Cem Nehri
| Cem Nehri | |
|---|---|
 Tama Geçidi
| |
| Konum | |
| Ülke(ler) | Arnavutluk, Karadağ |
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Prokletiye Dağları |
| Ağız | Moraça Nehri |
| Uzunluk | 58,8 km |
| Havza alanı | 368 km² |
| Debi | 24,86 m³/s |
Cem Nehri (Arnavutça: Lumi i Cemit; Karadağca: Cijevna), Arnavutluk ve Karadağ arasında bulunan bir nehirdir. Nehir, Moraça Nehri'nin bir kolu olup Prokletiye Dağları'ndan başlayarak Podgorica yakınlarında Moraça Nehri'ne dökülmektedir.
Cem Nehri, iki kolu olan Vukël Cem ve Selca Cem'in birleştiği noktada tamamen oluşmuştur. Çoğunlukla birçok karstik oluşuma sahip kireçtaşı arazisinden geçer. Cem havzasının bu özellikleri, Dinar Alpleri'ni oluşturan Alpin Orojenezi'nin tektonik aktivitesinden kaynaklanmaktadır. 58,8 kilometrelik rotasında aktığı arazi, 1.200 metreden fazla bir rakımda olup, 50 metreye kadar alçaklara ulaşabilmektedir. Zeta Ovası'na ulaşmadan önce şelalelerin oluştuğu dar vadilerden ve dik kanyonlardan geçer. Morača'ya yaklaştıkça, Cem bölgesi karasal iklimden Akdeniz iklimine dönüşür. Cem'in drenaj havzası 368 kilometrekarelik bir alanı kaplar ve Adriyatik nehir havzasının bir parçasıdır.[1]
Cem Nehri havzasında insan yerleşiminin ilk kültürel göstergeleri, Geç Bakır Çağı ve Erken Tunç Çağı'na (MÖ 3500-2300) aittir.[2] Labeatae gibi İliryalı kabileler klasik antik çağda bölgede yaşamıştır. Sonraki bin yıllarda bölge Roma İmparatorluğu ve onun doğudaki muadili Slav beylikleri, Venedik Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolü altına girmiştir. Cem havzası, 20. yüzyıla kadar Kelmendi, Hoti, Gruda ve Triepshi gibi Arnavut aşiretlerinin eviydi.[3] Nehir günümüzde Arnavutluk ve Karadağ arasında bölünmüştür.
Cem Nehri, Avrupa'nın son serbest akan nehirlerinden biridir. Nehrin havzası çok yüksek bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir ve kıyılarında yüzlerce bitki ve hayvan türü yaşamaktadır. Memeliler arasında yaban domuzu, boz ayı ve kızıl tilki bulunur.[4] Nehrin kanyonu, kısa parmaklı yılan kartalı ve Levant atmacası gibi türler için Önemli Kuş Alanı'dır.[5] Mermer alabalığı, nehirdeki 22 balık türünden biridir ve sürekli olarak Arnavutluk ve Karadağ'ın en az kirli nehirlerinden biri olarak sıralanır. 21. yüzyılda Avrupa'da sanayileşme, küçük hidroelektrik santrallerinin kurulması ve iklim değişikliğinin etkileri tehdit ediyor.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Mrdak & Hadžiablahović 2015, s. 16
- ^ Bugaj 2013, s. 430.
- ^ Fine 1994, s. 515.
- ^ Marojević 2014, s. 12
- ^ Marojević 2014, s. 9
- ^ Mitrović 2019, ss. 83–85.
- Bibliyografi
- Bugaj, Urszula (2013). "Bronze-Age stone tumuli on Planinica hill, obs. Tuzi, Montenegro". Sprawozdania Archeologiczne. Cilt 65. ss. 427-43323 Kasım 2025.
- Fine, John Van Antwerp (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08260-5.
- Marojević, Jelena (2014). "Plani i veprimit të përbashkët për mbrojtjen ekologjike të lumit Cem dhe zhvillimi i qendrueshëm mjedisor në zonën ndërkufitare [Mapping of common action plan for trans-border protection of Cem]" (PDF). GreenHome (Arnavutça). Albania-Montenegro CrossBorder Cooperation Programme. 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- Mitrović, Luka (2019). "The impact of the climate change on the groundwater regime in the area of the Podgorica-Shkodër Basin". Regionalni Vodovod Crnogorsko Primorje. 30 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.
- Mrdak, Duško; Hadžiablahović, Sead (2015). "STUDIJA ZAŠTITE ZA SPOMENIK PRIRODE "KANJON CIJEVNE [Environmental protection study of the natural monument "Kanjon Cijevne"] - chapters on Geology and Flora" (PDF) (Karadağca). Agencija za zaštitu životne sredine Crne Gore. 8 Ocak 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2025.