Lizbon Prensipleri

Lizbon Prensipleri veya Lizbon İlkeleri, ekolojik ekonomist Robert Costanza tarafından okyanusların sürdürülebilirlik yönetişimi için 1997 yılında oluşturduğu altı temel ilkedir. Bu ilkeler, doğal ve sosyal kaynakların kullanımının idaresi için kılavuzluk yapmaktadır.

• Prensip 1: Sorumluluk. Çevresel kaynaklara erişim, bu kaynakları ekolojik olarak sürdürülebilir, ekonomik olarak verimli ve toplumsal olarak adil bir şekilde kullanmaya yönelik müteselsil sorumluluklar getirir. Bireysel ve kurumsal sorumluluklar ile teşvikler, birbirleriyle ve geniş toplumsal ve ekolojik hedeflerle uyumlu hale getirilmelidir.
• Prensip 2: Ölçek Eşleştirme. Ekolojik sorunlar nadiren tek bir ölçekle sınırlıdır. Çevresel kaynaklara ilişkin karar alma süreçleri; (i) ekolojik girdiyi en üst düzeye çıkaran kurumsal seviyelere atanmalı, (ii) kurumsal seviyeler arasında ekolojik bilgi akışını sağlamalı, (iii) mülkiyeti ve aktörleri dikkate almalı ve (iv) maliyetleri ve faydaları içselleştirmelidir. Uygun yönetişim ölçekleri, en ilgili bilgiye sahip olan, hızlı ve verimli bir şekilde yanıt verebilen ve ölçek sınırları ötesinde entegrasyon sağlayabilenler olacaktır.
• Prensip 3: Tedbir Potansiyel olarak geri döndürülemez çevresel etkiler hakkındaki belirsizlikler karşısında, bu kaynakların kullanımına ilişkin kararlar ihtiyatlı olma yönünde alınmalıdır. İspat yükü, faaliyetleri potansiyel olarak çevreye zarar verenlere kaydırılmalıdır.
• Prensip 4: Uyarlanabilir Yönetim. Çevresel kaynak yönetiminde her zaman bir miktar belirsizlik olduğu göz önüne alındığında, karar vericiler uyarlanabilir iyileştirme hedefiyle uygun ekolojik, sosyal ve ekonomik bilgileri sürekli olarak toplamalı ve entegre etmelidir.
• Prensip 5: Tam Maliyet Dağılımı. Çevresel kaynakların kullanımına ilişkin alternatif kararların, toplumsal ve ekolojik olanlar da dâhil olmak üzere tüm içsel ve dışsal maliyetleri ve faydaları belirlenmeli ve tahsis edilmelidir. Uygun olduğunda, piyasalar bu tam maliyetleri yansıtacak şekilde düzenlenmelidir.
• Prensip 6: Katılım. Tüm paydaşlar, çevresel kaynaklara ilişkin kararların formüle edilmesine ve uygulanmasına dâhil edilmelidir. Paydaşların tam farkındalığı ve katılımı, ilgili sorumlulukları uygun bir şekilde tanımlayan ve atayan, güvenilir ve kabul görmüş kuralların oluşturulmasına katkıda bulunur.