen liberalizasyon sürecinin ardından 1968 yılında işgal edildi. Sonraları, bu müdahaleler Sovyet resmî yaşantısında Brejnev Doktrini olarak anıldı.

Sonu

1980'lerde Sovyetler Birliği Doğu Bloku'ndaki ülkeler üzerindeki baskısını azaltarak, bu ülkelerin iç işlerindeki kararlarını belirlemesine izin verdi. Brejnev Doktrini'nin yürürlükten Sinatra Doktrini lehine kalkması Avrupa üzerinde dramatik bir etki yarattı. Doğu Bloku 1989 yılında Sovyet rejiminin Doğu Avrupa'da çökmesi ile birlikte sona ermiş oldu.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Hobby, Jeneen (2009). Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life: Europe. Gate. ISBN 978-1-4144-6430-5.
^ President of Lithuania: Prisoner of the Gulag a Biography of Aleksandras Stulginskis by Afonsas Eidintas Genocide and Research Center of Lithuania 9986-757-41-X / 9789986757412 / 9986-757-41-X pg 23 "As early as August 1920 Lenin wrote to Ephraim Sklyansky, President of the Revolutionary War Soviet: "We are surrounded by the greens (we pack it to them), we will move only about 10–20 versty and we will choke by hand the bourgeoisie, the clergy and the landowners. There will be an award of 100,000 rubles for each one hanged." He was speaking about the future actions in the countries neighboring Russia.
^ Christ Is Calling You : A Course in Catacomb Pastorship by Father George Calciu Published by Saint Hermans Press April 1997 978-1-887904-52-0

[1] Hobby, Jeneen (2009). Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life: Europe. Gate. ISBN 978-1-4144-6430-5.

[2] President of Lithuania: Prisoner of the Gulag a Biography of Aleksandras Stulginskis by Afonsas Eidintas Genocide and Research Center of Lithuania 9986-757-41-X / 9789986757412 / 9986-757-41-X pg 23 "As early as August 1920 Lenin wrote to Ephraim Sklyansky, President of the Revolutionary War Soviet: "We are surrounded by the greens (we pack it to them), we will move only about 10–20 versty and we will choke by hand the bourgeoisie, the clergy and the landowners. There will be an award of 100,000 rubles for each one hanged." He was speaking about the future actions in the countries neighboring Russia.

[3] Christ Is Calling You : A Course in Catacomb Pastorship by Father George Calciu Published by Saint Hermans Press April 1997 978-1-887904-52-0

[1]

[2]

[3]

g t d Doğu Bloku
Oluşum	Yalta Konferansı Sovyetler Birliği'nin askeri işgalleri Besarabya ve Kuzey Bukovina'nın Sovyetlerce işgali Baltık devletlerinin işgali Macaristan-Sovyetler Birliği ilişkileri Romanya'nın Sovyet işgali 1948 Çekoslovak darbesi Berlin Ablukası Marshall Planı'na Sovyet tepkisi Tito–Stalin ayrılığı
Sovyet müttefiki devletler	Arnavutluk Halk Cumhuriyeti (1961’e kadar) Bulgaristan Halk Cumhuriyeti Çekoslovak Sosyalist Cumhuriyeti Almanya Demokratik Cumhuriyeti Macaristan Halk Cumhuriyeti Polonya Halk Cumhuriyeti Romanya Sosyalist Cumhuriyeti Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti (1948’e kadar)
Örgütler	Kominform Komekon Varşova Paktı Dünya Sendikalar Federasyonu Dünya Demokratik Gençlik Federasyonu
Ayaklanmalar ve muhalefet	Goryani Hareketi 1949 Doğu Almanya Demiryolu grevi Cazin ayaklanması 1953 Plzeň ayaklanması 1953 Doğu Almanya ayaklanması 1956 Poznań protestoları 1956 Macar Devrimi Prag Baharı / Çekoslovakya'nın Varşova Paktı tarafından işgali 1970 Polonya protestoları Haziran 1976 protestoları Dayanışma / Sovyet tepkisi / Sıkıyönetim 1981 Kosova protestoları
Koşullar	Doğu Bloku'ndan kaçış ve iltica (ilticacılar listesi) Baltık devletlerinin sovyetleştirilmesi Doğu Bloku medyası ve propagandası Doğu Bloku siyaseti Doğu Bloku ekonomileri Doğu Bloku'nda telefon dinleme
Dağılma	1989 Devrimleri Barışçıl Devrim (Die Wende) Berlin Duvarı'nın yıkılması Macaristan’da komünizmin sona ermesi Kadife Devrim Romanya Devrimi (1989) Arnavutluk’ta komünizmin sona ermesi Şarkı Devrimi Sovyetler Birliği'nin dağılması Çekoslovakya'nın dağılması Ocak 1991 Olayları (Litvanya) Ocak 1991 Olayları (Letonya) Yugoslavya'nın dağılması Yugoslav Savaşları

g t d Eski Doğu Bloku ülkelerinin gizli servisleri
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği	Olağanüstü Komisyon (Çeka) Devlet Siyasi Müdürlüğü (GPU) Birleşik Devlet Siyasi Müdürlüğü (OGPU) İçişleri Halk Komiserliği (NKVD) Devlet Güvenliği Genel Müdürlüğü (GUGB) Devlet Güvenliği Halk Komiserliği (NKGB) Devlet Güvenlik Bakanlığı (MGB) Devlet Güvenlik Komitesi (KGB)
Bulgaristan Halk Cumhuriyeti	Devlet Güvenlik Komitesi (KDS)
Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti	Devlet Güvenliği (StB)
Alman Demokratik Cumhuriyeti	Devlet Güvenlik Bakanlığı (Stasi)
Macaristan Halk Cumhuriyeti	Devlet Koruma Kurumu (ÁVH)
Polonya Halk Cumhuriyeti	Kamu Güvenlik Bakanlığı (MBP ve UB) Güvenlik Servisi (SB)
Romanya Sosyalist Cumhuriyeti	Devlet Güvenlik Dairesi (Securitate)
Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti	Devlet Güvenlik Müdürlüğü (Sigurimi)
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti	Ulusal Güvenlik Dairesi (OZNA) Devlet Güvenlik İdaresi (UDBA) Karşı İstihbarat Servisi (KOS)