Jiva
Jiva (Sanskrit: जीव, IAST: jīva), Jivātman veya jīva-bhūta, Hinduizm ve Jainizm geleneklerinde ruh kavramının karşılığıdır. Kelime, Sanskrit fiil kökü olan ve "yaşamak" anlamına gelen jīv'den türemiştir.[1] Jiva kavramı, Bhagavad Gita ve Upanişadlar gibi çeşitli metinlerde tanımlanmıştır.
| Makale serilerinden |
 |
Türkçe’ye bir başka Hint-Avrupa dili olan Farsça’dan geçmiş olan “can” sözcüğü jīva kelimesi ile soydaştır.[2]
Tanımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bhagavad Gita'da jiva hakkında detaylı açıklamalar mevcuttur. Gita'nın 2. bölümünde doğrudan jiva kelimesi geçmese de jivanın özellikleri belirtilmiştir.[2]
न जायते म्रियते वा कदाचि-
न्नायं भूत्वा भविता वा न भूयः ।
अजो नित्यः शाश्वतोऽयं पुराणो
न हन्यते हन्यमाने शरीरे ॥ २० ॥
"Ruh asla doğmaz ve asla ölmez, varoluşa geçmemiştir ve hiçbir zaman geçmeyecektir. Doğmamış, ezeli, ebedi ve ilkseldir – beden öldürüldüğünde o ölmez."
— Bhagavad Gita 2.20
Bhagavad Gita, ruh kavramından iki kez jīva-bhūta (canlı varlık) olarak bahseder [7.5, 15.7].[2] 7. bölümün 5. şlokasında jīva-bhūta Tanrı'nın üstün yayılımı olarak tanımlanmıştır:[2]
अपरेयमितस्त्वन्यां प्रकृतिं विद्धि मे पराम् ।
जीवभूतां महाबाहो ययेदं धार्यते जगत् ॥ ५ ॥
"Bu Benim aşağı tabiatımdır, ey Dev Kollu, ama dünyaya can veren üstün tabiatımı, canlı varlığı da bil."
— Bhagavad Gita 7.5
15. bölümün 7. şlokasında jīva-bhūta ezeli ve ebedi olan bir varlık ve Tanrı'nın bir yayılımı olarak tanımlanmıştır:[2]
ममैवांशो जीवलोके जीवभूत: सनातन: ।
मन:षष्ठानीन्द्रियाणि प्रकृतिस्थानि कर्षति ॥ ७ ॥
"Yaşayan dünyada, Benim parçamdan başka bir şey olmayan ezeli ve ebedi canlı varlık, altıncısı zihin olan madde temelli duyuları yönetir."
— Bhagavad Gita 15.7