Iva Despić-Simonović
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
| Iva Despić-Simonović | |
|---|---|
 1926 yılında atölyesinde Despić-Simonović | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum adı | Ivana "Iva" Despić |
| Doğum | 15 Ağustos 1891 Petrijna, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
| Ölüm | 12 Temmuz 1961 (69 yaşında) Bosna Hersek |
| Uyruk | Yugoslav (Bosna Hersek),(Sırp) |
| Alanı | Heykel |
Ivana "Iva" Despić (Sırp Kirilce; Ивана "Ива" Деспић), (15 Ağustos 1891 - 12 Temmuz 1961), Yugoslav heykeltıraş. Hırvatistan'da doğan Despić-Simonović, Zagreb, Paris ve Münih'te eğitim gördü. 1920'den ölümüne kadar çoğunlukla Saraybosna'da yaşadı ama aynı zamanda Belgrad'da saray heykeltıraşlığı yaptı. Günümüzde Bosna-Hersek'in ilk heykeltıraşı ve iki savaş arası dönemdeki tek heykeltıraş kabul ediliyor. Ancak II. Dünya Savaşı'ndan sonraki durumu belirsizdir.
Eğitim ve aile
[değiştir | kaynağı değiştir]Iva Simonović Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Hırvatistan-Slavonya bölgesinde Petrinja yakınlarındaki Hrastovicada 15 Ağustos 1891'de doğdu.[1] Simonović ailesi zengindi. Avusturya-Macaristan Ordusundir general olan babaı, onun yeteneğini farkderekir sanat eğitimalmasını sağladıd.[2] Heykeltıraşlar Robert Frangeš-Mihanović ve Rudolf Valdec tarafından eğitildi.[1] Akranı Ljubo Babić'in kişisel sergisiniiçindesyer alanan ilk serginisi henüz öğrenciyken gerçekleşrdit.[2] Babić nlduygusaldolarak bağlıydı veve bir portresini çizd.[3] Eğitimine Paris ve Münih'te devam eden Iva Simonović, plaket ve madalyon sanatçısı olarak eğitim gördü ve 1914'te Paris'te bir sergi açt.[1][2]
Iva Despić-Simonović iki kez evlendi. Aleksandar Zarevski ile olan ilk evliliği geçersiz sayıldı.[3] Yugoslavya'nın kurulmasını takip eden Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Zagreb'de Aleksandar "Aco" Despić ile tanıştı. Çift 1920'de evlendi ve Despić-Simonović kocasının memleketi Saraybosna'ya taşındı. Bir kızı Gospava "Cica" ve bir oğlu Bato oldu. Despić ailesi, önde gelen ve varlıklı tüccarlardı. Ancak ataerkil tutumları nedeniyle bastırıldığını hissetti. Bu durum halen Bosna Hersek Ulusal Galerisi'nde sergilenen Constrained adlı bir otoportre büstünde yansıtılmaktadır. Despić-Simonović kendine ait ayrı bir yer arayışına girişti. 1931'e gelindiğinde yapıtlarına olan talep o kadar arttı ki Saraybosna yakınlarındaki Vasin Han'da kendisi için bir yazlık inşa ettirebilecek durumdaydı. Ancak taşındığında nemli olan bina nedeniyle onu yıllarca rahatsız eden kronik bir hastalığa yakalandı.[2]
Kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]Despić-Simonović, 1927'de Londra ve Belgrad'da iki kişisel sergi açtı ve olumlu eleştiriler aldı. Londra, Belgrad, Barselona, Zagreb, Ljubljana, Prag, Brno ve Bratislava'da karma sergilere katıldı. Uluslararası başarısı sayesinde Kral Alexander ile temasa geçebilecek duruma geldi. Belgrad'daki kraliyet sarayında yüksek rütbeli insanları resmettiği kişisel bir atölyesi vardı. Despić-Simonović o zamanlar küçük bir çocuk olan Veliaht Prens Peter atölyesine gelip üzerinde çalıştığı büstün General Stevan Hadžić'i tasvir ettiğini anlamasıyla yeteneğinin herkesçe bilinir hale gelmesi sağlandı. Saray heykeltıraşlığının yanı sıra özellikle yakınlaştığı Kraliçe Maria'nın heykeltıraş eğitmeni oldu.[2]
