Zerdeçal
| Zerdeçal | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Curcuma longa | |||||||||||||||||
Zerdeçal (Curcuma longa); zencefilgiller (Zingiberaceae) familyasından sarı çiçekli, büyük yapraklı, çok yıllık otsu bir bitki cinsidir. Hint safranı olarak da bilinir. Ana vatanı Güney Asya'dır.
Diğer isimleri; zerdeçöp, safran kökü, sarıkök, zerdeçav, hint safranıdır. Başta Pakistan, Hindistan, Çin ve Bangladeş olmak üzere Asya'nın tropik bölgelerinde yetişir. Bitkinin toprak altındaki ana kökleri yumurta veya armut seklindedir. Yan kökleri ise parmak şeklindedir. Rizomların üst yüzü sarımsı, iç yüzü ise sarı renklidir. Acımsı bir tadı vardır.
Zerdeçal bitkisinin ürettiği kurkumin adlı sarı renkli kimyasal maddenin gıda katkısı olarak kullanımı Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Parlamentosu ve ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanmıştır.[1]
Ayurveda'da haridra adıyla uzun zamandır kullanılmasına rağmen[2] zerdeçal veya kurkumin tüketmenin herhangi bir hastalığın tedavisinde etkili olduğuna dair hiçbir kaliteli klinik bulgu yoktur.[3][4]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Farsça "zerd" (sarı) ve "çub" (çöp, odun) sözcüklerinin birleşmesiyle meydana gelen "zerdeçub" adı Türkçeye geçerken önce "zerdeçöp", sonra "zerdeçal" hâlini almıştır.[5]
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Zerdeçal, ipek kumaşlar ve ince derilerin boyanmasında ve kına yakmada da renklendirici olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda eskiden turnusol kâğıdı yerine zerdeçal kâğıdı kullanılmaktaydı. Baharat olarak kullanılması için, zerdeçal bitkisinin temizlendikten sonra suda kaynatılıp kurutulmuş, koyu sarı renkli kök saplarının öğütülmesi gerekir. Elde edilen baharat safran yerine de kullanılır. Balık çorbası, pilav, söğüş ve çeşitli sebze yemeklerine çeşni olarak katılır. İspanyolların deniz ürünlerinden yapılan ünlü "paella" adlı yemeğinde ve Hintlerin "köri" sosunda kullanılır.
Tıbbi araştırmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Zerdeçal ve kurkumin, çeşitli insan hastalıkları ve rahatsızlıklarıyla ilgili pek çok klinik araştırmaya konu olmalarına rağmen hastalıkları tedavi edici veya sağlığa faydalı olduklarını gösteren hiçbir kaliteli bulguya rastlanmamıştır.[3][4][6][7] Kurkuminin inflamasyonu azalttığını gösteren herhangi bir bulgu yoktur (2020 itibarıyla).[3][4][8] Zerdeçal ekstraktının diz kireçlenmesi semptomlarını hafifletebildiğine[9] ve fiziksel egzersizin ardından ağrıyı ve kas hasarını azaltabildiğine dair bulgular zayıftır.[10] Zerdeçalın alerjen olduğuna dair sağlam bulgular mevcuttur.[11]
Resim galerisi
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Zerdeçal tozu baharat olarak kullanılır. -
Zerdeçal kökleri -
Bitkinin çiçeği -
Türkiye'de yetiştirilen zerdeçal
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Curcumin". PubChem, US National Library of Medicine. 21 Kasım 2020. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2020.
- ^ Peter, K. V. (2008). Underutilized and Underexploited Horticultural Crops, Volume 2. New India Publishing. s. 341. ISBN 9788189422691.
- ^ a b c Nelson, KM; Dahlin, JL; Bisson, J; Graham, J; Pauli, GF; Walters, MA (2017). "The Essential Medicinal Chemistry of Curcumin: Miniperspective". Journal of Medicinal Chemistry. 60 (5): 1620-1637. doi:10.1021/acs.jmedchem.6b00975. PMC 5346970
. PMID 28074653. None of these studies [has] yet led to the approval of curcumin, curcuminoids, or turmeric as a therapeutic for any disease
- ^ a b c "Turmeric". National Center for Complementary and Integrative Health, US National Institutes of Health. May 2020. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2020.
- ^ "Zerdeçal Kelime Kökeni". 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2016.
- ^ Daily, JW; Yang, M; Park, S (2016). "Efficacy of Turmeric Extracts and Curcumin for Alleviating the Symptoms of Joint Arthritis: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials". Journal of Medicinal Food. 19 (8): 717-29. doi:10.1089/jmf.2016.3705. PMC 5003001 . PMID 27533649.
- ^ Vaughn, A. R.; Branum, A; Sivamani, RK (2016). "Effects of Turmeric (Curcuma longa) on Skin Health: A Systematic Review of the Clinical Evidence". Phytotherapy Research. 30 (8): 1243-64. doi:10.1002/ptr.5640. PMID 27213821.
- ^ White CM, Pasupuleti V, Roman YM, Li Y, Hernandez AV (August 2019). "Oral turmeric/curcumin effects on inflammatory markers in chronic inflammatory diseases: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials". Pharmacol Res (Meta-analysis). 146: 104280. doi:10.1016/j.phrs.2019.104280. PMID 31121255.
- ^ Wang Z, Singh A, Jones G, Winzenberg T, Ding C, Chopra A, Das S, Danda D, Laslett L, Antony B (January 2021). "Efficacy and Safety of Turmeric Extracts for the Treatment of Knee Osteoarthritis: a Systematic Review and Meta-analysis of Randomised Controlled Trials" (PDF). Curr Rheumatol Rep. 23 (2): 11. doi:10.1007/s11926-020-00975-8. PMID 33511486. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)23 Şubat 2023.
- ^ Suhett, Lara Gomes; de Miranda Monteiro Santos, Rodrigo; Silveira, Brenda Kelly Souza; Leal, Arieta Carla Gualandi; de Brito, Alice Divina Melo; de Novaes, Juliana Farias; Lucia, Ceres Mattos Della (2021). "Effects of curcumin supplementation on sport and physical exercise: a systematic review". Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 61 (6): 946-958. doi:10.1080/10408398.2020.1749025. ISSN 1549-7852. PMID 32282223. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi23 Şubat 2023.
- ^ Chaudhari SP, Tam AY, Barr JA (November 2015). "Curcumin: A Contact Allergen". J Clin Aesthet Dermatol. 8 (11): 43-8. PMC 4689497 . PMID 26705440.
 | Tek çenekliler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |