Otarşi
| Makale serilerinden |
| Ekonomik sistemler |
|---|
|
Üst terimler
|
Otarşi, (İngilizce autarky, Fransızca autarcie) kendi kendine yeterli olma niteliğidir.
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Otarşi terimi, genellikle siyasal veya ekonomik sistemler için kullanılır. Otarşi, ekonomik yapının dış yardım almadan ya da uluslararası ticaret yapmadan hayatta kalabildiği ya da faaliyetlerini sürdürebildiği durumlarda geçerlidir. Kendi kendine yeterli ekonomik yapı, dış dünyayla bütün ticaretini durdurursa buna kapalı ekonomi denir.[1]
İktisadi açıdan otarşi, piyasaları ve doğal kaynakları koruma amacı güden yayılımcılıktan (ekspansiyonizm) ya da uluslararası ekonomiden çekilme yoluyla gerçekleşir.[2]
Otarşi, yalnızca ekonomik bir olgu değildir; örneğin, askeri otarşi kavramı, ulusal savunmasını başka bir ülkenin yardımı olmadan gerçekleştirebilen ya da bütün silah ve mühimmat ihtiyaçlarını dış dünyadan ithal etmeden kendi üretimiyle karşılayabilen devlet için kullanılabilir.
Otarşi, bir bütün olarak kendi kendine yeterli olma arayışındaki devletin ya da benzer bir kurumun siyaseti olarak tanımlanabilir. Ancak otarşi kavramı, kilit önemde bir hammaddenin mülkiyetini elinde tutmak gibi daha dar bir alanda da kullanılabilir. Örneğin, pek çok ülke ulusal güvenlik nedenleriyle gıda ve su stoğu için otarşik planlar geliştirmiştir.[3]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]"Otarşi"nin kökeni "kendi kendine yeterlilik" anlamına gelen (Antik Yunanca: αὐτάρκεια) kelimesine dayanır ("kendi" anlamındaki αὐτο- öneki ve "yetmek" anlamındaki ἀρκέω birleşimi). Otokrasi (Eski Yunanca: αὐτoκρατία/αὐταρχία "tek bir yöneticinin buyurganlığındaki devlet") ile karıştırılmamalıdır.
Terim, Türkiye'de 1930'lu yılların başında 1929 Ekonomik Buhranı sonrası yaşanan devletçilik tartışmaları sırasında gündeme gelmiştir. Başlarda "otarki"[4] şeklinde olan kullanım zamanla bugünkü hali olan "otarşi"ye[5] dönüşmüştür.
Modern örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Merkantilizm özellikle 17 ve 18. yüzyıllarda imparatorluklar tarafından takip edilen bir iktisadi politikaydı ve imparatorluk dışı ticareti yasaklayan ya da kısıtlayan bir anlayışa sahipti. 1930'lara gelindiğinde, Nazi Almanyası da dış ticareti, özellikle de rakibi olarak gördüğü Birleşik Krallık, SSCB ve Fransa gibi büyük güçlerle yapılanı en aza indirgeyen ekonomik politikalarıyla otarşik bir rejim kurmaya çalışmıştır.[6] Nazi Ekonomi Bakanı Hjalmar Schacht, dış ticaretin Almanya'yla kıyaslandığında "zayıf" olarak görülen ülkelerle, örneğin Latin Amerika, Balkan ve Doğu Avrupa ülkeleriyle sınırlı tutulmasını öngörüyor ve Nazi Almanyası'nın hammadde ihtiyacının sadece bu ülkelerden giderilmesini planlıyordu. Üstelik bu ülkelerle dış ticaretin Alman para birimi Reichsmark üzerinde dalgalanma yaratmaması için barter (değiştokuş) yöntemi izleniyordu. Bütün bu otarşik rejim çabalarına karşın Nazilerin 1932-1937 arası hammadde ihracı %10 artış göstermiştir.[7] Günümüzde, küreselleşmenin de etkisiyle, otarşik örnekler azalmıştır. Otarşiye en yakın örnek Kuzey Kore olarak gösterilebilir.[8] Ülkenin resmi ideolojisi olan Juche'nin sözlük anlamı bile otarşiyi çağrıştırmaktadır: "kendi kendine yetebilme hali".[9] Bütün otarşi çabalarına karşın 40 milyor dolarlık GSYİH sahibi Kuzey Kore'nin dış ticaret hacmi 9 milyar doları bulmaktadır.[10] 1960'yı yıllarda dış ticareti önemli ölçüde kısıtlayan Bhutan otarşi örneklerinden biri olarak görülebilir.[11] Benzer şekilde, Nâsır dönemi Mısır, Nehru dönemi Hindistan ve Sukarno dönemi Endonezya gibi SSCB uydusu olmayan sosyalist ülkeler de dönem dönem otarşik uygulamalara girişmiştir.[12] Kimi diğer otarşi uygulama örnekleri şunlardır:
- 1996-2001 arası Afganistan'daki Taliban rejimi
- Enver Hoca'nın 1976'da "kendi kaynaklarına dayanma" politikasını uygulamaya başlamasıyla Arnavutluk "neredeyse" otarşik bir sisteme kavuştu.[13] Ülkenin dış ticareti Enver Hoca'nın 1985'teki ölümünün ardından artış göstermekle birlikte 1991'e kadar sıkı bir denetim altında sınırlandırılmaya devam etti.[14]
- Myanmar (Myanmar), 1962-1988 arası Ne Win önderliğinde otarşik uygulamalara girişmiştir.
