Android

Başlığın diğer anlamları için Android (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Android

Geliştirici(ler)	Google Open Handset Alliance
İşletim sistemi ailesi	Unix-benzeri
Paket yöneticisi	Google Play ve APK
Son kararlı sürümü	15.0.0 r12  7 Ocak 2025
Kaynak türü	Açık kaynak, bazı bileşenleri kapalı
Lisans	Apache Lisansı 2.0, Linux çekirdeği yamaları GNU GPL v2 lisansı altında
Çekirdek türü	Linux (Monolitik)
Dil(ler)	100'den fazla dili desteklemektedir.
Platform desteği	ARM, MIPS, RISC-V
İlk yayınlanma	Android 1.0 (Alpha) / 23 Eylül 2008) (2008-09-23)
Son kararlı sürümü	Android 15 (Vanillia Ice Cream) / 15 Ekim 2024) (2024-10-15)
Kullanıcı arayüzü	Grafiksel kullanıcı arayüzü
Web sitesi	www.android.com

Android

Android, Google ve Open Handset Alliance tarafından, cep telefonları, tabletler ve televizyonlar için geliştirilmekte olan, Linux tabanlı, özgür ve ücretsiz bir işletim sistemidir. Sistem açık kaynak kodlu olsa da, kodlarının ufak ama çok önemli bir kısmı Google tarafından kapalı tutulmaktadır. Google tarafından ücretsiz sunulmasının sebebi, sistemin daha hızlı ve çabuk gelişmesi, birçok popüler marka tarafından kullanılması ve bu sayede reklamlarının daha fazla kişiye ulaşmasını sağlamaktır. Google, Android sistemi üzerinde çalışan Google Play marketteki oyun ve uygulamalar üzerinde aldığı reklamları yayımlayarak para kazanmaktadır. Android'in desteklenen uygulama uzantısı ".apk"dır.

Android, aygıtların fonksiyonelliğini genişleten uygulamalar yazan geniş bir geliştirici grubuna sahiptir. Android için hâlihazırda 2,6 milyondan fazla uygulama bulunmaktadır. Google Play Store ise, Android işletim sistemi uygulamalarının çeşitli sitelerden indirilebilmesinin yanı sıra, Google tarafından işletilen kurumsal uygulama mağazasıdır. Geliştiriciler, ilk olarak aygıtı, Google'ın Java kütüphanesi aracılığıyla kontrol ederek Java dilinde yazmışlardır.

Open Handset Alliance, 5 Kasım 2007'de Android'i kurduğunu duyurmuştur ve ardından 34 adet donanım, yazılım ve telekom şirketi, mobil cihazlar için telif hakkı olmayan bir işletim sisteminin teknolojinin gelişimi için yararlı olduğu konusunda hemfikir olmuşlardır.

Android, Linux çekirdeği üzerine inşa edilmiş bir mobil işletim sistemidir. Bu sistem ara katman yazılımı, kütüphaneler ve API, C diliyle yazılmıştır. Uygulama yazılımları ise, Apache harmony üzerine kurulu Java-uyumlu kütüphaneleri içine alan uygulama iskeleti üzerinden çalışmaktadır. Android, derlenmiş Java kodunu çalıştırmak için dinamik çevirmeli Android Runtime (ART) kullanır ve cihazların fonksiyonelliğini artıran uygulamaların geliştirilmesi için çalışan geniş bir programcı-geliştirici çevresine sahiptir. Google aynı zamanda işletim sistemindeki hataları bulan kullanıcıları para ödülü ile ödüllendirmektedir.

Tarihi

Temmuz 2005'te Google, Android Inc.'i almış ve ufak bir başlangıç şirketini Palo Alto'da kurmuştur. Android'in kurucuları, Google'a çalışmak için giden Andy Rubin (Danger'ın kurucusu), Rich Miner (WildFire'ın kurucusu), Nick Sears ve Chris White'tır (WebTV'de çalışan ilk mühendislerden biri). Bu arada, Android Inc.'in işlevleri daha önce yaptıkları mobil işletim sistemleri kadar iyi bilinmemektedir ve bu da Google'ın Mobil cihazlar pazarına gireceği söylentisini başlatmıştır. Buna karşın, bu süreç içinde pazara ne çeşit ürünle çıkacakları tam olarak belli olmamıştır.

