Ensest

Semiramis ve oğlu Ninias arasındaki ensesti tasvir eden tahta baskı illüstrasyon.

Ensest, yakın akrabalar arasında gönüllü ya da gönülsüz cinsel ilişkidir. Çoğu kültürde ensest bir tabudur.

Tanım

Ensest; çoğunlukla genetik bağı olan, yakın akrabalar arasındaki cinsel ilişkidir. Yakınlık tanımı kültürler arasında farklılık göstermektedir. Örnek olarak anne, baba, kardeş, büyük anne, büyük baba, amca, dayı, hala, teyze, torun verilebilse de; bazı kültürler ensest tabusunu, süt kardeş, üvey kardeş ve evlat edinilen kardeş gibi genetik olmayan akrabalıklara kadar uzatır. Kuzen evliliklerinin sık rastlandığı kültürlerde %12.5 kan bağı olan kuzenler arası cinsel ilişkiyi ensest olarak tanımlamayan kesimler yaygındır. Özellikle taraflardan birinin rızasına rağmen, zorla ve baskıyla ya da ödül ve kandırmayla ortaya çıktığında bir istismar konusu olarak görülmektedir. Aile içi ya da akrabalar arası ilişkilerden yararlanılarak gerçekleştirilen, bir tarafın açık istismarına dayanan cinsel ilişki ensesti kendi bağlamının ötesinde de bir suç durumuna getirmektedir. Çünkü bu durumda ortaya çıkan cinsel istismar durumudur ve ensestin tabusal niteliği bu suçun (istismarın) kolay ortaya çıkarılmasını, suçun cezalandırılmasını ve engellenmesini zorlaştırmaktadır.

İstatistikler ve yaygınlık

Bir yetişkin ile cinsel olgunluk yaşının altındaki bir çocuk arasındaki ensest, çocuk istismarının en aşırı biçimlerinden olarak kabul edilir. Özellikle ebeveyn kaynaklı ensest durumunda ciddi ve uzun süreli psikolojik travmalar oluşur. Yaygınlığı hakkında kesin bilgiler elde edilmesi zor olsa da araştırmalar genel nüfusun %10-15'inin en az bir ensest ilişkide bulunduğunu, %2'den daha azının ensest ilişki veya ensest ilişki teşebbüsünde bulunduğunu tahmin ediyor. Kadınlar arasında bu oran %20'leri bulmaktadır.

Baba kız arasındaki ensest uzun yıllar boyunca en sık bildirilen ve incelenen ensest türüydü. Fakat yakın zamanlarda yapılan araştırmalar kardeşler arasındaki ensestin, özellikle büyük erkek kardeş ile küçük kız kardeş arasındaki ilişkinin en yaygın ensest türü olduğunu; ayrıca buna benzer bir şekilde bazı araştırmalarda da kardeş ensestinin diğer ensest türlerinden daha sık meydana geldiği bulunmuştur.

Akraba evliliği ve soy içi üreme

Akraba evliliklerinin; çocuk ölümlerini, engellilik oranlarını ve bazı otozomal resesif hastalıkların oranını artırdığını kabul edilmektedir. Günümüz tıbbının akraba evliliklerine olumsuz yaklaşmasının temel nedeni aynı kalıtsal hastalığı taşıyanların bu hastalığı çocuklarına geçirme riskinin akraba evliliklerinde 2 kat daha fazla olmasındandır.

Akraba evliliğinin en önemli sonuçlarından biri bu tür evliliklerin yol açtığı sağlık sorunları olmaktadır. Kan bağını esas alan bu tarz evlilikler sonucunda doğan çocuklar içinde azımsanmayacak bir oranda sakat doğumlar gerçekleşmektedir.

Hukuk

Ana madde: Enseste ilişkin yasalar

Enseste ilişkin yasalar, yargı alanları arasında önemli çeşitlilikler gösterir ve tarafların yaşlarıyla cinsiyetlerinin yanı sıra, cinsel faaliyetin türü ile söz konusu tarafların aile ilişkisinin doğasına göre değişir. Resmi yasaklarla birlikte, ensestin birkaç biçimi ayrıca toplumsal tabudur ya da dünyadaki birçok kültürde hoş karşılanmaz.