- Kızıl Kmerler yönetiminde Kamboçya (1975–1979)
- Klasik Yunan şehir devletleri döneminde "kendi yeter" ekonomi idealleştirilmekle birlikte Helenistik dönemde imparatorluğa dönüşen yapı bu siyaseti terk etmiştir.
- Forbes Burnham yönetiminde Guyana (1970-1985)
- Benito Mussolini döneminde İtalya, özellikle 1935 Habeşistan işgalinin ardından otarşik bir yapı kurduğunu ilan etti.[15]
- Japonya, Tokugawa şogunluğu döneminde (1600-1868) dış ticareti sınırlamış ve otarşik denilebilecek sakoku (dışarıya kapalılık) siyasetini izlemiştir.
- Nikolay Çavuşesku yönetiminde Romanya, 1980'lerin sonlarında artan dış borç yükünü hafifletmek için üretim çeşit ve kalitesini artırmayı hedefleyen bir ekonomik plan hazırlamış ve dış ticareti kısıtlamalarına girişmiştir.
- Francisco Franco yönetimindeki İspanya'da 1939-1959 arası dönemde otarşik uygulamalar denenmiştir.
- ABD, Thomas Jefferson'ın başkanlığı döneminde 1807-1809 yılları arasında dış ticareti yasaklayan yasalar çıkararak "tam otarşik" bir dönem yaşamıştır.[16]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerel/bölgesel otarşi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulusal otarşi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sol görüş
[değiştir | kaynağı değiştir]Devletçi:
Türkiye'deki tartışmalar:
Devlet karşıtı:
Otarşi karşıtı akımlar:
Sağ görüş
[değiştir | kaynağı değiştir]Otarşi karşıtı akımlar:
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Glossary of International Economics 10 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Heywood, Andrew (2003). Siyasi ideolojiler: Bir Giriş (3. basım bas.). Ankara: Adres Yayınları. ISBN 978-975-6201-20-6.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 22 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2015.
- ^ (Tör), Vedat Nedim (Mayıs 1932). "Değişen cihan Münasebetleri İçinde Türkiye". Kadro, 5. s. 13.
- ^ (Tökin), İsmail Hüsrev (Ekim 1933). "Milli İktisat Bütünlüğüne Doğru". Kadro, 22. s. 19.
- ^ D. Evans & J. Jenkins, Years of Weimar & the Third Reich, (Londra: Hodder & Stoughton Educational, 1999), s. 348-349.
- ^ D. Evans & J. Jenkins, Years of Weimar & the Third Reich, s. 349
- ^ Oktay, Prof. Dr. Nüvit Oktay (2005). Dış Ticarete Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. s. 120. ISBN 9750603389.
- ^ Cumings, Bruce, Korea's Place in the Sun: a Modern History, New York, W.W. Norton, 2005 s. 414
- ^ "North Korea Economy". CIA World Factbook. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2015.
- ^ "Who is benefiting from trade liberalization in Bhutan?" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2015.
- ^ Nayar, Baldev Raj (2007). Globalization and politics in India (2. bas.). New Delhi: Oxford University Press. ISBN 9780195689211.
- ^ "Albania - The Break with China and Self-Reliance". Country-data.com. 11 Nisan 1985. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Albania - Foreign Economic Relations". Country-data.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ Truchy, Henry. "Beynelmilel Mübadeleler ve Otarşi". 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2015.
- ^ "Embargo of 1807". 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2015.