Google'da, ekip (Rubin tarafından izin verilen) Linux tabanlı, taşınabilir cihazlar için geliştirdikleri, esnek, güncelleştirilebilir İşletim Sistemini yazmışlardır. Raporlara göre Google çoktan donanım serilerini, yazılım partnerlerini ve taşınabilir cihazlarda çeşitli derecelerde birlikte çalışacağı sinyalini vermiştir.

Android'in gelişimi

Google, Android'i satın aldıktan sonra telefon üreticilerini yanına alarak Open Handset Alliance (OHA) birliğini kurmuştur. Android'in gelişimi OHA eliyle yönetilmeye başlanmıştır.

• Android 1.0 veya Android Alpha, HTC Dream'in işletim sistemi olarak telefonlara ilk adımını atmıştır. Bu sürüm; kamera desteği Wi-Fi, bluetooth, klasörler, bir web tarayıcısı, uyarılar, sesli arama, YouTube, alarmlı saat ve galeri gibi özellikler sunmaktadır.
• 9 Şubat 2009'da Android 1.1 veya Android Beta yayımlanmıştır. Bu sürüm bir önceki sürümdeki sistem hatalarını düzeltmeyi ve API'ı geliştirmeyi amaçlamıştır.
• 30 Nisan 2009'da Android 1.5 veya Android Cupcake yayımlanmıştır. Bluetooth desteği, kamera kaydı, video gösterimi, Picasa, sık kullanılanlar klasörü ve Widget'ları kişiselleştirebilme, yazı tahmin edebilen klavye ve animasyonlu ekran özellikleri Android'e kazandırılmıştır.
• 15 Eylül 2009'da Android 1.6 veya Android Donut yayımlanmıştır. Ekran çözünürlüğü yükseltilmiştir. Doğru çeviri yapma ve okutma özelliği, geliştirilmiş Android market, galeride çoklu silme, sesli arama, WVGA ekran çözünürlük desteği Android'e kazandırılmıştır.
• 29 Ekim 2009'da Android 2.0 ve 2.1 veya Android Eclair yayımlanmıştır. HTML 5 ve Bluetooth 2.1 desteği kazandırılmıştır. Sanal klavye ve yüksek ekran çözünürlüğü desteği ile özelleştirilebilen arayüz özelliği eklenmiştir. Geliştirilmiş Google Maps, hareketli duvar kâğıtları ve dijital yakınlaştırma özelliği de kazandırılmıştır.
• Mayıs 2010'da Android 2.2 veya Android Froyo yayımlanmıştır. 720p ekran çözünürlüğü desteği, USB bağlantı, Wi-Fi tarayıcı özelliği, Flash Player 10.1 desteği eklenmiştir.
• Şubat 2011'de Android 2.3 veya Android Gingerbread yayımlanmıştır. Çoklu kamera ve çoklu dokunmatik desteği eklenmiştir. XGA (1366×768) ekran çözünürlük desteği ve video arama özelliği eklenmiştir.
• Yine Şubat 2011'de Android 3.0 veya Android Honeycomb yayımlanmıştır. Android işletim sistemi, tabletlerle uyumlu hâle getirilmiştir. Android Honeycomb yalnızca tabletler için tasarlanmıştır ve sadece tabletlerde bulunan tek Android sürümüdür.
• Ekim 2011'de Android 4.0 veya Android Ice Cream Sandwich yayımlanmıştır. Yüz tanıma fonksiyonları ve NFC ile dosya paylaşımı özellikleri eklenmiştir. Bu sürümden başlayarak Android sisteminin aynı anda hem tablet, hem de akıllı telefonlarda uygulanmasına başlatıltı.
• Mart 2012'de Android Market'in adı Google Play Store olarak değiştirilmiştir.
• Temmuz 2012'de 4.1 veya Android Jelly Bean yayımlanmıştır. Aynı anda iki uygulama açma özelliği Android'e kazandırılmıştır. Butter project (takılmadan kayan ekran) ve enerji verimliliği sağlanmıştır.
• Ekim 2012'de 4.2 (Jelly Bean Plus) yayımlanmıştır. Çoklu kullanıcı, 360 derece panoramik fotoğraf ve Swype klavye kazandırılmıştır.
• 11 Şubat 2013'te 4.2.2 (Jelly Bean Plus) yayımlanmıştır. Bu güncelleme "performansı ve kararlılığı artırır" sloganıyla çıkarılmıştır. Isınma ve donma problemleri giderilmiştir.
