I. Şâpûr
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Ekim 2016) |
| I. Şâpûr Orta Farsça: 𐭱𐭧𐭯𐭥𐭧𐭥𐭩 | |
|---|---|
| İran ve İran olmayanların Krallarının Kralı[a] | |
 George Rawlinson yapımı I. Şâpûr heykeli, 1876 | |
| Sasani İmparatorluğu Şehinşahı | |
| Hüküm süresi | 12 Nisan 240 – Mayıs 270 |
| Önce gelen | I. Erdeşîr |
| Sonra gelen | I. Hürmüz |
| Ölüm | Mayıs 270 Bişâpûr |
| Çocuk(lar)ı | I. Behrâm Shapur Mishanshah I. Hürmüz Narseh Shapurdukhtak (?) Adur-Anahid |
| Hanedan | Sasani Hanedanı |
| Babası | I. Erdeşîr |
| Annesi | Murrod veya Denag |
| Dini | Zerdüştçülük |
I. Şâpûr (Farsça: شاپور اول), ikinci Sasani Şahıdır. Hükümdarlığının yılları genellikle 241 - 272 olarak verilir, fakat babası I. Erdeşîr'in 241 yılında ölmesinden önce de babasıyla beraber krallık yapmış olması muhtemeldir.
15 yıllık hükümdarlığından sonra I. Erdeşîr 241 yılında ölmüştür. Kendisinden sonra saltanata IV. Erdevân'ın kızından olan oğlu I. Şâpûr geçmiştir. Tahta geçtikten sonra I. Şâpûr, Romalılara karşı babasının başlatmış olduğu saldırılara devam ederek Ermenistan ve Mezopotamya'yı ele geçirmeye çalışmıştır. Romalılarla 243 yılında yaptığı ilk savaşta (Resaena Muharebesi) III. Gordianus'a yenilerek Fırat nehrinin gerisine çekilmek zorunda kalmıştır. Yaklaşık 1 yıl sonra ordusunu tekrar toplayarak 244 yılının kışında yaptığı Misiche Muharebesi'nde Romalıları yenilgiye uğratmıştır. Romalılarla 259 ya da 260 yılında yaptığı Edessa Muharebesi ile büyük bir zafer elde etmiş ve Roma İmparatoru Valerianus'u esir almıştır.[1] I. Şâpûr'un bu başarısı, Sasani İmparatorluğu'nun şanının çevre ülkelere yayılmasına ve İmparatorluğun gücünün artmasına sebep olmuştur. Ayrıca Roma İmparatorluğu'nca aşağılanma sebebi olan bu galibiyetle I. Şâpûr, halkının gözünde prestij sahibi olmuştur. Öyle ki I. Şâpûr'un bu zaferi, Nakş-ı Rüstem'de kayalar üzerine resmedilerek, bu olayın ölümsüzleştirilmesi sağlanmıştır. Bu kabartmada I. Şâpûr at üzerindeyken Valerianus diz çökmüş bir vaziyette olup etraflarında ise çok kanlı bir savaşın geçtiği resmedilmiştir. Sadece I. Şâpûr dönemine ait 17 tane kabartma eser bulunmaktadır. I. Şâpûr Valerianus'u esir aldığı savaşta, ele geçirilen Romalı lejyonerleri ülkesinin yeniden yapılandırılması için köleleştirmiştir. Bu kölelere 100 tane şadırvan yaptırarak Şuşter köprüsünü kurdurmuştur.[1] I. Şâpûr'un İran'dan getirterek istihdam ettirdiği Romalılar, zaman içerisinde çoğalarak buranın sakinleri haline gelmişler ve Sasani ülkesinde önemli ipek atölyeleri kurmuşlardır.
Batıya karşı gücünü kanıtladıktan sonra doğuya karşı defalarca sefer düzenleyen I. Şâpûr, Kuşan İmparatorluğu'nun yıkılışından sonra egemenlik sahasına kurulu olan Soğdiyan, Toharistan ve Çağanya gibi Kuşan Yabguluklarına boyun eğdirip kendi ülkesine katmak için uğraşmıştır.[2]
30 yıllık saltanatında birçok başarı elde ederek ülkesinin kalkınma ve gelişmesinde fayda sağlayan I. Şâpûr, 272 yılında ölmüştür. Sasanilerce çok sevilen bir Şah olmasından dolayı, onun vefatı çok üzüntü yaratmış ve ülkenin her yerinde genel yas ilan edilmiştir.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ayrıca "İranlı ve İranlı olmayanların Krallarının Kralı" olarak da kullanılır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
[Kategori:Şehir kurucuları]]