Ensest yasaları, yine yargı alanları arasında çeşitlilik gösteren evlilik haklarına kısıtlamaları da içerebilir. Ensestte bir yetişkinle bir çocuk söz konusu olduğunda, bu genellikle çocuk cinsel istismarının bir biçimi olarak görülür. Rüşt yaşı yasalarının da cinsel ilişkinin yasal olup olmadığı ile alakası vardır ve rızai olmayan cinsel ilişki, türü ister ensest ister başka olsun, genellikle yasa dışıdır.

Psikanaliz kuramında ensest yasağı

Ensest yasağı, psikanaliz kuramı ve antropoloji de toplumun ve kültürün oluşumunu sağlayan temel yasak ve yasa olarak değerlendirilir. Temel bastırma mekanizmasının kuruluşu, bu ilk yasağın sürecini izler ve bunun sonucunda "ilkel dürtüler"in yerini "kültürel semboller" alır. Sigmund Freud'un psikanaliz kuramı ve onun Jacques Lacan tarafından değerlendiriliş biçiminde söz konusu ensest yasağının bu anlamda ele alınışı söz konusudur.

İlk olarak Totem ve Tabu'da Freud antoropolijik bulgulardan yararlanarak söz konusu ensest yasağını inceler ve bunun toplumsal bağlamını ortaya koymaya çalışır. Lacan'a gelindiğinde ise toplumun ve bilincin kuruluşunun temel süreçleri açısından psikanaliz kuramının temel yasalarından biri olarak değerlendirilir. Baba'nın yasası, kendini Ensest yasağı olarak ortaya koyar. Ödipal evrede çocuk bu yasağı tanıyarak Baba'nın yasasına uyar, İmgesel olan bu süreç boyunca Simgesel olan tarafından bastırılır ve böylece çocuk Kültürel Düzen'e girmiş olur. Ayna Evresi'nde annesiyle bütünleşmek arzusunda olan çocuk, bu yasanın tanınmasıyla toplumsal kültürel yaşama dahil olur, doğal güdülerini bastırarak kendi mevcudiyetinin farkına varır.

Bilinç-bilinçdışı bölünmesi de bu süreçlerin ürünü olduğu için, söz konusu yaklaşıma göre, insanın düşünen bir varlık olması da tamamen bu ensest yasağıyla ilintilidir. Bu yasağın benzer bir tarzda ancak başka bir düzlemde kullanılması da antropoloji alanında görülür.

Antropolojide ensest yasağı

Claude Lévi-Strauss'un, ensest yasağının kültürel temeller açısından yerini incelediği ve değerlendirdiği söylenebilir. Lévi-Strauss'a göre, kültürler, genelde cinsellik, beslenme gibi doğal güdüsel alanların belirli bir yasa etrafında düzenlenmesiyle ortaya çıkmaktadır. Akrabalık sistemlerinin nasıl ortaya çıktıklarını incelediğinde Strauss, ensest yasağı ile karşılaştığını söyler. Bu anlamda ensest yasağı evrenseldir; yani her kültürde içerimleri değişse de kural olarak karşımıza çıkar. Akrabalık ilişkileri buna göre düzenlenmekte ve şekillenmektedir. Bunun biyolojik temelli bir yasak olmadığını belirtir Strauss, Lacan gibi; çünkü her toplumda farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. Yasak kültüre aittir ve kültürel alanın kuruluşuyla ilişkilidir. Ensest yasağının, farklı kültürlerde farklı içerikler almakla, yani neyin yasaklanacağının sınırları değişmekle birlikte, hemen bütün kültürlerde görülmekte olduğu belirtilir. Bunlara göre, ensest yasağı, farklı içeriklerle ortaya çıksa da, temelde, toplumsal yaşamın ve kültürün kuruluşunun yasasını meydana getirmektedir.