Doğu Sibirya Denizi
| Doğu Sibirya Denizi | |
|---|---|
 | |
  Doğu Sibirya Denizi | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Rusya |
| Konum | Yakutistan, Rusya |
| Koordinatlar | 72°K 163°D / 72°K 163°D |
| Yerleşim(ler) (sahil) | Pevek |
| Genel bilgiler | |
| Aktığı yer | Arktik Okyanusu |
| Tür | Deniz |
| Akarsu (gelen) | İndigirka, Kolima Nehri, Alazeya |
| Ortalama derinlik | 58 m (190 ft) |
| En derin noktası | 155 m (509 ft) |
| Yüzölçümü | 987.000 km2 (381.000 sq mi) |
| Su hacmi | 57.000 km3 (14.000 cu mi) |
| Wikimedia Commons | |
 | |
Doğu Sibirya Denizi (Rusça: Восто́чно-Сиби́рское мо́ре), Arktik Okyanusu'un uzantısı olan su kütlesi.[1] Yeni Sibirya Adaları ile De Long Adaları arasında bulunur.[1] Boğazlar aracılığı ile Laptev Denizi ve Çukçi Denizi'ne de bağlantılıdır.[1]
Yüzölçümü 900.000 kilometrekare olan denizin büyük bir bölümü yıl boyunca buzlar ile kaplıdır. %70'inden fazlası 50 metreden daha sığ olan denizin en derin noktası 155 metredir. Denizin batı kıyıları oldukça düz iken doğu kıyıları dik ve dağlık araziler ile kaplıdır. Ortalama hava sıcaklığı 0/2 °C olan denizde kışları hava sıcaklığı -30 °C'ye kadar düşer.
Hidroloji
[değiştir | kaynağı değiştir]900.000 km^2'lik yüzölçümü ve 49.000 km^3 su varlığı olan bu sığ kenar deniz 1.342.000 km^2 bir su toplama alanına sahiptir. Kolyma ve İndigirka gibi devasa nehirlerden yıllık 200 km^3'ten fazla nehir girdisi sağlanır. Organik madde üretimi konusunda 1. sınıf bir denizdir ve yıllık 300 g cm^-2'den fazladır. Yaz plankton gelişimi kısa, ama yoğundur ve en yoğun üretimin olduğu aylar olan ağustos-eylül süresince 2.5 milyon tonluk bir organik madde üretimi gerçekleşirken; tüm yıl sadece 7 milyon ton üretim olur. Bunun ana sebebi, yılın belli dönemlerinde mevsimsel buz örtüsü altında kalmasıdır. Bu süre zarfında üretici organizmalar, güneşle olan bağlarını kaybettiklerinden üretimde dalgalanma gerçekleşir. Denizin üretimlilik oranında temel etmen iklim olmaktadır. Buzun oluşum ve erimesi kimyasal, sedimantolojik, termal ve biyolojik işlemler üzerinde karmaşıklaştırıcı etki etmektedir. Kolyma ve İndigirka nehirlerinin su boşaltma havzaları üzerindeki tarımsal ve sınai işletmelerin drenaja karışması nedeniyle nehir boşalmaları yoğun bir kirliliğe neden olmaktadır. Arktik İzleme Merkezi'nin topladığı verilere göre Doğu Sibirya Denizi'nde birçok iz metalin varlığına rastlanmıştır. Tarımsal kirleticiler, hidrokarbon maddeleri, ağır metallar özellikle sert iklimsel şartlarda daha da ağır bir sorun olmaktadır. Doğu Sibirya Denizi'nin ısınması orta seviyededir, yıl içi sıcaklık değişimi 0.2-0.4 santigrad derece değerindedir.[2]
Çevre
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Sibirya Denizi'ndeki Kolıma Körfezi'nin batı ucundaki meskun olmayan Medveji Adaları (Ayı Adaları) üzerindeki doğal yaşamın korunması adına Yakutistan hükûmeti bir dizi koruma kararı hazırlamıştır. Bu karara göre 2020 sonunda Yakutistan'daki kutup ayısı popülasyonu için bir doğal koruma alanı kurulmuş olacak.[3] Dünyanın en önemli çevresel gündemini küresel ısınma ve dolayısıyla sera etkisi oluşturmaktadır. Sera gazlarının da en yaygın ve etkili elemanlarından biri de metan gazıdır, zira metan gazı atmosferde karbondioksit kadar yaygın olmasa da karbondioksitten 28 kat daha fazla ısı tutabilmektedir. İnsan aktiviteleri sonucu (besi çiftlikleri, fabrikalar vb.) yoğun miktarda metan ortaya çıkarılsa da doğal süreçler sonucu da metan yayılımı ortaya çıkmaktadır. Bilhassa küresel iklim değişikliğinin neden olduğu küresel ısınma, Kuzey Kutbu'nun geniş kalıcı donmuş alanlarının daha önce eşi benzeri görülmemiş oranlarda ısınması sonucunu doğurmuş ve bu da çözülen donuk katman altındaki organik maddelerin gün yüzüne çıkıp bozunmasına neden olmuştur. Tomsk Teknik Üniversitesinden bilim insanları çözülen kalıcı donmuş kısımlar üzerinde bir çalışma başlattılar. Hidrolojik, Jeokimyasal ve sismik yöntemlerle sürdürülen bu çalışmada sadece metan baloncukları bulunmakla kalmadı, aynı zamanda bu damar incelendi ve yapıyı ilk elden gözlemleme fırsatı bulundu. Araştırma ekibi, karanlık Sibirya sularında zümrüt yeşili noktalar halinde tabandan deniz yüzeyine çıkan metan baloncuklarını görebilmişlerdir. ekip bunu samanlıkta iğne aramak olarak değerlendirmiştir. İgor Semiletov tarafından yapılan açıklamaya göre bulunan bu metan çeşmesi şimdiye kadar keşfedilen en büyük metan kaynağı. Havadaki metan kompozisyonunda 16 ppm artışa işaret etmektedir ki, bu değer gezegen ortalamasından 9 kat fazladır.[4]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ Heileman, S. "East Siberian Sea: LME 56" (PDF). www.lme.noaa.gov. LME NOAA. 27 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020.
- ^ Editors of TASS, Editors of TASS. "Yakutia sets up nature reserve to protect polar bear population". www.tass.com. TASS. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020.
- ^ Lavars, Nick. "Powerful methane fountains seen bubbling to surface of Siberian sea". www.newatlas.com. New Atlas. 9 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020.
