Fener Rum Erkek Lisesi
| Fener Rum Erkek Lisesi | |
|---|---|
.jpg) | |
 | |
| Kuruluş | 1454 |
| Ülke | Türkiye |
| Şehir | Fatih, İstanbul |
| Türü | Özel Okul |
| Müdür | Dimitro Zotos[1] |
| Eğitim dili | Rumca ve Türkçe |
| Yabancı dil(ler) | İngilizce |
| Öğrenci sayısı | 58 |
| Resmî sitesi | www.fenerrumlisesi.k12.tr |
| Koordinat | 41°01′45″K 28°56′58″D / 41.02917°K 28.94944°D |
Fener Rum Erkek Lisesi (Günümüzdeki adıyla Özel Fener Rum Ortaokulu ve Lisesi), İstanbul'un Fener semtinde, bölgenin hâkim bir tepesinde bulunan, kırmızı tuğlalarıyla ünlü görkemli bir binada eğitim vermekte olan eski bir Rum azınlık okuludur. Rumlar ve Yunanlar arasında Milletin Büyük Okulu (Yunanca: Μεγάλη του Γένους Σχολή Megalē tou Genous scholē) olarak anılır.
1454 yılında kurulan okulda; Eflak ve Boğdan Beyleri, Patrik ve yüksek din görevlileri ve tercümanlar yetişmiştir. Günümüzde, İstanbul’da faaliyet gösteren üç Rum eğitim kurumundan biridir.
Kuruluşundan sonraki ilk dört yüzyıl boyunca farklı konumlarda faaliyet gösteren okul, Eylül 1882'den beri Fener semtindeki kaleye benzeyen heybetli binada eğitim vermektedir. Söz konusu yapı, mimari ve tarihsel özellikleri nedeniyle İstanbul’daki dikkate değer eğitim yapılarından biri olarak değerlendirilmektedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Okul, Osmanlılar tarafından fethinden İstanbul’da faaliyet gösteren “Patriklik Akademisi”nin bir devamı olarak 1454’te din adamı yetiştirmek üzere kurulmuş; zamanla modern eğitime geçmiş ve dönemin Avrupa’da tanınan eğitimcilerini bünyesine katmıştır. Bugünkü binası inşa edilene kadar dört yüzyıl boyunca farklı konumlarda eğitim vermiştir.[2][3]
Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]İstanbul'un fethinden sonra Bizans'ın yönetici sınıfı ve tüccarları kenti terk ederek Ege adaları, İtalya ve Fransa'ya sığınmıştı. Dönemin padişahı Fatih Sultan Mehmet, 1454'te, tüm İstanbullu Ortodoksları kente geri çağırdı. Bu çağrısını bir fermanla resmîleştiren padişah, Ortodoksların kendi dillerinde eğitim yapabileceklerini, patrikhanelerini yeniden ihya edebileceklerini ve tüm ibadetlerinin eskiden olduğu gibi serbestçe yerine getirebileceklerini bildirdi. Bunun üzerine İstanbul'dan ayrılan eski Bizanslılardan bazıları, kente geri döndü.
Patrikhane, Havariyyun Kilisesine yerleştirildi. Daha sonra Fethiye Kilisesine (günümüzdeki Fethiye Camii) nakledilen Patriklik makamı Fener'deki, bugünkü yerine taşındı. Patrik Gennadios, Fatih Sultan Mehmet arasında yaptıkları anlaşma sonucu 1454'te Fener sınırları içinde bir okul kurdu.
Teolojik eğitimden modern eğitime geçiş
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı Devleti, kuruluşundan itibaren Fener'de kurulan bu eğitim kurumuna geniş olanaklar sağladı. Başlangıçta okulun müdürleri din görevlileri arasından seçilirdi; okutulan dersler de teolojik ağırlıklıydı. Bunun yanı sıra antik ve çağdaş felsefe ve edebiyat dersleri de mevcuttu. Bu okulda pek çok yönetici, baştercüman, patrik ve din görevlisi yetişti. Okul tarih boyunca farklı isimlerle anıldı: "Mekteb-i Kebir”, "Birinci Akademi", "Kuruçeşme Rum Halkı Müzesi”, bu isimlerden bazılarıdır.
