Issık Göl
| Issık Göl Ысыккөл | |
|---|---|
 Issık Gölün uzaydan görünüşü, Eylül 1992 | |
 | |
| Havza | |
| Konum | Issık-Göl, Kırgızistan |
| Koordinatlar | 42°25′0″K 77°15′0″D / 42.41667°K 77.25000°D |
| Yerleşim(ler) (sahil) | Karakol |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (giden) | Kapalı havza |
| Göl türü | Dağ gölü |
| Etki alanı | 15.844 km (9.845 mi) |
| Uzunluk | 182 km (113 mi) |
| Genişlik | 60 km (37 mi) |
| Yüzölçümü | 6.236 km2 (2.408 sq mi) |
| Ortalama derinlik | 278 m (912 ft) |
| En derin noktası | 668 m (2.192 ft) |
| Su hacmi | 1,738 km³ |
| Yüzey rakımı | 1.606 m (5.269 ft) |
| Özellikler | En büyük 2. dağ gölü |
| Wikimedia Commons | |
  Issık Göl (Asya)  Issık Göl (Kırgızistan) | |
.JPG)
Issık Göl veya Isık Göl (Kırgızca: Ысык-Көл, okunuşu: Isık-Köl). Kırgızistan'ın kuzey doğusunda, Kazakistan sınırına yakın bir bölgede, kuzeyinde Küngöy Ala dağları ve güneyinde Teskey Ala dağları arasındaki tektonik çukurda yerleşmiş, ortalama deniz seviyesinden 1606 m yükseklikte konumlanır.
Coğrafyası
[değiştir | kaynağı değiştir]Güney Amerika'daki Titicaca gölünden sonra dünyanın ikinci en büyük dağ gölüdür.
Karla kaplı dağlarla çevrelenmiş olmasına rağmen, gölün suları hiçbir zaman donmaz; bundan dolayı gölün adı "ısı veya sıcak, ılık göl" anlamına gelen Kırgızcada "Isık Köl"dür. Kırgızlar bu gölü "Kırgızistan'ın bermeti (incisi)" diye adlandırmışlardır. Gölün uzunluğu batı-doğu yönünde 182 km, kuzey-güney genişliği 60 km'dir. Kıyılarının toplam uzunluğu 988 km olup 6.236 km²'lik bir alanı kaplar. Gölün ortalama derinliği 278 m, en derin yeri 668 m'dir. Isık gölün güney kıyılarına karşın kuzey kıyılarında kıyı birdenbire derinleşmez ve fazla derin değildir. Güney kıyılarında eşderinlik eğrileri daha sıktır.
Yaklaşık 118 akarsu ve dereler, gölü besler. En büyükleri Cırgalan ve Tüp'tür. Soğuk ve sıcak kaynak suları ve kar suları da gölü besleyen diğer kaynaklardır. Gölün suyu biraz tuzludur ve su düzeyi her yıl yaklaşık 5 cm düşmektedir. Eski eserlerde Isık Gölü'nün isimleri Türk Gölü, Idık(Iyık-mukaddes) Göl olarak geçer. Güneyinde Boz-Bezik dağı (45,3 km) ve Urakır dağı (46.4 km) konumlanır.
Kâşgarlı Mahmud'un Türk dilinin en eski sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;
İsîğ köl: Barsgan'da bir göl. Uzunluğu 30 fersah, eni 10 fersahtır. şeklinde tanımlanmıştır.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Karahanlılar gibi Türk kağanlıklarının dinlenme merkezi olmuştur.
Sovyetler Birliği döneminde Issık Gölü etrafındaki birçok sanatoryum, pansiyon ve tatil evleriyle popüler bir tatil merkezi haline gelmişti. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bu işletmeler zor dönemler geçirdi. Bugün bu bölgedeki büyük otel kompleksleri kapatılmakta, yerlerine yeni nesle hitap eden yatak ve kahvaltılı pansiyonlar açılmaktadır.
Sovyetler Birliği döneminde gölde nükleer denemelerin yapıldığı ve gölün ışıma yaptığı söylenmektedir. Bu durumun gölün sularında bulunan fosforik minerallerden ileri geliyor olması mümkündür.
Vasily Vladimirovich Bartold (Wilhelm Barthold)'un Türkistan tarihine kaynak olarak yayımladığı yazmalardan Hicri 520 veya Miladi 1126 tarihli Mucmil al-tavârih vıa al-kişaş şöyle der:
"Issık-Köl kenarında bir dağ vardı.. Türk (Yafes'in oğlu) orayı makam edinmişdi.... bir gece o dağın tepesinde ateş gördü., o dağa Anduk Art adını verdi... onun tepesine otağını kurdu."
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]
Isık Göl'ün kumlu kıyısı 320 km olup, Kırgızistan'ın en önemli ve geleceği parlak turizm bölgesidir. Balık bakımından zengin olan göl, hem Doğa koruma alanı, hem de dinlenme ve tatil yeridir. Kıyısında Karakol, Çolpon-Ata ve Balıkçı isminde şehirler bulunur. Ayrıca göl Cengiz Aytmatov'nın bir romanına sahne olmuştur.
