Kalsiyum oksalat
Kalsiyum oksalat veya kireç oksalat, oksalatın kalsiyum tuzudur. Tüm formlar renksiz veya beyazdır. Monohidrat şekli, bitkilerde rafitler olarak bilinen zarf şeklindeki kristalleri oluşturur. Mineral whewellit adıyla doğada bulunur. Daha nadir bulunan dihidrat (mineral: weddellit) ve trihidrat (mineral: kaoksit) formları da vardır. Kalsiyum oksalatlar, insan böbrek taşlarının önemli bir bileşenidir. Bira fabrikalarında kullanılan kaplarda oluşan bir ölçek olan bira taşında da kalsiyum oksalat bulunur.
Oluşum
[değiştir | kaynağı değiştir]1000'den fazla bitki türünün kalsiyum oksalat biriktirdiği yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur.[2] Kalsiyum oksalat birikimi, bitkideki kalsiyumun (Ca2 +) detoksifikasyonu ile bağlantılıdır.[3]
Zehirli bir bitki olan Dieffenbachia, bu maddeyi içerir ve yutulduğunda konuşmayı engelleyebilir ve boğulmalara yol açabilir. Kuzukulağı, ravent (yapraklarda büyük miktarlarda), tarçın, zerdeçal ve Oxalis, Araceae, Arum italicum, taro, kivi, çay yaprakları, agavlar, Virginia sarmaşığı (Parthenocissus quinquefolia) ve Alocasia türlerinde de bulunur. Ispanakta da değişen miktarlarda bulunmaktadır. Philodendron cinsi bitkiler, bitkinin bazı kısımlarının tüketilmesi suretiyle rahatsız edici semptomlara neden olabilmeye yetecek kadar kalsiyum oksalat içerir. Çözünmeyen kalsiyum oksalat kristalleri bitki saplarında, köklerinde ve yapraklarında bulunur ve idioblastlarda üretilir.
Kalsiyum oksalat, "beerstone" ismiyle, fıçı ve bira yapımında kullanılan diğer kaplar içinde birikme eğilimindedir. Bira içerisinde kahverengi çökelek meydana getirir. Bir temizleme işlemiyle alınmazsa, mikroorganizmaları barındırabilecek sağlıksız bir yüzey meydana getirecektir.[4] Beerstone, kalsiyum ve magnezyum tuzlarından ve demleme işleminden kalan çeşitli organik bileşiklerden oluşur; bir parti biranın tadını olumsuz etkileyebilecek ve hatta bozabilecek istenmeyen mikroorganizmaların büyümesine yol açar.
İdrardaki kalsiyum oksalat kristalleri insanda bulunan böbrek taşlarının en yaygın bileşenleridir ve kalsiyum oksalat kristallerinin oluşumu da etilen glikol zehirlenmesinin toksik etkilerinden biridir.
Kimyasal özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalsiyum oksalat, kalsiyum iyonları ve oksalik asidin eşleniği olan bazı oksalat anyonlarının bir kombinasyonundan oluşmaktadır. Kalsiyum oksalatın sulu çözeltileri, oksalat iyonunun bazikliğinden dolayı, hafif baziktir. Çözünürlüğünün daha yüksek olması nedeniyle sodyum oksalattan daha zayıf bir bazdır.
Tıbbi önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalsiyum oksalat yutulduğunda geçtiği yerlerde yaralar oluşmasına ve uyuşmalara neden olabilir ve hatta ölümcül olabilir.
Morfoloji ve tanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Monohidrat ve dihidrat oksalatlar, ilgili kristallerin şekli ile ayırt edilebilir.
- Kalsiyum oksalat dihidrat kristalleri oktahedraldir. Bir idrar tortusundaki kristallerin büyük bir kısmı, herhangi bir pH'ta büyüyebilecekleri ve normal idrarda doğal olarak oluşabilecekleri için bu tür bir morfolojiye sahiptirler.
- Kalsiyum oksalat monohidrat kristalleri şekil olarak değişkendirler ve halter, iğ, oval veya kazık çit gibi şekillerde olabilirler. Sonuncusu en çok etilen glikol zehirlenmesi nedeniyle görülen kristal şeklidir.[5]
-
İdrarda kalsiyum oksalat kristallerini gösteren idrar mikroskobu. Oktahedral kristal morfolojisi açıkça görülebilir. -
Bir kalsiyum oksalat monohidrat kristali (dambıl şekilli) ve bir kalsiyum oksalat dihidrat kristali (zarf şekilli) ile birkaç eritrosit gösteren idrar mikroskopisi. -
Birkaç kalsiyum oksalat monohidrat kristali (dambıl şekilli, bazıları kümelenmiş) ve bir kalsiyum oksalat dihidrat kristali (zarf şekilli) ile birkaç eritrosit gösteren idrar mikroskopisi. -
Birkaç kalsiyum oksalat kristali gösteren idrar tortusu. 40X
_-_kalsiyum_oksalat_kristalleri_(idrar)_-_01.png)
_-_kalsiyum_oksalat_kristalleri_(idrar)_-_02.png)
Böbrek taşı
[değiştir | kaynağı değiştir]Böbrek taşlarının yaklaşık% 80'i kısmen veya tamamen kalsiyum oksalat tipindedir. İdrar sürekli olarak kalsiyum ve oksalat ile doyurulduğunda oluşurlar. İdrardaki oksalatın bir kısmı vücut tarafından üretilir. Diyette kalsiyum ve oksalat rol oynar, ancak kalsiyum oksalat taşlarının oluşumunu etkileyen tek faktör değildir. Diyetle alınan oksalat, birçok sebze, meyve ve kuruyemişte bulunan organik bir iyondur. Kemikte bulunan kalsiyum da böbrek taşı oluşumunda rol oynayabilir.
Endüstriyel uygulamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Seramik sırların üretiminde kalsiyum oksalat kullanılmaktadır.[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Oksalik asit
- Sodyum oksalat
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ S. Deganello (1981). "The Structure of Whewellite, CaC2O4.H2O, at 328 K". Acta Crystallogr. B. 37 (4): 826-829. doi:10.1107/S056774088100441X.
- ^ Francesci (2005). "Calcium oxalate in plants: formation and function". Annu Rev Plant Biol. 56 (56): 41-71. doi:10.1146/annurev.arplant.56.032604.144106.
- ^ Martin (2012). "Fungi, bacteria and soil pH: the oxalate–carbonate pathway as a model for metabolic interaction". Environmental Microbiology. 14 (11): 2960-2970. doi:10.1111/j.1462-2920.2012.02862.x. PMID 22928486.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "What is beerstone (and how to remove it)". 27 Mayıs 2018. 28 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2018.
- ^ "Urine Crystals". ahdc.vet.cornell.edu/. Cornell University. 26 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2014.
- ^ "Calcium Oxalate Data Sheet". Hummel Croton Inc. 12 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2017.
