Dünya Zirvesi

**Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı**
Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı
Konum	Rio de Janeiro, Brezilya
Organizatör	Birleşmiş Milletler
Katılım	179 ülke
Resmî web sitesi	https://www.un.org/en/conferences/environment/rio1992

Dünya Zirvesi (Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı) veya yaygın adıyla Rio Konferansı, 3-14 Haziran 1992 tarihlerinde Brezilya'nın Rio de Janeiro kentinde düzenlenen, çevre ve kalkınma ilişkisini küresel ölçekte ele alan bir Birleşmiş Milletler toplantısıdır.^[1]^[2]

Temel amaç ve kapsam

Zirvenin ana amacı, çevreye duyarlı kalkınma modellerinin benimsenmesini sağlamak ve ülkeler arasında ortak ilkeler belirleyerek doğal kaynakların korunmasını teşvik etmekti. Rio Konferansı'nda şu başlıklar öne çıkmıştır:^[1]^[2]

Sürdürülebilir kalkınma kavramının tanımlanması ve yaygınlaştırılması
Çevre koruma ile ekonomik ve sosyal kalkınmanın bütüncül şekilde ele alınması
Doğal kaynakların (su, orman, biyolojik çeşitlilik) sürdürülebilir yönetimi
İklim değişikliğiyle mücadele ve sera gazı emisyonlarının azaltılması

Bu zirve, sürdürülebilir kalkınma kavramının uluslararası gündeme yerleşmesinde ve çevre politikalarının şekillenmesinde, daha sonra bu alanda düzenlenen tüm Birleşmiş Milletler toplantılarını etkilemiştir.^[3]^[4]

Kabul edilen ana belgeler ve sözleşmeler

Konferans sırasında, sürdürülebilir kalkınma alanında yol gösterici olan ve küresel ölçekte etkili belgeler kabul edilmiştir:^[1]^[2]

Rio Bildirgesi: Çevre ve kalkınma alanında 27 temel ilkeyi ortaya koyan bildirge.
Gündem 21(Agenda 21): Sürdürülebilir kalkınma için küresel bir eylem planı.
Orman İlkeleri: Ormanların sürdürülebilir yönetimine yönelik hukuken bağlayıcı olmayan ilkeler.
BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi: Küresel çevre sorunlarına karşı uluslararası işbirliğini başlatan temel sözleşmeler.

Sonuçlar ve izleyen süreç

Rio Konferansı, sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin ulusal politikalara entegre edilmesi ve çevresel kayıpların azaltılması yönünde güçlü bir irade ortaya koymuştur. Zirve sonrası, ülkeler ve ilgili paydaşlar, alınan kararların uygulanmasını ve izlenmesini sağlamak amacıyla çeşitli raporlar ve izleme mekanizmaları geliştirmiştir. Bu kapsamda 2002 yılında Johannesburg'da düzenlenen Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi (Rio+10) ve 2012'de Rio'da yapılan Rio+20 Zirvesi, Rio Konferansı'nda başlatılan sürecin devamı niteliğindedir. Bu zirvelerde, sürdürülebilir kalkınma hedefleri güncellenmiş ve 2030 Gündemi kapsamında yeni hedefler belirlenmiştir.^[5]

Türkiye’nin katılımı ve rolü

Türkiye, Rio Konferansı'na Başbakan düzeyinde aktif katılım sağlamış ve Gündem 21 başlıklı eylem planına imza atarak sürdürülebilir kalkınma ilkelerini ulusal politika ve programlarına entegre etmeyi benimsemiştir.^[6] Ayrıca Rio Bildirisi ile Orman ilkelerini de kabul etmiştir.^[5]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c "Rio konferansı üzerine düşünceler". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
^ ^a ^b ^c Nations, United. "United Nations Conference on Environment and Development, Rio de Janeiro, Brazil, 3-14 June 1992". United Nations (İngilizce). 23 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
^ "Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi". 17 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
^ "Yaşayan Gezegen Raporu 2012" (PDF). 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ ^a ^b "Çevre, İklim Değişikliği ve Suya Dair Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri". 12 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Yerel Gündem 21 / T.C. Dışişleri Bakanlığı". mfa.gov.tr. 31 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.

[:0-1] "Rio konferansı üzerine düşünceler". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.

