Kürtaj

Kürtaj ya da kazıma,^[1] hamilelikte rahim içerisindeki ceninin tıbbi müdahale ile alınmasıdır. Bunun yanı sıra rahim iç duvarından kazınarak örnek alınıp incelenmesi de kürtaj olarak adlandırılır. Türkçeye 1930'larda Fransızca curetage (küret denilen cerrahi aletler ile kazıyarak temizleme şeklinde cerrahi müdahale) sözcüğünden geçmiştir.^[2]

Tarihçe

Kürtajı resmî olarak serbest bırakan ilk ülke 1920 yılında tıbbi bir neden olmasa dahi kürtajı serbest bırakan Sovyetler Birliği'dir.^[3] Bunun ardından resmî verilere göre 1934 yılına dek 700.000 kürtaj yapıldı, 1930'lara dek artan kürtaj sayısını azaltmak için bir takım önlemler alındı.^[4] 1936-1955 yılları arasında ülkede tıbbi olmayan nedenlerle kürtaj yasaklandı.^[3] Türkiye'de de uzun yıllar yasak olan kürtaj, 12 Eylül Darbesi sonrası Askerî İdare'nin 27 Mayıs 1983'te çıkardığı yasayla serbest bırakıldı.^[5]

Uygulandığı durumlar

İstenmeyen gebelikler (hamilelik) sonlandırılmak istendiğinde kürtajın son adet tarihi itibarıyla yasal olduğu ülkelerde farklı sınırlar vardır. Bu duruma yasal tahliye ya da kürtaj denilmektedir. Türkiye' de 2827 sayılı yasanın 5. maddesine göre gebeliğin 10. haftası bir limit şeklinde kullanılarak kürtaj işlemi yasal olarak yapılmaktadır.^[6] Yasalar ile ilgili bu işlem sadece kadın doğum uzmanlarının yetkisi altındadır. İşlem hekim ve hasta arasında gizli kalmaktadır. Gebede ciddi bir hastalık mevcut ise ve gebe kalma durumu kişi için risk oluşturuyor ise ya da gebelik süresince zararlı olan yalnız kendisinin kullanmakta zorunlu kılındığı ilaçlar var ise kişiye terapotik kürtaj (tedavi amaçlı kürtaj) uygulanır.

Uygulama şekilleri

İşlemin gerçekleşmesi için bir tane değil birden fazla hekimin onayı gerekir ve sağlık kurulu raporuna gerek duyulur. Gebelik süresince takibi yapılan bebeğin sakatlık ya da kalp ritimlerinin olmadığı kesinleştiği gibi durumlarda terapötik kürtaj uygulanır. İşleme geçilmeden önce USG ile gebelik durumunun ve rahim dışındaki yerleşim durumu gözlenir. Kürtaj işlemi sırasında Genel ya da lokal anestezi uygulanır. Kişi genel anesteziye alınacak ise işlem öncesi 4 saat kadar oral alımı durdurulur.

Hastanın uygulanan ilk kürtajı ise ya da önceden yapılmış sezaryen ile doğumu varsa Genel anestezi ile kürtaj yapılır. Yalnız kişinin geçmişte yaptırmış olduğu kürtajları varsa ya da normal doğum eylemi gerçekleştirilmiş ise lokal anestezi yapılabilir. Lokal anestezi, Anestezi uzmanları tarafından serviks bölgesi özel ilaçlar ile uyuşturulur. Genel anestezi ise intravenöz yol ile ilaç uygulanarak Anestezi uzmanı tarafından yapılır. İşlem öncesinde jinekolojik muayene ve rahim yapısı değerlendirilmelidir. İşlem 5 ila 15 dakika kadar sürer. Lokal anestezi ile 15 dakika kadar, Genel anestezi ile 30 dakika kadar sonra kişi ev ortamına gönderilebilir. Analjezik, antibiyotik, kanamayı azaltmak amaçlı Hekim tarafından ilaçlar önerilir.

