Fuat Köseraif
Mehmet Fuat Köseraif (d. 1872, İstanbul – ö. 23 Nisan 1949, İstanbul), Türk asker ve dilbilimci. Dilde aşırı Türkçeciliğin öncülerinden kabul edilir.[1][2][3] Almanca, Fransızca ve İngilizce bilmekteydi.[4]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Fuat Köseraif, II. Abdülhamid devri vezirlerinden Köse Mehmed Raif Paşa'nın oğlu olarak 1872 yılında İstanbul'da doğdu. Bir süre Galatasaray Lisesi'nde okuduktan sonra lise eğitimi için 1886 yılında Viyana'ya gitti. 1891 yılında Kassel'de bulunan Harp Okuluna girdi. Almanya’dayken ünlü türkolog Arminius Vambery’nin kitaplarını okuyarak Türkçülüğü benimsedi.[5] Prusya Ordusu topçu teğmeni rütbesiyle 1893 yılında İstanbul'a döndü ve yüzbaşı rütbesiyle Hünkâr yaveri olarak numune topçu taburlarına öğretmen olarak atandı.[6] Yurda dönünce Necib Âsım, Veled Çelebi ve Mehmet Emin gibi Türkçülerle tanıştı ve özellikle dil konularına ilgi gösterdi. 1895 yılından itibaren İkdam gazetesinde dilde arılaşma konusunda çeşitli yazılar yazdı. II. Meşrutiyet sonrası 1908 yılında kurulan Türk Derneği kurucuları arasında yer aldı. Türk Derneği dergisindeki makalelerinde, dildeki Arapça ve Farsça kelimelerin yerine eski Türkçe kelimelerin kullanılması ve Türkçe kök ve eklerden yeni karşılıkların türetilmesi görüşlerini savundu.[7] Yazılarında hasta, mektup, kalem, şafak, şair gibi kelimeler yerine sayru, biti, yazma, tanlak, ozan gibi arkaik kelimeler kullanması yanı sıra işlek olmayan Türkçe eklerle, hatta büsbütün yeniden yaratılacak yeni eklerle bile Türkçe kelimelerin türetilebileceği fikirlerinden dolayı Ziya Gökalp tarafından “tasfiyeciliğin lideri” olarak eleştirilmiştir.[1][8] Buna rağmen Fuat Köseraif'in bu yaklaşımı Cumhuriyetin ilanı sonrası Öztürkçecilik akımının başlamasında etkili oldu. 1932 yılında toplanan I. Türk Dili Kurultayı'nda halk ağzı ve diğer Türk lehçelerinden kelimelerin toplanması için derleme ve tarama çalışmalarının yapılması gerekliliğini dile getirdi.[9][10] Öz Dilimize Doğru, Yeni Türk ve Türk Dili dergilerinde yazdığı makalelerle Dil Devrimini destekledi.[5] 1936 yılında Albert von Le Coq'tan çeviri yaptığı Türkçe Mani Elyazıları kitabını yayımladı.[11][12] 1942 yılında Türk Dil Kurumu merkez kurul üyesi oldu ve kurumun etimoloji çalışma kolu başkanlığına getirildi.[13] Aynı yıl anayasa terimlerinin Türkçeleştirilmesi çalışmalarında yer aldı.[14]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Fuat Köseraif 23 Nisan 1949'da İstanbul'da öldü. Kabri İstanbul Feriköy Mezarlığı'ndadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ziya Gökalp (Temmuz 2019). Türkçülüğün Esasları (PDF). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. ss. 8-9, 127-128. ISBN 9789750635670. 4 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
- ^ NURİ YÜCE (2012). Dil ve Edebiyat. Dil: Cumhuriyet Dönemi"TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Tasfiyecilerin temsilcisi Fuat Köseraif’tir.
- ^ Tasfiyecilik Akımı"Türkçe'deki Bozulma ve Yabancılaşmanın Araştırılması, Türkçe'nin Korunması ve Geliştirilmesi İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu", Dönem 23, Sıra Sayısı 284. Türkiye Büyük Millet Meclisi. 2008. ss. 38-39. 1 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Şubat 2025.
Tasfiyeciliğin esasları Fuat Köseraif'in görüşlerinde şekillenmiş ve kamuoyunda bu şekillenme ile tanınmıştır. F. Köseraif de Osmanlı Türkçesine girmiş bütün Arapça ve Farsça kelimelerin Çağatayca, Özbekçe, Azerice, Kırgızca gibi Türkiye dışı lehçelerden alınacak karşılıklar ile değiştirilmesi görüşünde idi. Hatta, yeni ekler bile icat edilebilirdi. Söz gelişi Farsçadan dilimize geçen nispet i'si yerine -ki ekleri alınarak hayatî yerine hayatkı, edebî yerine edepki denebilirdi. O, bu yolla bir yandan yazı dili ile konuşma dili arasındaki açıklığın kapatılmasını, bir yandan da Türkiye dışındaki Türk kavimleri ile bir dil birliği (ittihad-ı lisan)nin kurulmasını hayal ediyordu.
- ^ M. Şakir Ülkütatşir. "Ölümü Münasebetiyle Fuat Köse Raif ve Dilde Tasfiyecilik" (PDF). 26 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b Abdullah Uçman (Ağustos 2022). "Türkçede "Benzeşme ve Sertleşme" Üzerine Fuat Köseraif'ten Rıza Tevfik'e İki Mektup" (PDF), 848. Türk Dil Kurumu. 15 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Şubat 2024.
- ^ Hüseyin Namık Orkun (1977). Türkçülüğün Tarihi. Kömen Yayınları. s. 63.
- ^ Bayram CEYHAN (2007). Meşrutiyet Döneminde Yapılan Dil Tartışmaları ve Dilde Türkçülük Akımı"Türk Dil Kurumu'nun Kuruluş Sürecinde Mecliste ve Basında Dil Tartışmaları" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 12. 22 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Şubat 2024.
- ^ M. Şakir Ülkütaşır. "Fuat Köseraif ve Dilde Tasfiyecilik" (PDF). s. 100. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Şubat 2024.
- ^ Köse Raif Paşaoğlu Fuat Bey"Birinci Türk Dil Kurultayı - Tezler, Müzakere Zabıtları". Devlet Matbaası. 1933. ss. 216-232.
- ^ Prof Dr. Leyla KARAHAN (29 Haziran 2009). "Atatürk Dönemi Dil Kurultaylarında Türk Dünyası" (PDF). Çukurova Üniversitesi Türkoloji-Makale Bilgi Sistemi. s. 850. 25 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Şubat 2024.
- ^ Albert von Le Coq (1936). Türkçe Mânî elyazıları (Manichaika). Köseraif, Fuat tarafından çevrildi. Devlet Basımevi.
- ^ Yayın ve Basın İşleri"Üçüncü Türk Dil Kurultayı - Tezler, Müzakare Zabıtları". Devlet Basımevi. 1937. s. 24.
- ^ Dördüncü Türk Dil Kurultayı - Toplantı Tutulgaları, Tezler. Alâeddin Kıral Basımevi. 1943. s. XX, 14.
Bay Faut Köseraif - Türk Dil Kurumu Genel Merkez Kurulu Üyelerinden... Etimoloji Kolumuzun işlerini yeni üstüne alan değerli eski Türkçü ve Türkçeci Fuat Köseraif...
- ^ ANAYASA - Gerekçeler-Taslak-Sözlük. Türk Dil Kurumu. 1942. s. 52.
