Jair Bolsonaro
 | Bu madde veya sayfa başka bir dilden kötü bir biçimde tercüme edilmiştir. Sayfa makine çevirisi veya dilde yetkinliği bulunmayan bir çevirmen tarafından oluşturulmuş olabilir. (Ağustos 2022) |
| Jair Bolsonaro | |
|---|---|
.jpg)
| |
| 38. Brezilya Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 1 Ocak 2019 - 1 Ocak 2023 | |
| Başkan Yardımcısı | Hamilton Mourão |
| Yerine geldiği | Michel Temer |
| Yerine gelen | Lula da Silva |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Jair Messias Bolsonaro 21 Mart 1955 Glicério, Brezilya |
| Partisi | Sosyal Liberal Parti |
| Evlilik(ler) | Michelle Reinaldo |
| Çocuk(lar) | 5 |
| Yaşadığı yer | Palácio da Alvorada |
| Bitirdiği okul | Agulhas Negras Askerî Akademisi |
| Mesleği | Politikacı, asker |
| Dini | Roma Katolikliği |
| İmzası | 
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Brezilya
|
| Branşı |  Brezilya Ordusu
|
| Hizmet yılları | 1971-1988 |
| Rütbesi | Yüzbaşı |
Jair Messias Bolsonaro (d. 21 Mart 1955 Glicério, Brezilya), Brezilyalı subay ve siyasetçi. 2019 ile 2023 yılları arasında Brezilya devlet başkanı olarak görev yaptı.
Bolsonaro, 21 Mart 1955 tarihinde İtalyan ve Alman asıllı bir ailenin çocuğu olarak doğdu. 1977 yılında Agulhas Negras Askerî Akademisi'nden mezun olarak Brezilya Ordusu'nun saha topçusu ve hava indirme birliklerinde görev yaptı. 1988 yılında yüzbaşı rütbesi ile rezerve katıldı. 1991 yılından bu yana Bolsonaro Temsilciler Meclisi üyesidir.
Bolsonaro, aile değerlerini savunan sosyal muhafazakâr görüşleriyle bilinmekte olup eşcinsel evliliklere,[1] kürtaja,[2] pozitif ayrımcılığa,[3] uyuşturucunun yasallaşmasına[4] karşı sert bir şekilde karşıt görüşlere sahiptir. Deregülasyon gibi liberal ekonomik politikaları benimserken[5] dış siyasette ise ABD ve İsrail ile yakınlaşmayı savunmaktadır.[6] Hatta dönemin ABD Başkanı Donald Trump ile olan yakınlığı ve politik benzerliği nedeniyle dış basında kendisine "Tropik Trump" lakabı takılmıştır. Kutuplaştırıcı ve tartışmalı bir isim olarak aşırı sağ ve muhafazakâr olarak nitelendirilen görüş ve yorumları, Brezilya'da hem övgü hem de eleştirilere neden olmaktadır.[7]
Bolsonaro, 2016 yılında 2018'de yapılacak genel seçimlerde adaylığını açıkladı. Sosyal Liberal Parti'nin adayı olarak[8] 7 Ekim 2018 tarihinde yapılan seçimlerin ilk turunu önde bitirdi. 28 Ekim 2018 tarihinde yapılan ikinci turda oyların %55'ini alarak Brezilya Devlet Başkanı seçildi. Seçim kampanyası sırasında bıçaklı saldırıya uğrayan Bolsonaro, bu saldırıdan yaralı kurtuldu.[9]
Aday olduğu 2022 Brezilya genel seçimleri'ni eski başkan Lula da Silva'ya karşı ufak bir farkla kaybetti. Sonrasında seçim sonuçlarına pek çok defa itiraz etti ve ardından seçimleri kabul etmediğini, görevini bırakmayacağını duyurdu. Buna rağmen Yüksek Mahkeme tüm itirazlarını reddetti.
Görevi devretmesi gereken 1 Ocak 2023 tarihinden birkaç gün önce destekçilerine yaptığı bir konuşmanın ardından Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti ve oraya yerleşti.[10] Bolsonaro, 31 Ocak'ta sona eren diplomatik vizeyle Amerika Birleşik Devletleri'ne girmişti ancak ailesi ile beraber, Florida'daki ikamet sürelerini uzatmak için turist vizesi başvurusunda bulundu.
Bolsonaro, destekçilerinin Yüksek Mahkeme, Kongre ve başkanlık sarayına baskın düzenlemesinin ardından Mart 2023'te ilk kez Brezilya'ya döndü. Bolsonaro, partisine destek olmak için ülkeye döndüğünü ve 2024 seçimleri için kampanya yürütmeyi planladığını belirtti. 14 Nisan 2023'te Yüksek Mahkeme yargıcı Alexandre de Moraes, Bolsonaro'nun Kongre baskınıyla ilgili olarak Federal Polis'e ifade vermesini emretti.