Riskler

Kürtajın riski prosedürün ne kadar güvenli olarak yürütüldüğüne bağlıdır. Dünya Sağlık Örgütü güvenli olmayan kürtajı yetkin olmayan şahıslarca, tehlike yaratan ekipmanla veya hijyenik olmayan şartlar altında yapılan kürtaj olarak tanımlar.^[7] Gelişmiş ülkelerde yapılan yasal kürtaj tıptaki en güvenli prosedürlerdendir.^[8]^[9] Örneğin ABD'de kürtajdan ölüm oranı 100.000 vakada 0,7'dir;^[10] bu kürtajın doğum yapmaya göre 13 kat daha güvenli olduğu anlamına gelmektedir.^[11]^[12] Kürtajla alakalı ölüm oranı hamileliğin ilerlemesiyle artsa da, 21. haftaya kadar doğumdan daha azdır.^[13]^[14]^[15]

Hamileliğin ilk üç aylık döneminde vakum aspirasyonu en güvenli yöntemdir. Bu prosedürüm komplikasyonları nadirdir ve rahim delinmesi, iltihaplanma ve ikinci bir prosedür gerektirecek şekilde parça kalmasından oluşur.^[16]

Asherman sendromu (rahim içerisinde yapışıklık oluşması)
İşlem sonrası enfeksiyon (endometrit)
Uzamış vajinal kanama (içeride bir miktar gebelik ürünü kalması nedeniyle oluşabilir)
Kullanılan her türlü anestezik maddeye bağlı ilaç alerjisi
Kürtaj işlemine rağmen gebeliğin devam etmesi
Stres, kaygı bozukluğu, panik atak
Sonraki regl döneminin değişmesi sayılabilecek riskler arasındadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

İyileşme süresi

İşlem sonrası Genel anestezi etkisi 1 saat kadar sürer. Bu süre içerisinde kişi gözlem altında tutulur. Bir saat kadar sonra hasta kendine gelmesiyle normal aktivitelerine dönmesi beklenir. Ağrı çoğu zaman olmaz, olması durumunda analjeziklere yanıt verir. Çok az derecede bir kanama, menstruasyondan çok daha az vajinal hemoraji olur. Kanama en fazla on gün kadar sürer. Kişi bir buçuk ay kadar sonra menstruasyon kanaması geçirir. Kürtaj sonrası vajinal kanamalar olacağından cinsel ilişkiye ara verilmelidir.

Kürtaj işlemi yapılan kadınlar tekrar hamile kalabilirler. Bazı vakalarda tüplerdeki tıkanıklık, kürtaj esnasında meydana gelen rahim delinmesi, İşlem sonrası enfeksiyon, uterusun yapışması gibi olumsuz durumlarda hamile kalmada zorluklar yaşanabilir.

Hukuki boyut

Ülkelere göre kürtaj yasağı

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada sadece 52 ülkede, hamile bir kadının talebi doğrultusunda, herhangi bir gerekçe göstermeksizin yapılan kürtaj yasal sayılıyor. Avrupa coğrafyasında kürtaj bugün sadece Malta'da tamamen yasak. Müslüman halkın çoğunlukta olduğu ülkelerde ise herhangi bir sebepten ötürü kürtaja izin veren iki ülke bulunuyor: Tunus ve Türkiye. Türkiye'de kürtaj 27 Mayıs 1983'ten bu yana "Nüfus Planlaması Kanunu"nun 5. ve 6. maddelerince yasaldır. Kürtaj hamileliğin 10. haftasına kadar gebenin rızasına ve kadının sağlığı açısından tıbbi sakınca olmadığı müddetçe yasaldır. Kadının 18 yaşının altında olması durumunda ebeveynlerinin izni gerekmektedir. Kadın evli ise kocasının da rızası gerekir.

