Balat, Fatih
| Balat | |
|---|---|
 Mahalledeki tarihi evler | |
 Mahallenin haritadaki yeri | |
Koordinatlar: 41°01′55″N 28°56′54″E / 41.0320032°K 28.9482931°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | İstanbul |
| İlçe | Fatih |
| Bulunduğu yer | Avrupa Yakası  |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 0.41 km² |
| Nüfus (2024) | 10.996 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 212[2] |
| İl plaka kodu | 34[3] |
| Posta kodu | 34087[4] |
| İstatistiki bölge | İstanbul alt bölgesi (TR10) |
| Seçim çevresi | İstanbul 2. seçim çevresi[5] |
Balat, İstanbul'un Avrupa Yakası'da Fatih ilçesinde, Haliç kıyısında, Ayvansaray ile Fener semtleri arasında yer alan bir semttir. 2008 yılında yapılan bir düzenleme ile Katip Musluhiddin, Tevkii Cafer, Hızır Çavuş, Tahta Minare, Hatip Musluhittin Mahalleleri'nin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.[6]
Balat adı, Rumca saray anlamına gelen palation kelimesinden gelmektedir; surlardaki Blaherna Sarayı'na yakınlığından ötürü semte bu isim verilmiştir.[7][8]
İstanbul tarihinde Balat'ın özel önemi, İspanya'dan gelen Yahudilerin buraya yerleştirilmesi ve yakın zamanlara kadar bu semtin İstanbul'daki başlıca Yahudi mahallesi olarak varlığını sürdürmesidir. Ayrıca Yahudilerin Balat çevresine yerleşmeleri Gürcistan Yahudilerini de bu bölgeye çekmiştir. İspanya'da Engizisyon'dan kaçan Sefarad Yahudileri, II. Bayezid'in davetiyle İstanbul'a gelmişlerdi. 15. yüzyıldan itibaren İstanbul'un Musevî cemaati Balat'ta ve Haliç'in karşısında Hasköy'de oturmuştur.[9] İki yaka, 1852 ve 1962 yılları arasında Yahudi Köprüsü ile birbirine bağlanmıştır.[10] Semtte tarihî evlerden günümüze kalan örnekler mahallenin içlerine doğru çoğalır. Bunlar genellikle üç katlı, dar ön yüzlü, ikinci ve üçüncü katlarında cumbaları olan binalardır. Semt, tarihî yapıları, dar sokakları ve renkli evleri ile dikkat çekmektedir. Balat, aynı zamanda fotoğrafçılar için popüler bir mekan olup, "açık hava fotoğraf atölyesi" olarak da kullanılmaktadır. Sokaklarında yalnız ya da grup halinde fotoğraf çeken çok sayıda kişi rastlanabilir. Balat, bohem, varoş, entelektüel, Asya ve Avrupa kültürlerinin harmanlandığı, tarihi ve kültürel dokusuyla zengin bir semttir.[11]
Eski Balat kapısından içeri girildiğinde sağ tarafta Yanbol Sinagogu, az ilerisinde de Makedonya'nın Ohri kasabasından gelen Yahudilerin yaptırdığı Ahrida Sinagogu bulunur. Balat'ın en eski sinagogunun burada olduğu sanılmaktadır. Ancak bugünkü yapı 19. yüzyıl ortalarından kalmıştır.
Her ne kadar Balat'ın Musevi kimliği baskın olsa da, mahalle her zaman çok kültürlü bir yer olma özelliğini korumuştur. Balat'ta Ermeniler, Rumlar ve Türkler gibi farklı dini grupların birlikte yaşadığı 1815 tarihli Bostancıbaşı Sicilleri gibi kayıtlardan anlaşılmaktadır. Bu çok kültürlü yapı, Balat'ın toplumsal ve kentsel gelişimine katkı sağlamıştır.[12]
Balat Yahudileri 6-7 Eylül Olayları'ndan sonra İstanbul'u terk ettiler. Kalanlar da şehrin başka semtlerine taşındıklarından Balat'ta çok az sayıda Yahudi kalmıştır. Semtte ayrıca Kanlı Kilise bulunur. Semtteki başlıca cami Mimar Sinan'ın eseri olan Kethüda Camii'dir. Caminin az ilerisinde ise aslen bir Rum Ortodoks kilisesi olan ama 1629'da Ermeni-Gregoryen cemaatine devredilen Surp Hıreşdegabed Kilisesi bulunur.[13] Ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi Spor Kulübü'nün altyapısı burada bulunmaktadır.
Balat'ta Tarihi Yangınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Balat, İstanbul'un tarihî semtlerinden biri olarak birçok büyük yangına tanıklık etmiştir. Bu yangınlar, semtin mahalle dokusunu zaman içinde şekillendirmiştir:[14]
- 1303 - Bizans Dönemi: Balat'taki ilk büyük yangın olarak kaydedilmiştir.[12]
- 1510 - Osmanlı Dönemi: Bir mahallede başlayıp önce Balat'a, Balat'tan da Bahçekapı'ya kadar yayılan büyük yangında, yaklaşık 800 dükkan yanmıştır.
- 1639 - Balat Kapısı Dışında Başlayan Yangın: Bir mumhanede başlayan yangın, güçlü rüzgarların etkisiyle hızla yayılarak alevler sabaha kadar Balat semtini kül etmiştir. Yangın, Çukurbostan'a kadar devam etmiş Fener kapısı ile Çukurbostan arası kül olmuştur.
