Hiperprolinemi
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Haziran 2025) |
| Hiperprolinemi | |
|---|---|
| Diğer adlar | Prolinemi, prolinüri |
 | |
| Prolin | |
| Uzmanlık | Tıbbi genetik |
Hiperprolinemi, prolin amino asidinin prolin oksidaz ya da prolin-5-karboksilat dehidrogenaz enzimleri tarafından düzgün şekilde yıkıma uğrayamaması sonucu vücutta prolin biriken bir hastalıktır.
Bulgu ve belirtiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Hiperprolineminin klinik bulguları belirsizdir. Nefropati, nöbetler, zekâ geriliği ve şizofreni gibi bulgular, bu hastalığın PRODH mutasyonu kaynaklı tip I'i ile ilişkilendirilmiştir; ancak hastalığın nörolojik belirtiler vermeyen daha hafif bir türü de vardır. ALDH4A1 mutasyonunun neden olduğu hiperprolinemi tip II’de ise hastalar havale geçirmeye daha yatkın hale geldikleri için influenzaya bağlı ensefalopati gibi durumlara karşı daha hassastır.[1] Hastalığın şiddeti ve seyri etkilenen gene bağlıdır.[2]
Kalıtımı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hiperprolinemiye ALDH4A1 ve PRODH genlerindeki mutasyonlar yol açar.[3]
PRODH geni prolin oksidazı kodlar ve bu gendeki mutasyonlar hiperprolinemi tip I'e neden olur. Bu enzim prolini prolin-5-karboksilata dönüştürerek yıkımını başlatır.[kaynak belirtilmeli] Bir araştırma PRODH genindeki 4 mutasyonun (R185Q, L289M, A455S ve A472T) hafif, 6 mutasyonun (Q19P, A167V, R185W, D426N, V427M ve R431H) orta ve 5 mutasyonun (P406L, L441P, R453C, T466M ve Q521E) ağır derecede prolin oksidaz aktivitesini azalttığını, 1 mutasyonun (Q521R) ise aktiviteyi arttırdığını bulmuştur. Bu genin V427M, R453C, T466M ve A472T alelleri aynı zamanda şizofreniyle ilişkilendirilmiştir. Ancak bu tür şizofren vakalarının her birinde serum prolinde artış görülmez.[4]
Hiperprolinemi tip II ise prolin-5-karboksilat dehidrogenaz enzimini kodlayan ALDH4A1 genindeki mutasyonlar sonucu ortaya çıkar. Bu enzim, bir önceki basamakta açığa çıkan prolin-5-karboksilatı bir başka amino asit olan glutamata çevirir. Prolin ve glutaminin karşılıklı dönüşümü sağlıklı bir metabolizma ve protein üretimi için önem taşır. Bahsi geçen iki enzimden birinin düzgün çalışmaması durumunda vücutta prolin birikir. Bu durum özellikle prolin-5-karboksilat dehidrogenazın çalışmadığı durumlarda daha belirgindir ve tip II'ye işaret eder. Hiperprolinemi otozomal resesif kalıtımla geçer. Çoğu vakada bireyin iki ebeveyni de hastalığın taşıyıcısıdır.[kaynak belirtilmeli]
Hiperprolinemi vakalarının yaklaşık 3'te 1'inde PRODH geninin tek alel mutasyonunu taşıyan bireyler kanda prolin artışı gösterir, ancak belirti vermez.[3] ALDH4A1 geninin tek alel mutasyonunda bu durum da gözlenmez.[kaynak belirtilmeli]
Tanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Hastalığın tanısı kandaki prolin değeri ölçülerek konur. İdrarda prolin-5-karboksilata da bakılabilir, ancak bu tanıyı etkilemez.