17. ve 18. yüzyıllarda okuldaki Felsefe bölümü, okulun "Akademi" unvanını almasını sağladı. Okulun hocaları arasında da çok ünlü yazar ve araştırmacılar bulunuyordu. Bunlardan baba ve oğul Zigomolar, filozof Teofilos Koridaleus, İskerletzâde Aleksandros Mavrokordatos, astronom Avgenios Vulgaris, tarihçi Konstantin Kumas, dünyaca ünlü isimlerdi. Osmanlı Devleti'nde Newton'un teorilerinin ilk defa bu okulda okutulduğu düşünülür.[3]
15.ve 19. yy.ları arasında akademi programı uygulanan okul; 1861´den sonra klasik eğitim veren bir liseye dönüştü. Okulda kısa bir süre için "Tıp" bölümü de açıldı. Patrik III. İoakim zamanında okulu üniversiteye dönüştürme planları yapılsa da sonuca ulaşılamadı.[4] 1903'te okulun bünyesine, ilkokul öğretmeni yetiştirmeye yönelik, klasik filoloji ve pedagoji eğitimi veren bölüm eklendi. "Öğretmen Okulu" bölümünün mezunları, Osmanlı toprakları üzerinde öğretmenlik yapabilmekteydi.[4]
Kırmızı Mektep'in inşası
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluşundan sonraki ilk dört yüzyıl boyunca genellikle Patrikhane yakınlarında farklı konumlarda faaliyet gösteren okul, 1804'te Kuruçeşme’deki Mavrokordatos Konağı’na taşınmış; 1850'de Fener semtine geri dönerek Patrikhane karşısındaki Hacı Hanannon Evi’nde eğitime devam etmiştir.[5] [4][6]
19. yüzyıl sonunda, okul için yeni bir bina yapmak üzere Aynoroz'daki bir manastır tarafından yarışma açıldı.[3] Okulun mezunlarından mimar Konstantinos Dimadis'in projesi kabul edildi. Görkemli okul binasının temeli, 30 Ocak gününün Ortodoksların "Eğitim Günü" olması nedeniyle 30 Ocak 1880 tarihinde atıldı.Dört katlı binanın yapımı, dönemin parasıyla 17.210 lira tuttu; Yatapedi Manastırı, Zafiropulas ve Koronis adlı Rum cemaatinin ileri gelenlerinin katkılarıyla finanse edildi. [6] Zarifi, Marsilya’da kurduğu ticari ilişki ağı sayesinde Marsilya’dan özel olarak getirtilen ateş tuğlaları getirilmesinde önemli rol oynadı.[5] Kırmızı tuğlalardan yapılması, halk arasında "Kırmızı Mektep" olarak anılmasına neden oldu.[5][4]
Bina, 12 Eylül 1882 tarihinde bina hizmete açıldı.[7] Okul yeni binaya taşındığında, 731 öğrenci öğrenim görmekteydi.[8]
Bilimsel alet koleksiyonu ve Foucault sarkacı
[değiştir | kaynağı değiştir]Okulda, büyük kısmı 19. yüzyılın son çeyreği Fransız ve 20. yüzyıl başı Alman ve Avusturyalı üreticilerinin elinden çıkmış büyük bir bilimsel alet koleksiyonu meydana getirilmiştir.[9] Aletlerin gelmesiyle okulun binasında değişiklikler yapılmıştır. 1912'de satın alınan, Alman şirketi Max Kohl tarafından üretilmiş bir Foucault sarkacı okulun koleksiyonundaki bilimsel aletlerdendir. Fransız fizikçi Léon Foucault’nun 1851'de gerçekleştirilen ve Yer’in döndüğüne somut kanıt getiren ünlü deneyinden sonra eğitim kurumlarında sarkaçlara yer verilmeye başlamıştı. Fener Rum Lisesi'ndeki sarkacın, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki ilk sarkaç olabileceği düşünülür.[9]
Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Okul, cumhuriyetten sonra Fener Rum Erkek Lisesi adını aldı. 1960’larda okulun 450 civarı öğrencisi vardı.[10] Okulun, hemen bitişiğindeki Tevkii Cafer Mektebi Sokak´ta bulanan bir binada ise kız öğrenciye eğitim veriliyordu. Okul, 1989 yılında kız öğrencileri kabul etmeye başladı ve bitişik binadaki Yuvakimion Kız Lisesi'nde öğrenim gören kız öğrenciler, Fener Rum Erkek Lisesi binasına taşındı.[11][7]
Eğitim faaliyetlerine Özel Fener Rum Ortaokulu ve Lisesi adıyla devam eden okul; Zapyon ve Zoğrafyon liseleri ile birlikte hâli hazırda İstanbul'da faaliyet gösteren üç Rum eğitim kurumundan biridir. İstanbul’daki Rum toplumu nüfusunun giderek azalması ile öğrenci sayısı çok azalmıştır.[12]
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Okul, 4 yıl ortaokul, 4 yıl da lise eğitimi vermektedir.[4] Öğretim dili Türkçe ve Yunancadır. Tarih ve coğrafya dersleri Türkçe, diğer dersler Rumca olarak yapılır.[10] Özel okul statüsündedir ancak öğrencilerden ücret alınmaz, okul ihtiyaçları bünyesinde olduğu vakıftan gelen yardımlarla ve bağışlarlara karşılanır.[10] 2019'da öğrencilerin büyük bölümünün Hataylı Ortodoks öğrencilerden oluştuğu belirtilmiştir.[13]
Zoğrafyon Rum Lisesinden sonra en fazla öğrenciye sahip ikinci Rum okuludur. 2025-2026 eğitim döneminde Rum okullarında 300’e yakın öğrencinin eğitim aldığı, Fener Rum Lisesi'nde 30 öğrencinin eğitim gördüğü bildirilmiştir.[12]
Okul binası
[değiştir | kaynağı değiştir]Okul, Balat mahallesinde, Sancaktar Yokuşu üzerinde yer alan, okulun mezunlarından Dimitri Kantemir'e ait arsa üzerine inşa edilmiştir. Yay şeklinde bir düzene sahip, simetrik bir binadır. Geniş ve yüksek cephesi, kırmızı tuğlaları ve ortasındaki kubbeli kalın bir kulesiyle çok dikkat çekici ve görkemli bir yapıdır. Kuşbakışı görünümü bir kartalı andırır. Mimarı Konstantinos Dimadis'tir. Bir okul binası olmasına rağmen yapı, heybetinden dolayı sık sık "Avrupa'nın beşinci en büyük kalesi" olarak anılagelmiştir. Büyüklüğünden dolayı yapı, daha küçük olan İstanbul Ortodoks Patrikhanesi zannedilir.