- 1692 - Ferrah Kethuda Camii Yakınlarındaki Yangın: Bir hallaç dükkanında başlamış, Kesmekaya'ya kadar 1500 ev ve dükkan yanarak büyük bir yıkıma yol açmıştır.
- 1729- Balatkapı dışındaki bir manavda çıkan Yangın: Kısa sürede rüzgarın etkisiyle çok geniş alana yayılmıştır. Bu büyük afette İstanbul'un yaklaşık sekizde biri kül olmuştur. Fener Kapısı'ndan Ayvansaray'a kadar uzanarak Tekfur Sarayı'nın çevresini ciddi olarak etkilemiştir.
- Bu yangınlardan sonra 1743, 1746, 1780, 1812, 1866, 1868, 1892, 1911, 1967 ve 1968 yıllarında 10 farklı yangında can ve mal kayıpları yaşanmıştır.
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]Semtte bulunan Eliav Sinagogu (Eliyahu Sinagogu ya da Kal Kadoş Eliyahu Sinagogu), uzun yıllar ölü yıkama yeri ve depo olarak kullanılmasının ardından boşaltıldı ve yıllarca metruk hâlde kaldı. Daha sonra bakımsızlıktan dolayı yıkıldı ve günümüze ulaşamadı.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Değişim | Nüfus | Tespit yöntemi |
|---|---|---|---|
| 2009 | 17.106[16] | ADNKS | |
| 2010 |  2% |
16.807[16] | ADNKS |
| 2011 | 3% |
16.276[16] | ADNKS |
| 2012 | 2% |
15.954[16] | ADNKS |
| 2013 | 1% |
15.729[16] | ADNKS |
| 2014 | 2% |
15.341[16] | ADNKS |
| 2015 | 3% |
14.900[16] | ADNKS |
| 2016 | 5% |
14.221[16] | ADNKS |
| 2017 | 3% |
13.802[16] | ADNKS |
| 2018 | 3% |
13.381[16] | ADNKS |
| 2019 | 2% |
13.091[16] | ADNKS |
| 2020 | 5% |
12.398[16] | ADNKS |
| 2021 | 1% |
12.215[16][17][18] | ADNKS |
| 2022 | 5% |
11.656[16] | ADNKS |
| 2023 | 4% |
11.180[19] | ADNKS |
| 2024 | 2% |
10.996[20] | ADNKS |
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Otobüs Hatları
[değiştir | kaynağı değiştir]- 55T Gaziosmanpaşa - Taksim
- 99A Gaziosmanpaşa - Eminönü
- 35D Balat - Kocamustafapaşa
Tramvay ve Teleferik Hatları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Balat'ın Haliç'ten görünümü. Sağ tarafta Fener Rum Erkek Lisesi, sol tarafta arkada Yavuz Selim Camii görülmektedir (Mart 2013) -
Balat'ın Haliç'ten görünümü (Mart 2013)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Belge, Murat (2000). İstanbul Gezi Rehberi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ISBN 975-333-002-2.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Coğrafi Numaralar". Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu. 19 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2024.
- ^ "İl bilgileri Haritası". Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı. 27 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2024.
- ^ "PTT posta kodu sorgulama". PTT. Erişim tarihi: 9 Haziran 2024.
- ^ "Yüksek Seçim Kurulu Kararı" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 3 Mart 2023. 3 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024.
- ^ "45 mahalle tarih oldu". Milliyet. 5 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2025.
- ^ Belge, Murat. İstanbul Gezi Rehberi, İstanbul: Kasım, 2000, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 145.
- ^ Ortaylı, İlber. İstanbul'dan Sayfalar, İstanbul: Ocak, 2007, Alkım Yayınevi, s. 152
- ^ Ortaylı, İlber. İstanbul'dan Sayfalar, İstanbul: Ocak, 2007, Alkım Yayınevi, s. 149.
- ^ "Yahudi Köprüsü". Kültür Envanteri. 10 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Balat'ta | istanbul.com". istanbul.com. 6 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2025.
- ^ a b "Balat: Kültürel ve Tarihsel Bir Mozaik". Artlocalist. 30 Aralık 2024. Erişim tarihi: 16 Ocak 2025.
- ^ Ortaylı, İlber. İstanbul'dan Sayfalar, İstanbul: Ocak, 2007, Alkım Yayınevi, s. 153.
- ^ www.mavigen.com, Mavigen Digital Agency |. "İstanbul Yangınları - İstanbul İtfaiyesi". itfaiye.ibb.gov.tr. 9 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2025.
- ^ "Kal Kadoş Eliyahu Sinagogu". 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2010. (WebCite® 5 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ a b c d e f g h i j k l m n "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi". Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023.
- ^ Hata: Referans düzgün görüntülenemiyor. Bilgi için belgeleme sayfasına bakınız.
- ^ Hata: Referans düzgün görüntülenemiyor. Bilgi için belgeleme sayfasına bakınız.
- ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi". Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024.
- ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi". Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Balat, Fatih ile ilgili coğrafi veriler
 | Türkiye'deki bir mahalle ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | İstanbul ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Otorite kontrolü |
|
|---|