Dilophosaurus
| Dilophosaurus | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 UCMP 37302 adlı örnek | |||||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| †Dilophosaurus wetherilli Welles, 1954 | |||||||||||||||||||
| Dosya:0 | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||||
| Megalosaurus wetherilli (Welles, 1954) | |||||||||||||||||||
Dilophosaurus (Grekçe: iki sorguçlu kertenkele), Erken Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış bir bazal teropod dinozor cinsidir.[1] Yaklaşık 7 metre uzunluğuyla en eski dev etçil dinozorlardan biri olup yaşadığı zamanda Kuzey Amerika'nın en büyük kara hayvanıydı.
Dilophosaurus, Antik Yunanca di "iki", lophos "sorguç", "ibik" ve sauros "kertenkele" sözcüklerinden oluşmuş bir ad tamlamasıdır.[2]
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]1940 yılında Arizona'da bir Amerikan yerlisi bölge sakini tarafından ilk Dilophosaurus kalıntıları bulunmuştur.[3] Bu kalıntılar birkaç yıl sonra University of California, Berkeley'den Samuel Welles'e gönderilmiştir ve bu numuneler ilk olarak Megalosaurus wetherilli olarak tanımlanmıştır. 1970 yılında Welles tarafından Dilophosaurus cinsi tanımlanmış ve D. wetherilli olarak bilimsel literatüre geçirilmiştir.[4]
Fiziksel özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dilophosaurus yaklaşık olarak 7 m uzunluğa ulaşabilirken, 400 kg kadar vücut ağırlığına sahiptir.[1] Kafatası ölçümlerine dayanan ağırlık tahminlerine göre 0,523 m uzunluğundaki kafatasına dayanarak vücut ağırlığı 269–283 kg olarak tahmin edilmiştir.[5] MNA P1.97 adlı numune diş yapısı konusunda ciddi örnekler sunar, görece yanlardan basık ve uzun dişleri görece küçük bir temele sahip olup 5,1 cm uzunluğundadır. Yine Welles'e göre UCMP 37302 adlı numunenin 54 cm'lik uyluk kemiğine karşın yavru bir bireye ait olduğu tahmin edilen MNA P1.109 numunesi 28,1 cm uzunluğundaki bir uyluğa sahiptir.[4]
Elleri dört parmaklı yapıdayken, ayakları üç parmaklıdır. dördüncü el parmakları neredeyse körelmiştir, ilk el parmakları ise diğerlerine göre karşıya konumlanmıştır. Bu yapı kavrama, tutma gibi işlevleri yüklenmektedir.[6]
Sınıflandırma ve evrim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu dinozor cinsinin ceratosaurlar ile yakın akraba olduğu son veriler ışığında kabul edilmektedir. Klasik dört parmaklı elleri, üst çene kemiği ve premaksilla arasında güçlü bir kaynaşma olmaması gibi özellikler Dilophosaurus'un Ceratosauridae familyasıyla yakın olan özellikleridir.[6] Evrimsel gelişim yönünden kafalarının üstündeki sorguç ile ilgili hipotezler üretilmektedir. Kimi çalışmalara göre bu sorguç hafif kemik yapısındadır ve bunu hava keselerinden oluşan bal peteği yapısıyla sağlamaktadır. Üstelik kafatası ve diğer kemiklerdeki kimi yapılarda da bu bal peteği yapısı gözlemlenmiştir, bu sayede ağırlıklarını çok artırmadan Dilophosaurus'un atalarının bedenlerini büyüttükleri düşünülmektedir.[3]
| Neotheropoda |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Davranış ve beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dilophosaurus, Erken Jura ekosistemi içerisinde eski çalışmaların tersine çok yaygın olduğu düşünülen bir dinozor cinsidir.[3] Güçlü bacakları ve ayakları ile esnek ön kolları ve elleri, iki ayaklı hızlı bir avcı olduğunu düşündürmektedir. Başparmak hüviyetine sahip birinci el parmağı da avını kavrayabilmesini sağlayabilmektedir. Üç fosil numune bir arada bulunduğu için ufak gruplar halinde yaşayan etçiller olarak düşünülmektedirler. Üst çenesindeki maksiler (üst çenenin ortası) ve premaksilla (üst çenenin en ucu) kemikleri arasında güçlü bir kaynaşma gözlenmez ve bu nedenle çenelerini güçlü ısırıklar ve darbeler için değil daha çok koparmak için kullandıkları iddia edilmektedir.[6] Erken Jura'nın simge otçullarından Sarahsaurus gibi sauropodlarla beslendikleri düşünülmektedir. Dilophosaurusların en ünlü özellikleri kafatasları üzerindeki sorguçtur, bu sorgucun renkli olması kuvvetle muhtemeldir. Cinsel seçilim adına bir gösteriş yapısı olduğu veya tür içi eş kavgalarında rakibin gözünü korkutacak bir işleve sahip olduğu tahmin edilmektedir. Jurassic Park (1993) filminde bu canlı oldukça yanlış şekilde betimlenmiş ve hayvanın biyolojisi hatalı aktarılmıştır. Dilophosaurus filmde gösterildiği gibi ne ağzından zehir atan bir canlıdır ne de tehdit algıladığında boyun bölgesinde açtığı fırfırları bulunmaktadır. Boyut anlamında da filmdekinden çok daha büyüktür.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Paul, Gregory S. (2016). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. New Jersey: Princeton University Press. ss. 80. ISBN 978-0-691-16766-4.
- ^ Editors, Editors. "Dilophosaurus". www.thefreedictionary.com. 20 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Pickrell, John. "'Jurassic Park' got almost everything wrong about this iconic dinosaur". www.natgeo.com. National Geographic. 18 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Gay, Robert. "NEW SPECIMENS OF DILOPHOSAURUS WETHERILLI (DINOSAURIA: THEROPODA) FROM THE EARLY JURASSIC KAYENTA FORMATION OF NORTHERN ARIZONA". citeseerx.ist.psu.edu/. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2021.
- ^ Therrien and Henderson, François and Donald. "My theropod is bigger than yours...or not: Estimating body size from skull length in theropods is bigger than yours...or not: Estimating body size from skull length in theropods" (PDF). dinoweb.ucoz.ru/. BioOne. 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c Editors, Editors. "Dilophosaurus". ucmp.berkeley.edu/. University of Berkeley. 6 Haziran 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ John Pickrell (6 Eylül 2025). "'Jurassic Park' got almost everything wrong about this iconic dinosaur". Science (İngilizce). 18 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2025.