Bina, giriş katı da dahil olmak üzere 4 kattan oluşur ve 3020 m² kullanılabilir alana sahiptir. Marsilya'dan getirilmiş kırmızı tuğlalarla kaplı bir taş binadır.
Zemin katta simetrik iki merdivenle sağlanan merkezi bir kapıdan giriş yapılır. Girişte ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΜΕΓΑΛΗ Τȣ ΓΕΝȣΣ ΣΧΟΛΗ (Patrikhaneye Bağlı Milletin Büyük Okulu) yazmaktadır. BSütunlarla çevrili gösterişli giriş holünden binanın diğer mekânlarına girilir.
İkinci kattaki tören odasının tavanında Antik Yunan'dan önemli filozofları gösteren freskler yer alır. Tavanın tam ortasında ise Ortodoksluk inancına göre eğitimin koruyucuları olarak kabul edilen üç aziz yan yana resmedilmiştir.[3] İkinci kattaki resim sınıfında, binanın dışındaki tarihî saatin makinesi bulunur. Çatı katındaki üç katlı amfi şeklinde tasarlanmış küçük bir sınıf bulunur. Anfinin üzerinde iki katlı kule yükselir, 40 metre yüksekiğindkei kule, gözlemevi olarak yapılmıştır; ve bir teleskop bulunur.[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ Ciritci, Ilke. "Fener- Balat Yapılarının Restorasyon Süreçleri ve Sonuçları". doi:10.13140/RG.2.2.35242.00965.
- ^ a b c d Habertürk (2023-01-29), 569 yıllık okul; Fener Rum Lisesi2025-12-08
- ^ a b c d e Uştuk, Hilal (2014-11-17). "Fener Rum Lisesi 560. yılını kutluyor". Hürriyet. Erişim tarihi: 2025-12-08.
- ^ a b c "Haliç'in Kızıl Tacı: Fener Rum Lisesi". Fest Travel. Erişim tarihi: 2025-12-07.
- ^ a b Karslı, Özlem (2006). "İstanbul'da Rum Liseleri ve İoakimion Kız Lisesi restorasyon projesi /". Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ a b Örnek, Nilay (2022-12-05). "Fener Rum Ortaokulu ve Lisesi | Her Umut Ortak Arar - Nilay Örnek". Her Umut Ortak Arar. Erişim tarihi: 2025-12-07.
- ^ Boşnak, Talia (2025-10-16). "Özel Fener Rum Okulu Müdürü Zotos: Okulun tadilat maliyeti 10 milyon Euro". Gazete Oksijen. Erişim tarihi: 2025-12-07.
- ^ a b Lazos, Panagiotis (2023-07-06). "İstanbul Fener Rum Ortodoks Lisesi'nin Foucault Sarkacı: İstanbul'da Bir İlk mi?". Osmanli Bilimi Arastirmalari (Studies in Ottoman Science). 24 (2): 723–741. doi:10.26650/oba.1284348. ISSN 1303-3123.
- ^ a b c Ülkar, Esra (2023-10-03). "Özel Fener Rum Lisesi kapanmamak için direniyor". 9.Köy. Erişim tarihi: 2025-12-08.
- ^ Çorbacı, Osman Kamil; Er, Hamit (2022-06-30). "İstanbul'daki Rum Okullarının Tarihi ve Bugünü". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD). 22 (1): 100–115. doi:10.30627/cuilah.1015157. ISSN 2564-6427.
- ^ a b Erdinç, İşhan (2025-09-25). "Fener Rum Okulu'na bu yıl yeni kayıt yaptıran olmadı". Agos. Erişim tarihi: 2025-12-08.
- ^ "Asırlık okullar 280 öğrencisiyle kapanmamak için direniyor". Independent Türkçe. Erişim tarihi: 2025-12-08.
- ^ "İstanbul merdivenlerinde bir gün…". Şalom Dergi. Erişim tarihi: 2025-12-08.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Fener Rum Erkek Lisesi ile ilgili coğrafi veriler - 569 yıllık okul: Fener Rum Lisesi, Habertürk, 29 Ocak 2023
- Resmî site
- İstanbul Rum azınlığı ile ilgili bir site
- Gezi sitesi 1 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|