• 24 Temmuz 2013'te 4.3 (Jelly Bean) yayımlanmıştır. Çoklu kullanıcı için ebeveyn kontrolü, oyunlar için OpenGL ES 3.0 desteği, diğer teknolojik aletlere bağlanmak için ilk akıllı Bluetooth teknolojisi, Wi-Fi'ı açıp kapatmak yerine otomatik açılıp kapanabilen akıllı Wi-Fi teknolojisi eklenmiştir. Ayrıca uygulama izinleri bu sürümle birlikte kontrol edilebilir hâle gelmiştir.
• 31 Ekim 2013'te Android 4.4 veya Android KitKat yayımlanmıştır. Görsel arayüzde birçok değişiklik yapılmıştır. RAM optimizasyonu sayesinde 512 MB RAM'e sahip cihazlarda da çalışabilmektedir. ART (Android Run Time) sanal makinesi Android KitKat, Google Nexus ile deneysel olarak sunulmuştur.
• 24 Şubat 2014'te MWC fuarında Sony Xperia Z2 ve Samsung Galaxy S5, Android 4.4.2 (KitKat) sürümünü kullanmıştır. Cihazlar bu işletim sistemiyle satışa sunulacaktır.
• 3 Kasım 2014 tarihinde Google, Android 5.0 veya Android Lollipop sürümünü çıkarttı.
• 2 Aralık 2014 tarihinde Google, Android 5.0.1 güncellemesi yayımlandı.
• 19 Aralık 2014 tarihinde Google, bazı hata düzeltmeleri içeren Android 5.0.2 sürümünü yayımladı.
• 29 Mayıs 2015 tarihinde Google, yaptığı I/O 2015 konferansında Android M 6.0'ı duyurdu ve önizleme sürümünü yayımladı.
• 19 Ağustos 2015 tarihinde Google, Android 6.0'ın kod adını Marshmallow olarak duyurdu ve 3. önizleme sürümünü yayımladı.
• 29 Eylül 2015'te Android Marshmallow bulunan Nexus 5X ve 6P tanıtılmıştır.
• 2016'da Google, Android Nougat'ın Geliştirici Beta'sını yayımladı.
• 22 Ağustos 2016'da Google Android N'i Android 7.0 veya Android Nougat sürümü olarak serbest bıraktı.
• İlk önce 21 Mart 2017'de alfa kalitesinde bir Android Oreo geliştirici önizlemesi yayımlandı.
• 20 Ağustos 2018'de Android Pie yayımlandı.
• 3 Temmuz 2019'da Android 10 yayımlandı.
• 8 Eylül 2020'de Android 11 yayımlandı.
• 4 Ekim 2021'de Android 12 yayımlandı. Bu sürüm, 'Material You' adında cihazınızda kullandığınız duvar kâğıdınıza göre dinamik olarak renk değiştirebilen yeni bir arayüzle gelirken, Erişilebilirlik alanında Alan büyüteci, Ekstra loş, Kalın metin ve Gri tonlama gibi özelliklerle geliyor. Güvenlik alanında Android 12, herhangi bir uygulama aktifken eğer kamera veya mikrofona erişirse bunu kullanıcıya canlı olarak bildirirken, uygulamaların tam konumunuza mı yoksa yaklaşık konumunuza mı erişmesine izin verebileceğiniz bir dizi ek özellikle gelmektedir.
• 7 Mart 2022'de Google, Android 12L'yi yayımladı. Katlanabilir telefonlar, tabletler, masaüstü boyutundaki ekranlar ve Chromebook'lara özel iyileştirmeler ve Android'in daha büyük ekranlara uyarlanabilmesi için kullanıcı arayüzünde yapılan değişikliklerin olduğu bir ara güncellemeydi. Pixel 6 gibi cihazlarda 'Android 12.1' olarak dağıtıma sunuldu.
• 15 Ağustos 2022'de Android 13, ilk olarak Google Pixel telefonlar için yayımlandı. Artık Android 13'le birlikte her uygulama için farklı bir dil ayarı yapılabilecek. Sistem, bir dizi yeni gizlilik seçeneğiyle beraber panonuzdaki bilgileri koruma amacıyla, bir uygulama panoya eriştiğinde uyarı alırsınız ve pano geçmişiniz, istenmeyen erişimi önlemek için bir süre sonra silinmesini sağlar.
• 4 Ekim 2023'te Android 14 yayımlandı.
• 3 Eylül 2024'te Android 15 yayımlandı.