Azerbaycan'da kürtaj - Azerbaycan'da kürtaj, 1955'ten bu yana, hamileliğin ilk 28 haftalık döneminde istenildiğinde özgürce gerçekleştirilebilen, yasal bir tıbbi operasyondur.
İspanya'da kürtaj - İspanya'da kürtaj, 5 Haziran 2010'dan bu yana, hamileliğin ilk üç aylık döneminde istenildiğinde özgürce gerçekleştirilebilen, yasal bir tıbbi operasyondur.
Almanya'da kürtaj - Almanya'da kürtaj, zorunlu danışmanlık şartıyla 12 haftaya kadar yasaldır. Hamile kadının fiziksel veya zihinsel sağlığı için önemli bir tehlike oluşturması durumunda hamileliğin ilerleyen dönemlerinde de izin verilir.
Ermenistan'da kürtaj - Ermenistan'da kürtaj talep üzerine 12 haftaya kadar ve özel durumlarda 12 hafta ile 22 hafta arasında yasaldır.
Kazakistan'da kürtaj - Kazakistan'da kürtaj, seçmeli bir prosedür olarak 12 haftaya kadar yasaldır ve sonrasında sadece özel durumlarda uygulanabilmektedir.
Rusya'da Kürtaj - Rusya'da kürtaja yasal olarak sadece tecavüz vakalarında 12 ila 22 hafta arasında izin veriliyor.
ABD'de Kürtaj - Amerika'da, 1973'teki tarihi kararla tüm kadınlar yasal kürtaj hakkı kazandılar, örnek: bir live-ivf kuruluşu.
Arnavutluk'ta kürtaj - Arnavutluk'ta kürtaj 7 Aralık 1995'te tamamen yasallaştırıldı. Kürtaj işlemi gebeliğin on ikinci haftasına kadar yapılabilmektedir.
Kıbrıs Cumhuriyeti'nde kürtaj - Kıbrıs Cumhuriyeti'nde kürtaj, sınırlı bir şekilde serbest bırakılmıştır. Bu konudaki en yeni yasa 1986 tarihlidir. Kürtaj, sadece anneye herhangi bir fiziksel veya ruhsal zarar gelmesi riski varsa, fetüs bozukluğu riski mevcutsa veya annenin ırzına geçilmiş veya herhangi bir "sosyal ve aile statüsünü etkileyen" cinsel suç işlenmişse yasaldır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ https://sozluk.gov.tr/?ara=k%C3%BCrtaj
^ "kürtaj." 28 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nişanyan Sözlük
^ ^a ^b Yakovlevitch, Ivanyushkin Alexandr (1996). Evans, Donald; Pickering, Neil (Ed.). Creating the Child: The Ethics, Law, and Practice of Assisted Procreation. Martinus Nijhoff Publishers. s. 267.
^ Sanger, Margaret (2016). The Selected Papers of Margaret Sanger, Volume 4: Round the World for Birth Control, 1920-1966. Illinois Üniversitesi Yayınları. s. 296.
^ "Nüfus Planlaması Hakkında Kanun" (PDF). 8 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "NÜFUS PLANLAMASI HAKKINDA KANUN" (PDF). 8 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "The Prevention and Management of Unsafe Abortion" (PDF). Dünya Sağlık Örgütü. Nisan 1995. 30 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Haziran 2010.
^ Grimes, DA; Benson, J; Singh, S; Romero, M; Ganatra, B; Okonofua, FE; Shah, IH (2006). "Unsafe abortion: The preventable pandemic" (PDF). The Lancet. 368 (9550). ss. 1908-1919. doi:10.1016/S0140-6736(06)69481-6. PMID 17126724. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)28 Nisan 2017.
^ Grimes, DA; Creinin, MD (2004). "Induced abortion: an overview for internists". Ann. Intern. Med. 140 (8). ss. 620-6. doi:10.7326/0003-4819-140-8-200404200-00009. PMID 15096333. 7 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Nisan 2017.
^ Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (Kasım 2014). "Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States". Contraception. 90 (5). ss. 476-479. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259.
^ Raymond, E. G.; Grimes, D. A. (2012). "The Comparative Safety of Legal Induced Abortion and Childbirth in the United States". Obstetrics & Gynecology. 119 (2, Part 1). ss. 215-219. doi:10.1097/AOG.0b013e31823fe923. PMID 22270271.
^ Grimes DA (Ocak 2006). "Estimation of pregnancy-related mortality risk by pregnancy outcome, United States, 1991 to 1999". Am. J. Obstet. Gynecol. 194 (1). ss. 92-4. doi:10.1016/j.ajog.2005.06.070. PMID 16389015.
^ Bartlett LA; Berg CJ; Shulman HB; Zane, Suzanne B.; Green, Clarice A.; Whitehead, Sara; Atrash, Hani K. (Nisan 2004). "Risk factors for legal induced abortion-related mortality in the United States". Obstet Gynecol. 103 (4). ss. 729-37. doi:10.1097/01.AOG.0000116260.81570.60. PMID 15051566.
^ Trupin, Suzanne (27 Mayıs 2010). "Elective Abortion". eMedicine. 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2010. At every gestational age, elective abortion is safer for the mother than carrying a pregnancy to term.
^ Pittman, Genevra (23 Ocak 2012). "Abortion safer than giving birth: study". Reuters. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2012.
^ Westfall JM, Sophocles A, Burggraf H, Ellis S (1998). "Manual vacuum aspiration for first-trimester abortion". Arch Fam Med. 7 (6). ss. 559-62. doi:10.1001/archfami.7.6.559. PMID 9821831. 5 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Nisan 2017.

