Halep Devleti
Halep Devleti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1920-1925 | |||||||||
 Bayrak | |||||||||
 | |||||||||
| Tür | 1920-1922 Fransız Suriye ve Lübnan Mandası tarafından yönetilen devlet 1922-1925 Suriye Federasyonu devleti (Fransız Suriye ve Lübnan Mandası tarafından yönetildi) | ||||||||
| Başkent | Halep | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Fransızca Arapça | ||||||||
| Tarihî dönem | İki savaş arası dönem | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Halep Eyaleti (Fransızca: État d'Alep, Arapça: دولة حلب Dawlat Ḥalab) San Remo Konferansı ve Kral I. Faysal'ın Suriye'deki kısa ömürlü monarşisinin çöküşünü takiben, Fransa'nın Levant Yüksek Komiseri General Henri Gouraud tarafından Suriye'nin Fransız Mandası'nda kurulan beş devletten biriydi.
Diğer devletler Şam Devleti (1920), Alevi Devleti (1920) ve Cebel el-Dürzi Devleti (1921) idi. Büyük Lübnan Devleti (1920) daha sonra modern Lübnan ülkesi oldu. Halep Devleti'nin başkenti olan Halep'ti.
Kuruluş
[değiştir | kaynağı değiştir]
Halep Devleti, 1 Eylül 1920'de Fransız General Henri Gouraud tarafından, Suriye'yi birkaç küçük devlete bölerek daha kolay kontrol edilmesini sağlamak için bir Fransız planının parçası olarak ilan edildi. Fransa, Meyselun Muharebesi'nden sonra birleşik bir Suriye fikrine daha fazla düşman oldu. Halep Devleti, İskenderun Sancağı'nı içeriyordu ve Kamil Paşa el-Kudsi tarafından yönetiliyordu.[1]
Gouraud, Halep'i Şam'dan ayırarak iki şehir arasındaki geleneksel rekabet durumundan yararlanmak ve siyasi bölünmeye dönüştürmek istedi. Halep halkı, Şam'ın yeni Suriye ulusunun başkenti olarak seçilmesinden memnun değildi. Gouraud bu duyguyu sezdi ve Halep'i Şam'ın rekabet etmesinin zor olacağı büyük ve zengin bir devletin başkenti yaparak onu manipüle etmeye çalıştı. Fransa tarafından çizilen Halep Devleti, Halep çevresindeki verimli ülke ve Fırat'ın tüm verimli havzası da dahil olmak üzere Suriye'nin verimli bölgesinin çoğunu içeriyordu. Devletin ayrıca özerk İskenderun Sancağı üzerinden denize erişimi vardı. Öte yandan Suriye Çölü'nün kıyısında bir vaha olan Şam'ın ne bereketli toprakları ne de denize erişimi vardı. Gouraud, Şam'la yeniden birleşmek istememesi için Suriye'nin tarım ve maden zenginliklerinin çoğunu kontrol etmesini sağlayarak Halep Devletini potansiyel yöneticileri için çekici hale getirmek istedi.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Halep Devletinde Sünni Müslümanlar çoğunluktaydı. Bu nüfus çoğunlukla Araplardan oluşuyordu, ancak özellikle doğu bölgelerindeki Kürtleri ve Osmanlı döneminde yer değiştiren diğer çeşitli etnik kökenleri, özellikle Çerkesleri, Arnavutları, Boşnakları, Bulgarları, Türkleri, Kabardeyleri, Çeçenleri ve diğerlerini de içeriyordu. Halep'te de Nebbol, Fu'a, ez-Zehra', Kefrayya ve Maarrat Misrin gibi kasabalarda önemli miktarda Şii Müslüman nüfus yaşıyordu.
Halep aynı zamanda Doğu'nun en zengin ve en çeşitli Hristiyan topluluklarından birine ev sahipliği yapıyordu. Bir düzine farklı cemaate mensup Hristiyanlar (Ermeni Apostolik, Rum Katolik ve Süryani Ortodoks kiliselerinin yaygınlığı), Halep şehrinin nüfusunun yaklaşık üçte birini temsil ediyordu ve bu da onu Orta Doğu'da Lübnan dışında en büyük Hristiyan topluluğa sahip şehir haline getiriyordu. Süryani etnik kökene sahip birçok Hristiyan, devletin doğu bölgelerinde de yaşıyordu.