Temmuz 2024'te Federal Polis, Jair Bolsonaro'yu, görevdeyken Suudi Arabistan'dan aldığı iddia edilen beyan edilmemiş elmaslarla ilgili kara para aklama ve suç komplosuyla suçladı.
Kasım 2024'te Bolsonaro, iddia edilen darbeyle ilgili birden fazla suçtan Federal Polis tarafından resmen suçlandı. Şubat 2025'te Yüksek Mahkeme yargılanması gerektiğine karar verdi. 4 Ağustos 2025'te Bolsonaro, oğlu Eduardo Bolsonaro aracılığıyla cep telefonu kullandığı ve sosyal medyaya eriştiği iddiasıyla ev hapsine alındı ve duruşma öncesi kuralları ihlal etmiş oldu. Duruşması 2 Eylül 2025 tarihinde başladı; 11 Eylül'de Yüksek Federal Mahkeme tarafından suçlu bulundu. Brezilya Yüksek Mahkemesi, eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro'yu askerî darbe planlamaya karıştığı gerekçesiyle 27 yıl hapse mahkum etti.[11][12]
Biyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Bolsonaro, 21 Mart 1955'te Glicerio, Sao Paulo'da doğdu. İtalyan ve Alman kökenlidir. Soyu baba tarafından Veneto ve Calabria'dan gelen İtalyanlara dayanır. Büyükbabasının ailesi, Veneto'dan, daha doğrusu Padua eyaletindeki Anguillara Veneta şehrindendir. Büyük büyük babası Vittorio Bolzonaro (soyadı aslen Z ile yazılmıştır), 12 Nisan 1878'de doğdu. Vittorio 10 yaşındayken; kız kardeşi Giovanna ve küçük kardeşi Tranquil ile birlikte ailecek Brezilya'ya göç etti. Anne tarafından dedesi, İtalya'nın Lucca şehrinde Toskana Bölgesi'nde doğdu ve 1890'da Brezilya'ya göç etti.
Askeri Kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]Lisenin son yılında, Bolsonaro Brezilya Ordusu'nun hazırlık okuluna kabul edildi ve ardından askeri akademiye gönderildi ve 1977'de mezun oldu. Kısa bir süre ordunun paraşütçülerinde görev yaptı. Amirleri, onu "hırslı ve saldırgan" olarak nitelendirdi. 1986 yılında Bolsonaro ilk kez 1986 yılında Veja dergisine verdiği bir röportajda kamuoyu önüne çıktı. Bolsonaro, ordudaki düşük maaşlardan yakındı ve Yüksek Komutanlığın bütçe kesintileri nedeniyle personel çıkardığını iddia etti. Üstleri tarafından azarlanmasına rağmen, Bolsonaro, meslektaşlarından ve eşlerinden övgü aldı ve Brezilya'nın yeni sivil demokratik hükûmetinden hayal kırıklığına uğramış birçok sağcı için tanınmış bir isim haline geldi. Bolsonaro, orduda 17 yıl çalışarak yüzbaşı rütbesine ulaştı.
Siyasi Kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]1988'de Rio de Janeiro'da Hristiyan Demokrat Parti'den belediye meclis üyesi olarak siyasete girdi. 1990 seçimlerinde aynı partiden federal milletvekili seçildi. Dört kez üst üste yeniden seçildi. Yıllar boyunca, diğer birkaç Brezilya siyasi partisiyle ilişkilendirildi. 2014 yılında 464.000 oyla Rio de Janeiro'da en çok oyu alan kongre üyesi oldu.
Brezilya Ulusal Kongresi'nde geçirdiği 26 yıl boyunca Bolsonaro, bir anayasa değişikliği teklifi ve en az 171 yasa tasarısı sundu, bunlardan sadece ikisi kabul edildi. Sol partiler tarafından zulme uğradığını iddia eden Bolsonaro'ya göre, çoğu kongre üyesi gündeme göre değil, "taslağı yazanın kim olduğuna göre" oy kullanıyordu.
Ocak 2018'de Bolsonaro, Sosyal Hristiyan Parti'den ayrıldı ve Sosyal Liberal Parti'ye (PSL) katıldı. Bolsonaro'nun kabul edilmesinden sonra parti muhafazakar ve sağcı pozisyonlarını benimsedi.