[1] ttps://sozluk.gov.tr/?ara=k%C3%BCrtaj

[2] "kürtaj." 28 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nişanyan Sözlük

[evans-3] Yakovlevitch, Ivanyushkin Alexandr (1996). Evans, Donald; Pickering, Neil (Ed.). Creating the Child: The Ethics, Law, and Practice of Assisted Procreation. Martinus Nijhoff Publishers. s. 267.

[sanger-4] Sanger, Margaret (2016). The Selected Papers of Margaret Sanger, Volume 4: Round the World for Birth Control, 1920-1966. Illinois Üniversitesi Yayınları. s. 296.

[5] "Nüfus Planlaması Hakkında Kanun" (PDF). 8 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[6] "NÜFUS PLANLAMASI HAKKINDA KANUN" (PDF). 8 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[who-unsafe-1995-7] "The Prevention and Management of Unsafe Abortion" (PDF). Dünya Sağlık Örgütü. Nisan 1995. 30 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Haziran 2010.

[lancet-grimes-8] Grimes, DA; Benson, J; Singh, S; Romero, M; Ganatra, B; Okonofua, FE; Shah, IH (2006). "Unsafe abortion: The preventable pandemic" (PDF). The Lancet. 368 (9550). ss. 1908-1919. doi:10.1016/S0140-6736(06)69481-6. PMID 17126724. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)28 Nisan 2017.

[grimes-overview-9] Grimes, DA; Creinin, MD (2004). "Induced abortion: an overview for internists". Ann. Intern. Med. 140 (8). ss. 620-6. doi:10.7326/0003-4819-140-8-200404200-00009. PMID 15096333. 7 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Nisan 2017.

[Ray2014-10] Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (Kasım 2014). "Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States". Contraception. 90 (5). ss. 476-479. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259.

[grimes-mortality-2012-11] Raymond, E. G.; Grimes, D. A. (2012). "The Comparative Safety of Legal Induced Abortion and Childbirth in the United States". Obstetrics & Gynecology. 119 (2, Part 1). ss. 215-219. doi:10.1097/AOG.0b013e31823fe923. PMID 22270271.

[grimes-mortality-2006-12] Grimes DA (Ocak 2006). "Estimation of pregnancy-related mortality risk by pregnancy outcome, United States, 1991 to 1999". Am. J. Obstet. Gynecol. 194 (1). ss. 92-4. doi:10.1016/j.ajog.2005.06.070. PMID 16389015.

[bartlett-13] Bartlett LA; Berg CJ; Shulman HB; Zane, Suzanne B.; Green, Clarice A.; Whitehead, Sara; Atrash, Hani K. (Nisan 2004). "Risk factors for legal induced abortion-related mortality in the United States". Obstet Gynecol. 103 (4). ss. 729-37. doi:10.1097/01.AOG.0000116260.81570.60. PMID 15051566.

[emedicine-14] Trupin, Suzanne (27 Mayıs 2010). "Elective Abortion". eMedicine. 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2010. At every gestational age, elective abortion is safer for the mother than carrying a pregnancy to term.

[Genevra-2012-15] Pittman, Genevra (23 Ocak 2012). "Abortion safer than giving birth: study". Reuters. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2012.

