IV. Şâpûr
| IV. Şâpûr Orta Farsça: 𐭱𐭧𐭯𐭥𐭧𐭥𐭩 | |
|---|---|
| İran ve İran olmayanların Krallarının Kralı[a] | |
 Babası I. Yezdicerd döneminde basılmış IV. Şâpûr'un antik drahmisi | |
| Ermenistan Kralı | |
| Hüküm süresi | 415-420 |
| Önce gelen | Vramshapuh |
| Sonra gelen | IV. Artaşir |
| Sasani İmparatorluğu Şehinşahı | |
| Hüküm süresi | 420 |
| Önce gelen | I. Yezdicerd |
| Sonra gelen | Gaspçı Hüsrev |
| Doğum | Persia |
| Ölüm | 420 Tizpon |
| Hanedan | Sasani Hanedanı |
| Babası | I. Yezdicerd |
| Annesi | Shushandukht |
| Dini | Zerdüştçülük |
IV. Şâpûr (Orta Farsça: 𐭱𐭧𐭯𐭥𐭧𐭥𐭩 Šāhpuhr), 415-420 yılları arasında Sasani Ermenistanı'nın kralıydı ve 420 yılında kısa bir süre Sasani İmparatorluğu'nu yönetti. Bu kısa saltanatın tek tanıkları, 5. yüzyıl Ermeni tarihçileri Gazar Parpetsi ve Horenli Musa ile onun "Yazdiger oğlu Kral Şabur" olarak göründüğü Mandaean Krallar Kitabı'dır.[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]IV. Şâpûr, I. Yezdicerd ve Şuşandukht'un oğluydu; V. Behrâm ve Narse adında iki erkek kardeşi vardı. Arşaklı Ermeni Kralı IV. Hüsrev'in ölümü üzerine, I. Yezdicerd, Ermenistan kraliyet tacını yeğeni IV. Artaksias'a vermek yerine en büyük oğlu IV. Şâpûr'a vermeyi tercih etti. Şâpûr'un Ermenistan'daki saltanatı sırasında uzlaşmaya ağırlık vermiş ve ileri gelenlerle dostane ilişkiler kurmuştur. Hristiyan Ermenileri Zerdüştlüğe döndürmek için her türlü çabayı gösterdi, ancak büyük ölçüde başarısız oldu.[2]
420 yılında I. Yezdicerd, Hyrkania'da Sasani soyluları tarafından öldürüldü,[3] bu da Şâpûr'un hızla Ermenistan'ı terk etmesine ve Sasani tahtını ele geçirmek için Tizpon'a gelmesine neden oldu. Ancak, I. Yezdicerd'in tüm oğullarını kovmaya çalışan soylular ve din adamları tarafından öldürülene kadar kısa bir süre hüküm sürmeyi başardı.[4] Şâpûr'un öldürülmesinden sonra soylular, IV. Behrâm'ın oğlu olan bir diğer Sasani prensi Hüsrev'i Sasani İmparatorluğu'nun kralı olarak seçtiler.
Sikke
[değiştir | kaynağı değiştir]IV. Şâpûr'un bastırdığı sikke, bilinen Sasani sikkelerinden farklıdır. Sasani imparatorunun resmi genellikle sikkenin ön yüzünde yer alır, ancak sikkenin arka yüzünde ateş sunağı ve iki hizmetçisi yerine, iki koç boynuzuyla süslü sıra dışı bir şapka takan IV. Şâpûr'un resmi yer alır. Madeni paranın kenarında, Şâpûr'un resminin yanında, Pehlevi yazısıyla şu şekilde tercüme edilen yazılar vardır: "šhpwhry zy lba 'lmn'n mlk", Ermenilerin büyük kralı Şâpûr olarak tercüme edilebilir.[5]
Sikkenin basım tarihi de bilinmemekle birlikte, eldeki delillerden MS 414-420 yılları arasında basıldığı anlaşılmaktadır. Bu sikkede Zerdüşt ritüel unsurlarına (ateş ve ateşin hizmetkarları) dair hiçbir işaret yoktur.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ayrıca "İranlı ve İranlı olmayanların Krallarının Kralı" olarak da kullanılır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Häberl, Charles (2022). The Book of Kings and the Explanations of This World. Liverpool: Liverpool. s. 72. ISBN 9781837642595. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2024.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Rawlinson 1882, p.278.
- ^ Nöldeke, p. 77 and 78
- ^ "Bahrām V Gōr, O. Klíma, Encyclopaedia Iranica". 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2024.
- ^ "CoinArchives.com Lot Viewer". www.coinarchives.com. 21 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2023.
- Genel
- Häberl, Charles (2022). The Book of Kings and the Explanations of This World. Liverpool: Liverpool. ISBN 9781837642595. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2024.
- Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3.