2018'deki Cumhurbaşkanlığı seçimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]22 Temmuz 2018 tarihinde, Bolsonaro resmen 2018 seçimleri için başkan adayı olarak Sosyal Liberal Parti tarafından aday gösterildi. Aynı zamanda İşçi Yenilik Partisi tarafından desteklendi. Koalisyon adı "Tanrı her şeyin üstündedir" (Deus acima de todos). Aleyhinde iki dava olmasına rağmen, Brezilya Yüksek Seçim Mahkemesi onları erteledi ve adaylığı 6 Ağustos'ta resmîleşti. Ağustos ayında Bolsonaro, emekli bir general olan Hamilton Murao'nun yaklaşan seçimlerde kendisinin başkan yardımcısı olacağını duyurdu.
Politikacılara göre, kampanyanın başında Bolsonaro, daha az agresif ve çatışmacı bir tarz benimseyerek tonunu yakalamayı başardı. Ekonomik açıdan, ekonomiye daha az devlet müdahalesi fikrini desteklemeye başladı (geçmişte kalkınma politikalarını savunurken söylediklerinin aksine). Öte yandan, suç ve "geleneksel aile değerlerinin" korunması konusundaki kararlı duruşunu sürdürdü. Bolsonaro ayrıca büyüme sağlamak ve işsizlikle mücadele etmek için özellikle miras ve ticarette vergileri azaltmayı planladığını söyledi. Aynı zamanda daha fazla kemer sıkma önlemi ve hükûmet harcamalarında kesinti sözü verdi, ancak bu kesintileri nerede yapacağı konusunda net değildi. Ayrıca federal hükûmetin boyutunu ve bürokrasisini azaltmak için çalışacağını da belirtti. Ekim ayında Bolsonaro, liberal ekonomist Paulo Gedesh'i maliye bakanı olarak atayacağını duyurdu.
9 Ağustos 2018'de televizyon ağı Rede Bandeirantes tarafından düzenlenen yılın ilk başkanlık tartışmasına katıldı. Bir hafta sonra RedeTV'de bir tartışma daha var ! . 28 Ağustos'ta Jornal Nacional'a bir röportaj verdi.
2018 kampanyasında kamu bağışlarından 1 milyon riyalden fazla para toplayan Bolsonaro, bunu gerçekleştiren ilk cumhurbaşkanı adayı oldu; ilk 59 günde, günde ortalama 17.000 bağış topladı.
İşçi Partisi adayı Luis Inacio Lula da Silva Nisan 2018'de tutuklanmasının ardından, Bolsonaro bu yılki cumhurbaşkanlığı seçimi için, tüm önemli kamuoyu anketlerine göre, önde gelen aday oldu. Eylül ayındaki bir Datafolha anket'i ilk turda % 28 oy oranıyla Bolsonaro'nun önde gelen aday olduğunu gösterirken, ikinci tur senaryolarında Geraldo Alckmin, Fernando Haddad ve Ciro Gomes'e yenik düştüğünü ve Marina Silva ile berabere kaldığını ortaya koydu. Seçim gününden bir hafta önce yapılan bir başka Datafolha anketi, Bolsonaro'nun oy oranının %40 (veya geçersiz veya boş oylar dahil edildiğinde ise %36) olduğunu gösterdi. Haddad %25 ile ikinci, Gomes ise %15 ile üçüncü sırada yer aldı.
7 Ekim 2018'de seçimlerin ilk turunda, Bolsonaro'nun oyların %46'sını (veya 49,2 milyon kişi) alarak ilk sırada yer aldı. İlk turda seçilmek için geçerli oyların %50'sini alamayınca, yine ilk turda ikinci olan İşçi Partisi'nin adayı Fernando Haddad ile 28 Ekim 2018'de yapılacak olan ikinci tura kaldı.
Bolsonaro daha sonra oyların %55,13'ünü alarak seçimi kazandı ve Brezilya'nın 38. cumhurbaşkanı seçildi. 1 Ocak 2019'da göreve başladı.
Seçim mitinginde saldırı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bolsonaro, 6 Eylül 2018'de Juiz de Fora şehrinde bir mitingde ve benzer düşünen insanlarla konuşurken karnından bıçaklandı. Başlangıçta oğlu Flavio, babasının yaralarının sadece yüzeysel olduğunu ve hastanede iyileşmekte olduğunu belirtti. Ancak daha sonra yaraların başlangıçta düşünülenden daha kötü göründüğünü ve babasının muhtemelen ilk tur bitmeden kampanyayı bizzat başlatamayacağını söyledi. Babasının durumu hakkında yazdı ve delinmenin karaciğer, akciğer ve bağırsak bölümlerine ulaştığını açıkladı. Ayrıca Bolsonaro'nun hastaneye vardığında ciddi hipotansiyonla (kan basıncı 10/3, 100/30 mmHg'ye eşdeğer) çok miktarda kan kaybettiğini, ancak daha sonra stabilize olduğunu belirtiyor. Saldırı, siyasi yelpazenin her iki tarafındaki başkanlık yarışındaki adayların çoğu ve Brezilya Devlet Başkanı Michel Temer tarafından kınandı. Saldırıdan bir gün sonra Bolsonaro, ailesinin isteği üzerine Brezilya Sao Paulo'daki Albert Einstein Hastanesine nakledildi. Doktorlara göre, "son derece istikrarlı" bir durumdaydı.