[:1-2] Nations, United. "United Nations Conference on Environment and Development, Rio de Janeiro, Brazil, 3-14 June 1992". United Nations (İngilizce). 23 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.

[3] "Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi". 17 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.

[4] "Yaşayan Gezegen Raporu 2012" (PDF). 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[mfa.gov.tr-5] "Çevre, İklim Değişikliği ve Suya Dair Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri". 12 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] "Yerel Gündem 21 / T.C. Dışişleri Bakanlığı". mfa.gov.tr. 31 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Sürdürülebilirlik
Ana hatlar Dizin
İlkeler	Antroposen Çevrecilik Gezegensel sınırlar İnsanın çevre üzerindeki etkisi Kalkınma Küresel yönetişim
Tüketim	Ahlak Antropizasyon Aşırı tüketim Basit yaşam Dayanaklı mal Döngüsel ekonomi Dünya Limit Aşım Günü Ekolojik ayak izi Kararlı durum ekonomisi Mikro sürdürülebilirlik Ortak varlıkların trajedisi Sürdürülebilir Pazar Tüketici davranışı Sürdürülebilirlik Marka Pazarlama miyopluğu Reklamcılık Sistemik değişim direnci Tüketim karşıtlığı Ürün yönetimi Yatırımın sosyal getirisi Yeşil tüketim
Dünya nüfusu	Aile planlaması Demografik dönüşüm Kontrol Sürdürülebilir nüfus
Teknoloji	Çevre teknolojisi Doğal yapı Sürdürülebilir Ambalaj Endüstri Mimari Tasarım Uygun
Biyoçeşitlilik	Biyogüvenlik Biyosfer Holosen yok oluşu İstilacı türler Koruma biyolojisi Tehlikedeki tür
Enerji	Karbon ayak izi Sürdürülebilir enerji Yenilenebilir enerji
Gıda	İklim dostu tarım Sivil tarım Sürdürülebilir Balıkçılık Beslenme Tarım Topluluk destekli tarım Yapay et
Su	Arıtılmış su Atık sulardan ısı geri kazanımı Ayak izi Gelgit enerjisi Gelgit akıntısı jeneratörü Geri dönüşüm duşları Güvenlik Hidroelektrik Hidrolik güç Hidroelektrik santrali Küçük HES Mikro HES Piko HES Kıtlık Nehir tipi hidroelektrik santrali Okyanus enerjisi Okyanus ısıl enerji dönüşümü
Sorumluluk	Çevresel muhasebe Çevresel planlama Kurumsal çevre sorumluluğu Kurumsal sosyal sorumluluk Sürdürülebilir verim Sürdürülebilirlik Endeks Muhasebe Ölçüm Rapor Standartlar ve sertifikasyon
Uygulamalar	Çevre finansmanı Eko-kapitalizm Eko-kent Ekoköy Eko-sosyalizm Eko-yatırım Etki yatırımı İklim finansmanı Jeopark Organik hareket Sosyal sorumlu işletme Sosyal sorumlu pazarlama Sürdürülebilir Bahçecilik Drenaj sistemi Finans Geçim İnşaat İşletme Kaynak kullanımı Kentsel altyapı Moda Organizasyon Peyzaj Reklam Sanat Sanitasyon Şehir Tedarik Dağıtım Topluluk Turizm Ulaşım Uzay Yaşam Yenileme Yeşil Altyapı Ekonomi Kalkınma Pazarlama Yeşillendirme
Sürdürülebilir yönetim	Atık Balıkçılık Çevresel Doğal kaynak Geri dönüşüm Gezegen Hümanist kapitalizm Malzemeler Orman Peyzaj
Anlaşmalar ve konferanslar	BM İnsan Çevresi Konferansı (Stockholm 1972) Brundtland Komisyon Raporu (1983) Ortak Geleceğimiz (1987) Dünya Zirvesi (1992) Çevre ve Gelişim Hakkında Rio Deklarasyonu (1992) Gündem 21 (1992) Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (1992) Lizbon Prensipleri (1997) Yeryüzü Şartı (2000) BM Binyıl Bildirgesi (2000) 2002 Dünya Zirvesi (Rio+10, Johannesburg) BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı (Rio+20, 2012) Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (2015)
Kategori Bilim Çalışmalar