[arch-fam-practice-16] Westfall JM, Sophocles A, Burggraf H, Ellis S (1998). "Manual vacuum aspiration for first-trimester abortion". Arch Fam Med. 7 (6). ss. 559-62. doi:10.1001/archfami.7.6.559. PMID 9821831. 5 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Nisan 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

g t d Kürtaj
Ana konular	Tanımlar Tarih Yöntemler Kürtaj tartışması Felsefi yönleri Kürtaj yasası
Hareketler	Kürtaj hakları hareketleri Kürtaj karşıtı hareketler
Sorunlar	Kürtaj ve akıl sağlığı İnsan kişiliğinin başlangıcı Hamilelik tartışmasının başlangıcı Kürtaj-meme kanseri hipotezi Kürtaj karşıtı şiddet Komünizmde kürtaj Doğum kontrolü Kriz gebelik merkezi Kürtajın etik yönleri Öjenik Fetal haklar Zorla kürtaj Genetik ve kürtaj Geç dönem kürtaj Kürtajın yasallaştırılması ve suç etkisi Kürtaja ilişkin özgürlükçü bakış açıları Yaşayabilirlik sınırı Malthusçuluk Erkek hakları Küçükler ve kürtaj Doğum yanlılığı Tek çocuk politikası Baba hakları ve kürtaj Kürtaj sonrası bakım Doğum öncesi gelişim Üreme hakları Kendi kendine kürtaj Cinsiyet tercihli kürtaj Kaldırım danışmanlığı Kürtaja karşı toplumsal tutumlar Sosyalizm Tıbbi nedenlerle fesih Zehirli kürtaj Güvenli olmayan kürtaj Kadın hakları
Yasa	İçtihatlar Anayasa hukuku Kürtaj yasasının tarihi Ülkeye göre yasalar Tampon bölges Vicdani ret Fetal koruma Altı hafta yasak Bilgilendirilmiş onam Geç dönem kısıtlamasıs Ebeveyn katılımı Eş rızası
Yöntemler	Vakum aspirasyonu Genişletme ve tahliye Dilatasyon ve kürtaj Sağlam D&X Histerotomi Akıtma Adet çıkarma Mifepriston + Misoprostol Düşük yapıcı ilaçlar Metotreksat Mifepriston Mizoprostol Oksitosin Kendi kendine kürtaj Güvenli olmayan kürtaj
Din	Budizm Hıristiyanlık Katoliklik Hinduizm İslam Yahudilik Scientology

g t d Üreme sağlığı
Üreme hakları	Zorunlu sterilizasyon Gebeliği önleyici güvenlik Genital bütünlük sünnet tartışmaları genital modifikasyon ve sakatlama interseks
Eğitim	Genetik danışma Gebelik öncesi danışmanlık Cinsel eğitim
Aile planlaması	Yardımcı üreme teknolojisi doğurganlık sahtekarlığı Doğum kontrolü Çocuksuz/Çocuksuzluk Ebeveynlik evlat edinme çocuk doğurma koruyucu bakım Güvenli seks
Üreme sağlığı	Erkek Kadın vulvovajinal Araştırma cinsel riskli davranışları kendi kendine bildirme
Hamilelik	Kürtaj Doğum aralığı Anne sağlığı Obstetrik Seçenekler danışmanlığı Tecavüz hamileliği Hamile hasta hakları Doğum öncesi bakım Ergenlikte hamilelik Gençlik öncesi gebelik İstenmeyen gebelik
üreme tıbbı	Androloji Genitoüriner tıp Jinekoloji Doğum ve jinekoloji Üreme endokrinolojisi ve kısırlık Cinsel tıp
üreme tıbbı	Cinsel gelişim bozuklukları Kısırlık Üreme sistemi hastalığı Cinsel işlev bozukluğu Cinsel yolla bulaşan hastalık klinik
Ülkeler	Çin Hindistan İran İrlanda Pakistan Filipinler Singapur Birleşik Krallık genç Amerika Birleşik Devletleri genç hamilelik doğum kontrolü
Tarih	ABD'de doğum kontrolü hareketi prezervatif tarihi Sosyal hijyen hareketi Üreme hakları mevzuatının zaman çizelgesi
Politika	Tek çocuk politikası İki çocuk politikası Parasal bebek bonusu bekarlık vergisi çocuk yardımı çocuksuzluk vergisi
Kategori