Polis, saldırganı tutukladı ve güvenlik görevlilerinin "Tanrı'nın bir görevinde" olduğunu söylediği Adelio Bispo de Oliveira olarak tanımladı. 2007-2014 yılları arasında Sosyalizm ve Özgürlük Partisi'nin eski bir üyesiydi. Sosyal ağlarında Bolsonaro ve Temer'e yönelik siyasi eleştiriler yer alıyor.
Saldırıdan bir ay sonra, 29 Eylül'de Bolsonaro hastaneden taburcu edildi ve Rio de Janeiro'daki evine geri döndü. Ancak durumu, cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turuna kadar kampanyaya dönmesini engelledi. Hastaneden ayrıldığında, binlerce kişi Bolsonaro'yu ve siyasi pozisyonlarını protesto etmek için Brezilya'nın düzinelerce şehrinde sokaklara dökülerek "Ele não" şarkısını söyledi. Ayrıca 16 eyalette adayı desteklemek için mitingler düzenleniyor.
Seçim sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | ilk tur | ikinci tur | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| oylar | % | durum | sonuç | oylar | % | durum | sonuç | |
| 2018 | 49.276.990 | 46.0 | 1 | seçilmedi | 57.797.847 | 55.1 | 1 | seçildi |
- ^ "Bolsonaro: após união gay, próximo passo é legalizar pedofilia" (Portekizce). 25 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
- ^ "Bolsonaro, em Porto Alegre, confirma ser contra o aborto e a favor da redução da maioridade penal – Jornal O Sul" (Portekizce). 21 Ağustos 2015. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
- ^ "Para ministra da Igualdade Racial, declarações de Bolsonaro são caso explícito de racismo" (Portekizce). Política. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2018.
- ^ "Jair Bolsonaro: "Sou preconceituoso, com muito orgulho"". revistaepoca.globo.com (Portekizce). 12 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
- ^ "Bolsonaro diz que é liberal e adota discurso que agrada investidores, Folha". 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
- ^ Wierson, Arick (7 Ekim 2018). "Will Brazil's Jair Bolsonaro Become Trump's New Best Friend?". The Observer (Portekizce). 12 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
- ^ Brooke, James. "Conversations/Jair Bolsonaro; A Soldier Turned Politician Wants To Give Brazil Back to Army Rule". 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
- ^ "Bolsonaro filia-se ao PSL, seu partido para a campanha" (Portekizce). Exame. 7 Mart 2018. 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2019.
- ^ "Brezilya'da seçimi kaybeden Bolsonaro, görevi devretmeden ülkesinden ayrıldı". Euronews. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
- ^ "Bolsonaro sentenced to 27 years in prison for plotting Brazil coup". BBC (İngilizce). 11 Eylül 2025. 11 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Brazil's Supreme Court Sentences Bolsonaro to 27 Years for Coup Plot". Khaleej Express (İngilizce). 12 Eylül 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "O Mito de Bolsonaro". Vice Media (Portekizce). 19 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
- 1955 doğumlular
- Yaşayan insanlar
- 20. yüzyıl Brezilyalı siyasetçileri
- 21. yüzyıl Brezilyalı siyasetçileri
- Brezilyalı askerler
- Brezilyalı Roma Katolikleri
- Brezilyalı antikomünistler
- İtalyan asıllı Brezilyalılar
- Alman asıllı Brezilyalılar
- Brezilya devlet başkanları
- Görev başındaki ulusal liderler
- Çokkültürlülük eleştirmenleri
- Silahlanma aktivistleri
- Brezilyalı milliyetçiler
- Brezilya'da muhafazakârlık
- Feminizm eleştirmenleri
- Sağ popülizm
- Progressistas mensubu siyasetçiler
- Fidel Castro karşıtlığı
- Demokratlar (Brezilya) mensubu siyasetçiler
- Sosyal Hristiyan Parti (Brezilya) mensubu siyasetçiler
- Sosyal Liberal Parti (Brezilya) mensubu siyasetçiler
- Brezilya'da aşırı sağ
- Liberal Parti (Brezilya, 2006) mensubu siyasetçiler
- Sosyal Demokrat Partisi (Brezilya) mensubu siyasetçiler
- Rio de Janeiro belediye meclisi üyeleri
- Jair Bolsonaro
- Bolsonaro ailesi
- Venedik asıllı Brezilyalılar
- Brezilya İşçi Partisi siyasetçileri