Bölümleri

Android işletim sistemi beş kısımdan oluşur;

1. Çekirdek: Linux kernelidir. Güvenlik, hafıza yönetimi, süreç yönetimi, ağ yığınları ve sürücü modellerini içermektedir.
2. Android Runtime: Sanal makinedir. Dalvik Sanal Makinesini de içermektedir. 5.0 ile Dalvik kaldırılmış ve ART'ye geçilmiştir.
3. Kütüphaneler: Veritabanı kütüphaneleri, web tarayıcı kütüphaneleri, grafik ve arayüz kütüphanelerini içermektedir.
4. Uygulama Çatısı: Uygulama geliştiricilere geniş bir platform sunan kısımdır.
5. Uygulama Katmanı: Doğrudan Java (programlama dili) ile geliştirilmiş uygulamaları içermektedir.

Geliştirme

12 Kasım 2007'de OHA, Android'in yazılım geliştirme teçhizatının önizlemesini yayınlamıştır ve bu önizleme, geliştirici ve hata giderici, kütüphane setleri, aygıt emülasyonu, dokümantasyon, örnek tasarılar, eğitim, SSS ve fazlasını içermektedir. Geliştiriciler, eğer Windows XP, Vista veya Mac OS çalıştıran x86 tabanlı ya da Linux kullanıyorlarsa Android SDK'yı indirip kurmaları gerekmektedir. Android, Android SDK'nin bir parçası olan Android emülatörünü veya üçüncü taraf emülatörlerini kullanarak, x86 mimarileri üzerinde yerel olarak da çalışabilir. Android SDK Android yazılım geliştirmesi'nin bir parçasıdır. Gereklilikler şunları da kapsamaktadır:

• Java Development Kit
• Apache Maven veya Gradle
• Eclipse (yazılım) veya Android Studio veya Apache Cordova (Hibrit)

Sürümler

Kod adı	Sürüm	Yayın tarihi	Kullanım oranı
Android 1.0	1.0	23 Eylül 2008	%3,4 (toplam)
Android 1.1	1.1	9 Şubat 2009
Android Cupcake	1.5	27 Nisan 2009
Android Donut	1.6	15 Eylül 2009
Android Eclair	2.0 - 2.1	27 Ekim 2009
Android Froyo	2.2 - 2.2.3	20 Mayıs 2010
Android Gingerbread	2.3 - 2.3.7	6 Aralık 2010
Android Honeycomb	3.0 - 3.2.6	22 Şubat 2011
Android Ice Cream Sandwich	4.0 - 4.0.4	19 Ekim 2011
Android Jelly Bean	4.1 - 4.3.1	9 Temmuz 2012
Android KitKat	4.4 - 4.4.4	31 Ekim 2013
Android Lollipop	5.0 - 5.1.1	4 Kasım 2014
Android Marshmallow	6.0 - 6.0.1	29 Eylül 2015
Android Nougat	7.0 - 7.1.2	22 Ağustos 2016	%1,32
Android Oreo	8.0.0 - 8.1.0	21 Ağustos 2017	%4,71
Android Pie	9	6 Ağustos 2018	%5,49
Android 10	10	3 Eylül 2019	%8,54
Android 11	11	8 Eylül 2020	%15,32
Android 12	12 - 12.1 (12L)	4 Ekim 2021	%16,42
Android 13	13	15 Ağustos 2022	%24,42
Android 14	14	4 Ekim 2023	%20,38
Android 15	15	3 Eylül 2024	Veri yok
Android 16	16	10 Haziran 2025	Veri yok

• 
  Android 1.0
• 
  Android 1.5 (Cupcake)
• 
  Android 1.6 (Donut)
• 
  Android 2.0 (Eclair)
• 
  Android 2.3 (Gingerbread)
• 
  Android 3.0 (Honeycomb)
• 
  Android 4.0 (Ice Cream Sandwich)
• 
  Android 4.1 (Jelly Bean)
• 
  Android 4.2 (Jelly Bean)
• 
  Android 4.3 (Jelly Bean)
• 
  Android 4.4 (KitKat)
• 
  Android 5.0 (Lollipop)
• 
  Android 6.0 (Marshmallow)
• 
  Android 7.0 (Nougat)
• 
  Android 7.1 (Nougat)
• 
  Android 8.0 (Oreo)
• 
  Android 9 (Pie)
• 
  Android 10
• 
  Android 11
• 
  Android 12
• 
  Android 13
• 
  Android 14
• 
  Android 15
• 
  Android 16