Belgrad'da kaldığı süre boyunca Despić-Simonović, Kral, Kraliçe, generaller ve Romanya Kralı Ferdinand ve Bulgaristan Prensi Kiril de dahil olmak üzere diğer üst düzey kişilerin heykelini yaptı.[2][4] Diğer iyi bilinen eserler arasında Kardaki Çocuklar (1923), İyi Arkadaşlar (1923) ve Bato Oynuyor (1925) heykellerinin yanı sıra Teselli (1927) plaketi yer alır. Despić-Simonović, kariyerinin ilk yıllarında erken Rönesans ideallerinden etkilendi, ancak daha sonra izlenimci bir yaklaşım benimsedi.[1]
Despić-Simonović günümüz Bosna-Hersek'inde ilk heykeltıraştı ve iki savaş arası dönem boyunca tek heykeltıraş olarak kaldı.[1][3] O zamanlar Bosnalı kadınlar çoğunlukla okuma yazma bilmiyordu ve kamusal yaşamda yer almıyorlardı. Ancak Despić-Simonović'in kariyeri ilerledi ve toplumda iyi tanındı. 1937'de verdiği bir röportajda, kadın sanatçılara yönelik muameleden şikayet ederek şunları söyledi:
"Erkek sanatçıların kadınların sanatsal çalışmalarına değer vermediği izlenimine kapılıyorum. Onlar kolay. . . Erkek sanatçının çocuğu hasta olduğunda işini yapmaya devam eder. Kızım tifüs olduğunda heykeltıraşlık umurumda değildi."[2]
Despić-Simonović annelikten ilham aldı ve sık sık çocuklarını canlandırdı. Dünya çapında yaygınlaşan Meçhul Asker Mezarı'na benzer bir anneler anıtı yapmaya özellikle hevesliydi.[3] Fikri desteklenmedi ancak bunun kopyalandığını ve daha sonra Amerika Birleşik Devletleri'nde gerçekleştirildiğini iddia etti.[2]
Sonraki yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]İkinci Dünya Savaşı sırasında Despić-Simonović Saraybosna yakınlarındaki malikanesinde kaldı. Savaş zamanı kıtlığı, ona ailesini beslemek için bir inek almaya zorladı. Kızına göre aile ineği atölyesinde askerlerden saklamak zorunda kaldı ve sıkıntılı hayvan çok sayıda heykele zarar verdi.[3]
Savaştan sonra Komünist Parti iktidara geldi ve monarşi kaldırıldı. Sürgündeki kraliyet ailesinin bir destekçisi olarak, Despić-Simonović Haziran 1945'te tutuklandı ve bir süre Saraybosna'da hapsedildi. O sırada yaptığı başka bir mahkûm olan aktör Ante Franjković "Dalmata"nın portresi korunmuştur. Kısa süre sonra serbest bırakıldı, ancak hayatı değişti. Kendisinden uzak duruldu ve çok az iş buldu. Resim ve çizime giderek daha fazla, heykeltraşlığa daha az zaman ayırdı.[3] İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra en dikkat çekici eserleri, Mostar yetkilileri tarafından sipariş edilen şairler Aleksa Šantić, Svetozar Ćorović ve Osman Đikić'in büstleridir.[2]
Despić-Simonović, 12 Temmuz 1961'de Vasin Han'daki atölyesinde öldü.[1][2] Evini koruma ve onu bir sanatçı mekanına dönüştürme planları ölümünden birkaç yıl sonra ortaya çıktı ancak hiçbir zaman gerçekleşmedi. Ev 2005 yılında yeni sahibi tarafından restore edildi ve gizli bodrum kapılarının arkasında daha önce bilinmeyen bir dizi alçı büst bulundu.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Allgemeines Künstlerlexikon: Die bildenden Künstler aller Zeiten und Völker (Almanca), 2009, s. 413, ISBN 978-3598227660
- ^ a b c d e f g h i j "Priče o bosanskim ženama: Ivana (Iva) Despić-Simonović". stav.ba (Sırp-Hırvatça). 17 Eylül 2016. 15 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f g Kuća na osami (Sırp-Hırvatça), Slobodna Bosna, 17 Eylül 2009 Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Bašić" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Skulptura. Umjetnost Bosne i Hercegovine 1924–1945 (Sırp-Hırvatça). Umjetnička galerija BiH. 1985.