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Hiperprolinemi tip I
[değiştir | kaynağı değiştir]Hiperprolinemi tip I birçok vakada belirti göstermediği için hastalığın bu türünün görülme sıklığı bilinmemektedir. Bu kişilerde kandaki prolin değeri normalden 3 ila 10 kat fazladır. Bazı hastalarda nöbetler, zekâ geriliği veya başka nörolojik sıkıntılar baş gösterebilir.[3]
Hiperprolinemi tip II
[değiştir | kaynağı değiştir]Hiperprolinemi tip II vakalarında kandaki prolin miktarı normalden 10 ila 15 kat yüksek seyreder. Aynı zamanda prolin-5-karboksilat miktarı da fazladır. Hiperprolineminin bu türü daha nadirdir ve her zaman belirti vermese de[5] genellikle nöbet, havale ve zekâ geriliğine yol açar.[3]
Hiperprolinemi aynı zamanda besin yetersizliği veya karaciğer hastalığından da kaynaklanabilir. Kanda laktik asit birikimine (laktik asidemi) neden olan bu tür durumlarda laktik asit prolinin yıkımını inhibe ettiği için serum prolin miktarı artar.[3]
Tedavi
[değiştir | kaynağı değiştir]En etkili tedavi prolin alımının kısıtlanmasıdır.[6] Bazı kaynaklar D vitamini takviyesi de önermektedir.[7] Hiperprolinemi tip II'de uzun süreli B6 vitamini kullanımı nöbet geçirme riskini azaltabilir. Farelerle yapılan çalışmalar hiperprolineminin beyinde güçlü oksidatif strese yol açtığını bulmuştur. Bu nedenle E ve C vitaminleri ve glutatyon gibi antioksidanlar hastalığın neden olduğu bu durumla baş edilmesinde etkili olabilmektedir.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Mitsubuchi, Hiroshi; Nakamura, Kimitoshi; Matsumoto, Shirou; Endo, Fumio (August 2014). "Biochemical and clinical features of hereditary hyperprolinemia". Pediatrics International. 56 (4): 492-496. doi:10.1111/ped.12420. ISSN 1442-200X. PMC 4282441
. PMID 24931297.
- ^ Jacquet, Hélène; Raux, Grégory; Thibaut, Florence; Hecketsweiler, Bernadette; Houy, Emmanuelle; Demilly, Caroline; Haouzir, Sadeq; Allio, Gabrielle; Fouldrin, Gael; Drouin, Valérie; Bou, Jacqueline; Petit, Michel; Campion, Dominique; Frébourg, Thierry (15 Eylül 2002). "PRODH mutations and hyperprolinemia in a subset of schizophrenic patients". Human Molecular Genetics. 11 (19): 2243-2249. doi:10.1093/hmg/11.19.2243. ISSN 0964-6906. PMID 12217952. 21 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e "Hyperprolinemia". Genetics Home Reference. National Institutes of Health. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025.
- ^ Bender, Hans-Ulrich; Almashanu, Shlomo; Steel, Gary; Hu, Chien-An; Lin, Wei-Wen; Willis, Alecia; Pulver, Ann; Valle, David (March 2005). "Functional consequences of PRODH missense mutations". American Journal of Human Genetics. 76 (3): 409-420. doi:10.1086/428142. ISSN 0002-9297. PMC 1196393 . PMID 15662599.
- ^ Onenli-Mungan, N; Yüksel, B; Elkay, M; Topaloğlu, AK; Baykal, T; Ozer, G (2004). "Type II hyperprolinemia: A case study". The Turkish Journal of Pediatrics. 46 (2): 167-169. PMID 15214748.
- ^ Harries, J. T.; Piesowicz, A. T.; Seakins, J. W. T.; Francis, D. E. M.; Wolff, O. H. (1 Şubat 1971). "Low Proline Diet in Type 1 Hyperprolinaemia". Archives of Disease in Childhood. 46 (245): 72-81. doi:10.1136/adc.46.245.72. PMC 1647575 . PMID 5555491.
- ^ Clelland, James D.; Read, Laura L.; Drouet, Valérie; Kaon, Angela; Kelly, Alexandra; Duff, Karen E.; Nadrich, Robert H.; Rajparia, Amit; Clelland, Catherine L. (June 2014). "Vitamin D insufficiency and schizophrenia risk: Evaluation of hyperprolinemia as a mediator of association". Schizophrenia Research. 156 (1): 15-22. doi:10.1016/j.schres.2014.03.017. PMC 4044915 . PMID 24787057.
- ^ Mitsubuchi, Hiroshi; Nakamura, Kimitoshi; Matsumoto, Shirou; Endo, Fumio (August 2014). "Biochemical and clinical features of hereditary hyperprolinemia". Pediatrics International. 56 (4): 492-496. doi:10.1111/ped.12420. PMC 4282441 . PMID 24931297.