g t d İnsan nüfusu
Başlıca konular	Dünyanın demografisi Demografik geçiş Tarihsel dünya nüfusu tahminleri Nüfus artış hızı Nüfus momentumu Dünya nüfusu
Nüfus biyoloji	Nüfus azalması Nüfus yoğunluğu Fizyolojik yoğunluk Popülasyon dinamiği Nüfus modeli Yaş piramidi Nüfus artışı tahminleri
Nüfus ekoloji	Biyokapasite Taşıma kapasitesi Dünyanın enerji bütçesi I = P × A × T Kaya özdeşliği Malthus büyüme modeli Aşma (nüfus) Dünya3 modeli
Toplum ve nüfus	Aşırı insan nüfusu artışı Malthusçu felaket İnsan nüfusu planlaması Zorunlu sterilizasyon Aile planlaması Tek çocuk politikası İki çocuk politikası Aşırı tüketim Nüfus etiği Antinatalizm Üreme hakları Sürdürülebilir nüfus Sıfır nüfus artışı
Yayınlar	Nüfus ve Çevre Nüfus ve Kalkınma İncelemesi
Listeler	Ülkeye göre nüfus ve konut sayımları En büyük şehirler Dünya nüfusu kilometre taşları 6 milyar 7 8 Nüfusu ilgilendiren kuruluşlar
Etkinlikler ve organizasyonlar	7 Milyar Eylem Ötanazi Kilisesi Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı Uluslararası Nüfus Eylemi Nüfus Bağlantısı Nüfus Önemlidir Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu Birleşmiş Milletler dünya nüfus konferansları Gönüllü İnsan Yokoluşu Hareketi Dünya Nüfus Konferansı Dünya Nüfus Günü Dünya Nüfus Vakfı
İlgili konular	Bennett yasası Yeşil Devrim İnsanın çevre üzerindeki etkisi Göç Sürdürülebilirlik

g t d Temel insan hakları
Medeni ve siyasi	Kanun önünde eşitlik Keyfi tutuklama ve gözaltı özgürlüğü Toplantı ve gösteri özgürlüğü Örgütlenme özgürlüğü Zalim, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele Ayrımcılığa uğramama özgürlüğü Bilgi edinme özgürlüğü Hareket özgürlüğü Din özgürlüğü Kölelikten özgürlük İfade özgürlüğü Düşünce özgürlüğü İşkenceye maruz kalmama özgürlüğü Adli yardım LGBT hakları Özgürlük Milliyet Kişilik Masumiyet karinesi Sığınma hakkı Ölme hakkı Adil yargılanma hakkı Aile hayatı hakkı Silah bulundurma ve taşıma hakkı Yaşama hakkı Dilekçe hakkı Gizlilik hakkı Protesto hakkı Tıbbi tedaviyi reddetme hakkı Baskıya karşı direnme hakkı Meşru müdafaa hakkı Gerçeğe ulaşma hakkı Kişinin güvenliği Oy hakkı Vatan hakkı
Ekonomik, sosyal ve kültürel	Dijital haklar Eşit işe eşit ücret Adil ücret İşçi hakları Yeterli yaşam standardına sahip olma hakkı Giyim hakkı Gelişme hakkı Eğitim hakkı Gıda hakkı Sağlık hakkı Sağlıklı bir çevre hakkı Barınma hakkı İnternete erişim hakkı Mülkiyet hakkı Halkın katılımı hakkı Cevap hakkı Dinlenme ve eğlenme hakkı Geri dönüş hakkı Bilim ve kültür hakkı Sosyal güvenlik hakkı Su hakkı Doğru iş
Cinsel ve üreme	Kürtaj Aile planlaması Kadın sünnetine karşı özgürlük İnterseks insan hakları LGBT hakları Cinsel sağlık ve üreme sağlığı Cinsellik hakkı
İhlaller	İnsanlığa karşı suçlar Soykırım Savaş suçu