1923 yılında devletin toplam nüfusu 604.000 civarındaydı (doğu bölgelerinin göçebe nüfusu hariç).[2][3] Halep şehri ayrıca büyük bir Yahudi cemaatine de sahipti.
| 1921-22 Fransız nüfus sayımına göre Halep Devlet, Nüfusunun Genel Dağılımı[3] | ||||||
| Din | sakinleri | Yüzde | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Sünniler | 502.000 | %83,1 | ||||
| Hristiyanlar | 52.000 | %8,6 | ||||
| Aleviler | 30.000 | %5 | ||||
| Yahudiler | 7000 | %1,2 | ||||
| Yabancılar | 3000 | %0.5 | ||||
| Toplam | 604.000 | %100 | ||||
Valiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1920-1922 General Kamil Paşa el-Kudsi (1845–1926)
- 1923 Mustafa Bey Barmada (1883–1953)
- 1924-1925 Mar'i Paşa el-Mallah (1856–1930)
Fransız Delegeler
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1920-1922 General de Lamothe
- 1922-1924 Genel Billotte (1875-1940)
- 1925 Mösyö Jacques Reclus
Yönetim Kurulu
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransız hükûmetinin arzularına rağmen İslamo-Arap direnişi, Fransızları bölgeyi yönetmede onlar aracılığıyla çalışmaya zorlamada yeterliydi. Böylece 1920 yılında genel valiyi tamamlamak üzere Yönetim Kurulu oluşturuldu. Konseyin dört üyesi şunlardı: Mar'i Paşa el-Mallah (İçişleri), Subhi Bey el-Nayyal (Adalet), Nasri Efendi Bekhaş (Ticaret ve Tarım) ve Victor Effendi 'Ajouri (Finans). El-Mallah'ın 1921'deki istifası üzerine, içişleri müdürü olarak el-Nayyal ve el-Nayyal'in yerine adalet müdürü olarak Zeki Bey el-Gorani seçildi. 1923'te solcu bir Fransız hükûmeti iktidara geldi ve pan-Arap Suriye'sinin kurulmasına izin vererek siyasi yönünü değiştirdi. Böylece Halep Yönetim Kurulu, Suriye Federasyonu'nun kurulmasının ardından lağvedildi.
Temsilci Konseyi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yasama organı Temsilciler Konseyi idi ve üyelerinin çoğunluğu Fransız yanlısıydı. Önde gelen milletvekillerinden bazıları, daha sonra Suriye Federasyonu Başkanı olarak görev yapan Suphi Bereket, Halep Belediye Başkanı Galib Bey İbrahim Paşa, Ticaret Odası Başkanı Salim Canbarat, Avukat Michel Canadri ve milliyetçi lider Sadullah el-Cabiri'nin ağabeyi Fakir el-Cabiri idi.
Hananu İsyanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Halepli olan İbrahim Hananu, 1919'da seçilen ve Suriye'nin Fransız mandasını reddeden Suriye Ulusal Kongresi'nin önde gelen bir üyesiydi. Türk milliyetçisi lider Mustafa Kemal Atatürk'ün desteklediği Hananu, 1921'de tutuklanıncaya kadar Fransızlara karşı silahlı bir isyan başlattı. Hananu aynı yıl Halep'te bir mahkemede yargılandı, ancak yargıçlar tarafından ikiye karşı üç oyla suçsuz bulundu. Muhtemelen karar, o gün adliye çevresinde toplanan taraftar kalabalığından etkilenmişti.
Daha sonra siyasi muhalefete geçen Hananu, 1926'da Halep'in Aralık 1924'te kurulan Suriye Devleti'nden ayrılmasını engellemede büyük rol oynadı. Hananu, 1935'te öldü.
Suriye Federasyonu ve Suriye Devleti
[değiştir | kaynağı değiştir]General Gouraud, 28 Haziran 1922'de Suriye Federasyonu'nu kurdu. Federasyon; Şam, Halep ve Alevi devletlerini içeriyordu. 1924 yılında Alevi Devleti yeniden ayrıldı. Suriye Federasyonu, 1 Ocak 1925'te Suriye Devleti'ne dahil edildi. 1925'te yeni Suriye devletinin merkezileşmesiyle birlikte Halep, özerkliğini kaybederek Şam'a bağlı bir il haline geldi. Halep Devleti'nin görevdeki genel valisi Müslüman Mar'i Paşa el-Mallah, Halep İli'nin valisi (bakan rütbesiyle) oldu. Ancak Halep Devleti'nin sömürge bayrağı, sonunda kaldırıldığı 25 Ocak 1925'e kadar kullanımda kaldı.[4]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fransız Suriye ve Lübnan Mandası
- Alevi Devleti
- Cebel el-Dürzi Devleti
- İskenderun / Hatay
- Şam Devleti
- Fransız sömürge imparatorluğu
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Syrian History: Timeline". 28 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.
- ^ "Syria: French Levant States 1920-1936". 17 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.
- ^ a b E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913-1936, Volume 2, page 301
- ^ "Autonomous State of Aleppo 1920-1924 (Syria)". 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- al-Ghazzi, Kamil, Nahr al-dhahab fi tarikh halab, (History of Halep), 3 cilt, Halep, 1922-1926.
- L'indicateur Libano-Syrienne. Ed. E & G. Gédéon. Beyrut, 1923, 1928-1929.
- Recueil des Actes Administratifs du Haut-Commissariat de la République Française en Syrie et au Liban. Beyrut, 1919–1920, 1921–1939.
| Devletler |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Çatışmalar | |||||
| Anlaşmalar |
| ||||
| Kişiler |
| ||||
| Eski |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Günümüz |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