Bir asır öncesinde gölün mukaddes olduğuna inanıldığı için göle pek girilmezmiş fakata günümüzde turizm sahası olması dolayısı ile başta Kırgızlar, Kazaklar, Sibirya Türkleri ve Ruslar göle en çok giren turistlerdir. Örnök köyünün kuzey tarafında taşlar üstünde çok eski tarihe ait dağ keçisi resimleri bulunmaktadır. Isık göl ile Çon Kemin arasındaki Küngöy Ala dağın Isık göl tarafındaki eteklerinde çok eski devirlere ait taş üstündeki resimlere çok rastlanır.
Doğal yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Issık gölü biteyi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sazlıklar; Phragmites australis, Typha latifolia, Scirpus tabernaemontani,
- Su bitkileri; Potamogeton pectinatus, Myriophyllum spicatum, Najas marina,
- Su yosunları; Chara (40 metre derinliğe kadar), Vaucheria.
- Bitkisel planktonlar; Merismopedia punctata, M. tenuissima, M. glauca, Gloeocapsa minor, Lyngbya contorta, Cyclotella caspia, Oocystis submarina, O. issikkulica, Dictyosphaerium pulchellum, Sphaerocystis schroeteri, Binuclearia lauterbornii, Peridinium cinctum, Elakatothrix.
- Hayvansal planktonlar; Arctodiaptomus salinus, Acanthocyclops viridis, Hexarthra fennica, Keratella quadrata. Kıyılarda: Cyclops vicinus, Diaphanosoma brachyurum.
Balık türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Issık Gölünde özel balık türleri yaşar. Çebak (Leuciscus schmidti *), Marinka (Schizothorax issyk-kuli), Şir veya yalın Osman (Diptychus dybovskii), Leuciscus bergi*, Phoxinus issykkulensis, Noemacheilus strauchi, Abramis brama*, Coregonus avaretus*, Salmo ischchan*, Stizostedion lucioperca*, Cyprinus carpio *. (* Eknomik olarak önemli türler).
Yerleşim yerleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey kıyısında
[değiştir | kaynağı değiştir]Issık Gölün kuzey kıyısında yer alan yol boyunca Balıkçı şehrini geçtikten sonra Sarıkamış, Toruaygır, Çırpıkçı, Koş-köl, Tamçı, Çok-Tal, Örnök, Çon-Sarı Oy, Sarı Oy, Kara Oy köylerini geçip Çolpon-Ata şehrine ulaşılır. Çolpon-Ata şehrinin ötesindeki Baktuu-Dolonatı, Bosteri, Bulan-Sögöttü, Korumdu köyünden sonra yol kıyıdan uzaklaşır, sonra Temir ve Kanat köylerinden sonra Çon Aksuu akarsuyunu geçip Grigoryevka köyüne, sonra Aksuu akarsuyunu geçip Semenovka köyüne varılır. Ananyevo, Carkınbayev, Çon-Örüktü, Orto-Örüktü, Kiçi-Örüktü, Oytal, Kuturgu, Frunze, Kürmöntü, Balbay köyüne gelinir. Balbay köyünden sonra Isık Göle bakınca Tüp körfezini görerek Tüp İlçesi (rayon)'ne varılır. Tüp İlçesinden sonra Issık-Göl İlinin idari merkezi olan Karakol şehrine ulaşılır.
- Balıkçı (Isık Göl'ün batısında, Kırgız demir yolunun son noktasıdır.)
- Koşkol (Isık Gölünün kuzey kıyısında bir köy)
- Tamçı (Issık Gölünün kuzey kıyısında bir köy)
- Çolpon-Ata (Isık Gölü kuzey kıyısının gayri resmi merkezidir)
- Karakol (Isık Gölü bölgesinin doğusunda il merkezidir)
- Tüp (Karakol'un liman köyü)
- Barskon (Isık Gölünün güney kıyısında eski ismi Barsgan olan küçük bir yerleşim yeridir)
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Issık Göl sahili 2002 -
Günbatımında Issık Göl 2002 -
-
-
.JPG)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 135.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Issık Göl için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- World Lake Database entry for Lake Issyk-Kul (İngilizce)
- The Issyk-Kul Hollow (İngilizce)
- Remains of ancient civilization discovered on the bottom of issyk-kul lake 25 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
- Photographs of Issyk-Kul sites 26 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Jean Klerkx, Beishen Imanackunov (eds.): "Lake Issyk-Kul: Its Natural Environment". Springer, 2002. ISBN 1-4020-0900-3. (Searchable text on Google Books) 12 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Touristic information about Issyk Kul (İngilizce)
Issık Göl • Son Göl • Çatır Gölü • Sarı-çelek Gölü • Kal Suu Gölü • Kara Suu Gölü • Merzbaher Gölü •Kulun Gölü • Ay Göl • Kara Toko Gölü • Saltı Gölü • Ala Göl |
