Din sosyolojisi

Din sosyolojisi, dini kurum ve dini yapılanmaları, dini temalarla toplumsal yapı arasındaki ilişkileri ve dinin toplum, toplumun din üzerindeki etkilerini araştıran bilimsel bir disiplindir. Din sosyologları toplumun din üzerinde dinin toplum üzerindeki etkilerini bir başka deyişle toplum ve din arasındaki diyalektik ilişkiyi açıklamaya çalışır.

Din sosyolojisinin tarihsel gelişimi

Din sosyolojisi (Sociologie de la Religion) terimi ilk olarak Emile Durkheim tarafından Année Sociologique (Sosyoloji Yıllığı) dergisinin 1899'da yayınladığı bir sayısındaki yazısında kullanılmıştır. Bunun dışında Durkheim'ın Dini Hayatın İlkel Şekilleri (Formes Elementaires de la Vie Religieuse) adlı daha sonraki din sosyolojisi disiplininde çok önemli yeri olan sosyoloji perspektifinden dini hayatı ele aldığı bir eseri bulunmaktadır. Durkheim bu eserinde dinin toplumsal hayattaki işlevini vurguluyor ve toplumun kolektifliğinin bir yansıması olarak dinin toplumsal unsurları bir arada tutan işlevine vurgu yapıyordu. Durkheim'in din anlayışının ateist veya agnostik olduğu belirtilir. Ancak onun için dinin nihai olarak doğru olup olmadığı önemli değildir. İşlevi olan bir kurum canlılığını sürdürür aksi takdirde ya yok olur ya yeni bir biçime bürünür.

Sosyolojinin diğer ünlü simalarından biri olan Marx'a gelince din sosyo-ekonomik faktörlerin epifenomeni (gölge olgu)dir. Marks için de din esasen bir işleve sahiptir. Kendi emeğine yabancılaşmış toplumsal sınıfların bu yabancılaşmayı aşmak için ürettiği bir şeydir ancak yabancılaşmanın asıl kaynağını gözden uzaklaştırdığı ve yönetici sınıfın yönetilenler üzerindeki baskısının bir aracı haline geldiği için olumsuzluklar taşımaktadır.

Din sosyolojisinin sistematik bir bilim dalı haline gelmesini sağlayan Max Weber ise Dilthey ve Rickert'den gelen manevi bilimler akımına bağlı anlayıcı sosyoloji geleneği içinden dine bakar. Ona göre din sadece bir sonuç değil aynı zamanda toplumsal olguların belirli bir biçimde düzenlenmesini sağlayan bir zihniyet biçimidir.

Türkiye'de din sosyolojisi

Türkiye'de din sosyolojisi sosyolojinin girişiyle birlikte olmuştur. Ziya Gökalp, Durkheimci bir sosyoloji anlayışını Türkiye'ye taşıdığı gibi din sosyolojisi alanında Türkçede ilk metinleri kaleme alan kişi olmuştur. Daha sonra din sosyolojisi alanında Türkçedeki ilk kitap Hilmi Ziya Ülken tarafından Dini Sosyoloji adıyla kaleme alınmıştır. Türkiye'de din sosyolojisi alanında Weberyan çizgiyi iktisat bilimci Sabri Ülgener temsil etmiştir.

Ayrıca bakınız

Konuyla ilgili yayınlar

Türkçe veya Türkçe'ye çevrilmiş yayınlar

Yasin Aktay ve M. Emin Köktaş (Derleyen)Din Sosyolojisi, 975-7726-48-6, 349, Ankara, Vadi Yayınları, 1998
Ünver Günay, Din Sosyolojisi, İnsan Yayınları, 2001
M. Ali Kirman, Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Rağbet Yayınları, 2011
M. Ali Kirman, Yeni Dini Hareketler Sosyolojisi, Ankara, Birleşik, 2010
M. Ali Kirman, Din ve Sekülerleşme, Adana, Karahan Yay. 2005
Şerif Mardin, Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, 2009 (ilk baskı 1983)
Niyazi Akyüz-İhsan Çapçıoğlu, Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ank. 2008
Grace Davie, Modern Avrupa'da Din, Küre Yayınları, 2006
İsa Kuyucuoğlu, Batı'da Din Sosyolojisi Teori ve Yöntem Analizleri, Eskiyeni Yayınları, 2008
Abdurrahman Kurt, Din Sosyolojisi, Sentez Yayınları, 2Bursa, 2011
Mathew Guest, Neoliberal Din 21. Yüzyılda İnanç ve Güç, ÇEv. Melih Pekdemir, Fol Kitap, ISBN 9786258242911.

İngilizce yayınlar

Max Weber, Sociology of Religion
Max Weber, The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism
Inger Furseth and Pal Repstad, An Introduction to the Sociology of Religion: Classical and Contemporary Perspectives
Grace Davie, The Sociology of Religion
Alan Aldridge, Religion in the Contemporary World: A Sociological Introduction
Michele Dillon, Handbook of the Sociology of Religion
Bryan Wilson, Religion in Sociological Perspective
Madeleine Cousineau, Religion in a Changing World: Comparative Studies in Sociology
William H. Swatos, Religious Sociology: Interfaces and Boundaries
William W. Zellner, Marc Petrowsky, Sects, Cults and Spiritual Communities: A Sociological Analysis
J. Milton Yinger, Religion in the Struggle for Power: A Study in the Sociology of Religion
Linda Woodhead, Paul Heelas, David Martin-Peter Berger and the Study of Religion
John A. Hannigan, Social Movement Theory and Sociology of Religion
Peter L. Berger Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion

Makaleler

Ünver Günay: Din Sosyolojisinin Tarihsel Gelişimi (pdf) 8 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Din Sosyolojisi Araştırmalarında Objektiflik 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.