Lisanslama

Android için kaynak kodu açık kaynaklıdır: Google tarafından özel olarak geliştirilir ve yeni bir Android sürümü yayınlandığında kaynak kodu herkese açık olarak yayınlanır. Google, kodun çoğunu (ağ ve telefon yığınları dahil) değişiklik ve yeniden dağıtıma izin veren copyleft olmayan Apache Lisansı sürüm 2.0 altında yayınlar. Lisans, "Android" ticari markasına hak vermez, bu nedenle cihaz üreticileri ve kablosuz operatörleri bunu Google'dan ayrı sözleşmeler kapsamında lisanslamak zorundadır. İlgili Linux çekirdek değişiklikleri, Open Handset Alliance tarafından geliştirilen copyleft GNU Genel Kamu Lisansı sürüm 2 altında yayınlanır ve kaynak kodu her zaman herkese açık olarak kullanılabilir. Kaynak kodu olarak hemen kullanıma sunulmayan tek Android sürümü, yalnızca tabletlere yönelik 3.0 Honeycomb sürümüdür. Andy Rubin'in resmi bir Android blog yazısında belirttiğine göre, bunun nedeni Honeycomb'un Motorola Xoom'un üretimi için aceleye getirilmesiydi ve üçüncü tarafların tabletler için tasarlanmış bir Android sürümünü akıllı telefonlara koymaya çalışarak "gerçekten kötü bir kullanıcı deneyimi" yaratmasını istemiyorlardı.

Sadece temel Android işletim sistemi (bazı uygulamalar dahil) açık kaynaklı yazılımdır, oysa çoğu Android cihaz, Google Play Store, Google Arama ve Google Play Hizmetleri gibi uygulamaları içeren Google Mobil Hizmetleri gibi önemli miktarda tescilli yazılımla birlikte gelir - diğerlerinin yanı sıra Google tarafından sağlanan hizmetlerle entegrasyon için API'ler sağlayan bir yazılım katmanı. Bu uygulamalar cihaz üreticileri tarafından Google'dan lisanslanmalıdır ve yalnızca uyumluluk yönergelerini ve diğer gereklilikleri karşılayan cihazlarda gönderilebilir. Üreticiler tarafından üretilen Android'in özel, sertifikalı dağıtımları (Samsung Experience gibi) ayrıca belirli stok Android uygulamalarını kendi tescilli varyantlarıyla değiştirebilir ve stok Android işletim sistemine dahil olmayan ek yazılımlar ekleyebilir. Google Pixel cihaz serisinin ortaya çıkmasıyla birlikte, Google'ın kendisi de belirli Android özelliklerini Pixel serisine özel zamanlı veya kalıcı hale getirdi. Cihazdaki belirli donanım bileşenleri için "ikili blob" sürücüleri de gerekebilir. En iyi bilinen tamamen açık kaynaklı Android hizmetleri, Google Play Hizmetlerinin açık kaynaklı bir alternatifi olarak hareket eden LineageOS dağıtımı ve MicroG'dir.

Eleştiriler

Android, Google tarafından tamamen özgür yazılım olarak yayınlanmadığı için eleştirilmektedir. SDK'nın bazı bölümleri hala patentli olup açık kaynak kodlu değildir. Bunun Google tarafından bilinçli olarak yapıldığına inanılmaktadır.

Maskot

Android'in maskotu, yazılımın adıyla ilgili olarak yeşil bir android robotudur. Uzun süre resmi bir adı olmamasına rağmen, Google'daki Android ekibinin ona "Bugdroid" adını verdiği bildiriliyor. 2024'te bir Google blog yazısı resmi adını, "The Bot" olarak açıkladı. 5 Kasım 2007'de Android duyurulduğunda, o zamanki Google grafik tasarımcısı Irina Blok tarafından tasarlandı. Bir simge oluşturma projesiyle görevlendirildiğine dair raporların aksine, Blok bir röportajda bunu bağımsız olarak geliştirdiğini ve açık kaynaklı hale getirdiğini doğruladı. Robot tasarımı başlangıçta Google'a sunulmadı, ancak Android geliştirme ekibinde hızla yaygınlaştı ve oradaki geliştiriciler tarafından, Creative Commons lisansı altında ücretsiz olduğu için figürü beğenen çeşitli varyasyonları oluşturuldu. Geliştirme ekibi arasındaki popülaritesi, Google'ın 2008 yılında tüketicilere sunulduğunda Android logosunun bir parçası olarak resmi simge olarak benimsemesine yol açtı.

Dış bağlantılar

• Android resmi sitesi27 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Google Play resmi sitesi9 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.