Georgizm
| Makale serilerinden |
| Ekonomik sistemler |
|---|
|
Üst terimler
|
.jpg)
Modern zamanlarda Geoizm[1] olarak da adlandırılan ve tarihsel olarak tek vergi hareketi olarak bilinen Georgizm, insanların ürettikleri değere sahip olmalarına rağmen, tüm doğal kaynaklardan, müştereklerden ve kentsel konumlardan elde edilen ekonomik rantın toplumun tüm üyelerine eşit olması gerektiğini tutan bir ekonomik ideolojidir.[2][3] Amerikalı iktisatçı ve sosyal reformcu Henry George'un yazılarından geliştirilen Georgist paradigma, ekonomik verimliliği sosyal adaletle bütünleştirmeye çalışan toprak hakları ve kamu finansmanı ilkelerine dayalı olarak sosyal ve ekolojik sorunlara çözümler arar.
Georgizm, doğal tekellerin neden olduğu ekonomik rantın dağılımı, kirlilik ve doğal kaynakların mülkiyeti ve diğer uydurma ayrıcalıklar (örneğin fikrî mülkiyet) dahil olmak üzere müştereklerin kontrolü ile ilgilidir. Arzı doğası gereği sınırlı olan herhangi bir doğal kaynak, ekonomik rant üretebilir, ancak arazi tekelinin klasik ve en önemli örneği, değerli kentsel yerlerden ortak toprak rantının çıkarılmasını içerir. Georgistler, ekonomik rantın vergilendirilmesinin verimli, adil ve hakkaniyetli olduğunu savunuyorlar. Ana Georgist politika tavsiyesi, arazi değeri üzerinden değerlendirilen bir vergidir. Georgistler, bir arazi değer vergisinden elde edilen gelirlerin, gelir, ticaret veya haksız ve verimsiz satın almalar gibi mevcut vergileri azaltmak veya ortadan kaldırmak için kullanılabileceğini savunuyorlar. Bazı Georgistler ayrıca, fazla kamu gelirinin, temel bir gelir veya vatandaş temettüleri yoluyla halka iade edilmesini savunuyorlar.
Esas olarak toprak ve doğal kaynak ayrıcalıklarından kamu geliri elde etme kavramı, Henry George tarafından ilk kitabı olan Progress and Poverty (Türkçe: İlerleme ve Yoksulluk) (1879) aracılığıyla geniş çapta popülerleştirildi. Georgizm'in felsefi temeli, John Locke, Baruch Spinoza ve Thomas Paine gibi birkaç erken düşünüre kadar uzanır. Adam Smith ve David Ricardo'dan bu yana ekonomistler, diğer vergilerin aksine, arazi değeri üzerinden alınan bir kamu vergisinin ekonomik verimsizliğe neden olmadığını gözlemlediler. Bir arazi değeri vergisinin de artan oranlı vergi etkileri vardır.
Georgist fikirler 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında popüler ve etkiliydi. Bazı siyasi partiler, kurumlar ve topluluklar bu dönemde Georgist ilkelere dayalı olarak kuruldu. Henry George'un ekonomik felsefesinin ilk taraftarları, Georgistler birden fazla rant yakalama biçimini (örneğin senyoraj) meşru olarak kabul etmelerine rağmen, çoğunlukla veya yalnızca bir arazi değeri vergisinden kamu gelirini artırma siyasi hedefleri nedeniyle Tek Vergiciler olarak adlandırıldı. Georgizm terimi daha sonra icat edildi ve bazıları geoizm terimini daha genel olarak tercih ediyor.