Folkhemmet
| Makale serilerinden |
 |
 Sosyalizm listesi Sosyal demokrasi listesi |
Folkhemmet (Türkçe: Halkın Evi, Halk Evi ya da Halk Evleri), İsveç Sosyal Demokrat Partisi'nin ve İsveç refah devletinin tarihinde önemli rol oynayan siyasi bir kavramdır. Ayrıca hem 1932-1976 arası uzun dönemde Sosyal Demokratların iktidarda olduğu ve bu fikri uyguladığı dönemi tanımlamak için hem de İsveç refah devletini şairane anlatım için kullanılır. Bazen de "İsveç Orta Yolu"nu tanımlamak için kullanılır, orta yol kapitalizm ve sosyalizm arasındaki görüşleri temsil eder. Folkhemmet görüşünün temelinde tüm toplumu herkesin katkıda bulunduğu küçük bir aile gibi görme fikri yatar. İsveç Sosyal Demokratları savaş öncesi dönemde partinin güdülemesiyle halka bu fikrini aşılamakta ve Folkhemmet görüşüyle ve halkın gayretiyle sosyal reformları gerçekleştirmede başarılı olmuştur.
Terim köklerini Rudolf Kjellén'ın büyük ölçüde Otto von Bismarck'ın muhafazakâr istikrar ve süreklilik anlayışıyla buna zıt olan sosyalist partilerin sosyal reform anlayışlarını bir araya getirmesine dayanan, ulusal çıkarları ve sınıflararası işbirliğini uygun gördüğü korporatist tarzlı toplum modelinden alır.
Azılı bir Keynesyen olan Sosyal Demokrat lider Ernst Wigforss ve Sosyal korporatist olan Per Albin Hansson, muhafazakâr düşünür Kjellén'ın ilhamıyla Folkhemmet'in ana hatlarını belirlediler. Daha sonra bu yapılar başbakan Tage Erlander ve Olaf Palme dönemlerinde de gelişme gösterip tarihi süreçte Sosyal Demokratların iktidarı kaybettikleri 1976 yılına kadar devam etti. Folkehommet'in önemli bir yanlısı da Uppsala Üniversitesinden gelip daha sonra İsveç'in ilk sosyalist başbakını olan Hjalmar Branting'dir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Per Albin Hansson 18 Ocak 1928'de bu fikri "İsveç eşitlikle ve karşılıklı anlaşmayla daha çok "güzel bir ev" olmalıdır" sözleriyle tanıttı.[1] Hansson geleneksel sınıflı toplumun "Halkın Evi"ne taşınmasının avukatlığını yaptı.
Fikir, millileştirme politikalarının zamanı geldiğinde ilk kez sorgulandı ve partinin Sosyal Demokratik iktidarın ilk yıllarında sınıf mücadelelerini engelleme çabası olarak görüldü. Bu süreçte Folkhemmet ekonominin kamuya ait olmaktan çok düzenlemelerle kontrol edildiği Fonksionelsosyalizm'e ve hızlıca planlı ekonomiye uyarlandılar. Bu süreçte hükûmet bireyler üzerinde daha etkin olsa da vatandaşlar için gerekli olan refah artışını sağlamada aynı başarıyı gösteremedi.
Yüksek söğrenimlere kadar iyi ve kolayca erişilebilir eğitim, yeni toplumu inşa etmede en önemli unsur olarak görülüyordu. Bunun bir sonucu olarak İsveç 1960'larda birkaç yeni üniversite açarak herkese ve her düzeyde devlet üniversiteleri de dahil olmak üzere bedava eğitim imkânı sunan dünyadaki ilk devlet oldu. Bedava Evrensel sağlık hizmeti 1947-55 yılları arasında devletçe başlatılan birçok sosyal hizmetten birisi oldu.
Myrdal'ın Etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]1930'larda Toplum mühendisliği Folkhemmet'in önemli bir parçası hâline geldi. Alva Myrdal ve Gunnar Myrdal tarafından 1934'te yazılan Nüfus Sorununda Kriz (İsveççe: Kris i befolkningsfrågan) kitabı azalan nüfus sorunuyla nasıl başa çıkılacağına dair radikal ve ilerici bir politikaya ilham verdi. Kamu sektörünün büyümesi döneminde birçok değişiklik yapıldı Wigforss'un ekonomi politikası, Gustav Möller'in emeklilik sistemi reformu ve Gunnar Myrdal'ın ev edindirme politikası bunlardan belli başlılarıdır.
1940-50'lerde dar gelirlilerin yaşadığı, eskimiş yıkık, tamiri olanaksız ve kalabalık sağlıksız evler yıkıldı.Bu evlerden çıkarılan insanlara hızlı bir şekilde adına Funkis denilen banyolu ve evin ışık almasını sağlayan pencereleri olan evler sunuldu. aynı şekilde 1960 ve 70'lerde yeni ev projeleri veya işçi banliyöleri Milyon Programı (İsveççe: Miljonprogrammet) çerçevesinde artan nüfusun ev ihtiyacını karşılamak için inşa edildi.
Alva ve Gunnar Myrdal, ailelere yardımcı olmak için bu ve benzeri programların tasarlanmasını önerdi.
Popüler kültürde
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1983'te Magnus Uggla, Välkommen till folkhemmet (Halkın Evine Hoş Geldin) albümünü çıkardı.[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Olle Lönnaeus (21 Eylül 2009). "I valkampen blir alla folkhemskramare" (İsveççe). Sydsvenskan. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2015.
- ^ "Välkommen till folkhemmet" (İsveççe). Svensk mediedatabas. 1983. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2011.
- ^ Bedürftig, Friedemann (2008). Tredje riket från uppgång till fall: en uppslagsbok. Stockholm: Ersatz. Sid. 125–126. ISBN 978-91-88858-32-0