Dux

Dux, (çoğul: duces) Latince lider ya da önder anlamına gelir (ducere, 'Liderlik etmek ya da yol göstermek' fiilinden) ve bir askerî birliğe komuta eden anlamında kullanılır.

Roma İmparatorluğu

Bir "Dux", Roma ordusunda iki ya da daha fazla Lejyondan sorumlu olan generali tanımlayan bir ünvandır. Dux, bir Konsül ya da İmparator'a gönderme yapabildiği gibi genellikle Roma eyaletlerindeki Roma Valilerini kastederdi. Vali, bir Dux olarak hem en yetkili sivil otorite hem de eyalette konuşlu Lejyonların komutanlarının da başıydı.

Ancak, Hakimiyet döneminde Valiye ait Dux ünvanı yönetimle ilgili anlamından ayrıldı ve askeri anlamda "Dux" için yeni bir görev tanımlaması yapıldı. Dux, halâ eyaletteki en yüksek askeri makam ve Lejyonların komutanıydı ancak Dux'a ait gücün kullanılabilmesi eyalet valisinin iznine tabiydi. Ancak bir kez izin verildiği zaman, Dux eyalet valisinden bağımsız hareket edebiliyor ve tüm askeri konulara el atabiliyordu.

Diokletian'ın Tetrarşi reformundan sonra, eyaletler her biri bir Vicarius (Piskopos vekili) tarafından yönetilen piskoposluk bölgelerine bölündü. Valilerle birlikte, Vicarius'a bir Dux eşlik ediyordu. Bu Dux, piskoposluk bölgesindeki tüm diğer Duceslerin ve Vicarius'un piskoposluk bölgesine bağlı Lejyonları göreve çağırması durumunda tüm Lejyonların komutanıydı. Dux makamı, sırasıyla önce Magister Militum'a ve ardından da İmparatora hizmet ederdi.

Bizans İmparatorluğu'ndaki Megas doux pozisyonu, 1453 yılındaki yıkılışına kadar kullanılmıştır.

Roma sonrası dönemde kullanımları

Kral Arthur, Anglosaksonlara karşı yapılan savaşlar sırasında, Roma-Britanya kökenli krallar arasında dux bellorum (" savaşlarındux'ü") olarak tanımlanırdı.

Dux, (Fransızca duc yoluyla) İngilizce duke ve onun çeşitli varyasyonları olan Venetian doge ve İtalyanca Duce, Çağdaş Yunanca ducas (δούκας) biçiminde bir asilzadelik derecesi olarak yüksek feodal ünvanlar arasında yerini almıştır.

Yine İngilizce ve bazı diğer dillerde, Dux son sınıf öğrencileri arasında en başarı akademik öğrenciye verilen modern bir ünvan olarak İskoçya, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika ve İzlanda'da kullanılmaktadır.

Kaynakça

• Pauly-Wissowa