Kells Kitabı
Kells kitabı (İrlandaca: Leabhar Cheanannais) (bazen Columba kitabı olarak da bilinir.) Yeni Ahit'in içerdiği dört incil ile önsöz niteliğindeki bazı metinleri ve kanon tablolarını içeren işlemeli el yazması kitap. Latince yazılmış olan kitap şu anda Dublin'de Trinity College kütüphanesine ait bir müzede durmaktadır. Kelt rahipleri tarafından 800 yıllarında veya daha önceleri yazılmıştır. İncil metinleri büyük ölçüde Vulgata'dan kopyalanmıştır. Buna karşın bazı pasajlar Venus Latina olarak tanınan daha eski incil versiyonlarından kopyalanmıştır. Batı kaligrafisinin bir şaheseri ve Insular art'ın doruk noktası olarak kabul edilir. Aynı zamanda İrlanda'nın en güzel ulusal hazinelerinden biri olarak tanınır.
Kells kitabının çizimleri ve işlemeleri diğer bütün işlemeli Yeni Ahit kitaplarına göre daha abartılı ve karmaşıktır. Kitabın süslemeleri geleneksel Hristiyan ikonografisi ile Insular sanatının şatafatlı sarmal motiflerini birleştirir. İnsan, hayvan ve mitolojik yaratık figürleri, kelt düğümleri ve canlı renklerdeki örgülü modeller ile birlikte kitaba canlılık kazandırır. Bu minik dekoratif öğelerin birçoğu Hristiyan sembolizmi ile beslenmiştir ve daha sonraki dönemlerde önemli çizimlerin teması haline gelmiştir.
Elyazması günümüzde 340 folyodan oluşur ve 1953'ten beri 4 cilt halindedir. Sayfalar iyi kaliteli dana derisi vellum üzerine yazılmıştır. Süslemelerde daha önceleri rastlanmayan bir incelik vardır. Bunlardan 10 tam sayfa resimlerden oluşur. Metin sayfaları ise süslü baş harfleri ve satırlar arasına konulan minyatürlerle canlı bir görünüme kavuşturulmuştur. Bu özellikleri ile kitap Insular sanatının enerjik ve anti-klasik yapısının en uç özelliklerini de gösterir. Insular majiskül denilen yazıyla kaleme alınan kitabın en azından üç farklı yazmanı vardır. Yazımda demir mazı mürekkebi kullanılmış, renkler için ise uzak ülkelerden getirilmiş farklı maddeler kullanılmıştır.
Elyazması adını, yüzyıllar boyu korunmuş olduğu Kells manastırından almıştır. Bugün Dublin'deki Trinity College kütüphanesinde halka açılmış durumdadır. Kütüphane genellikle aynı anda dört ciltten ikisini gösterime açık tutar ve bunlardan birini ana resimleri diğerini ise tipik metin sayfalarını göstermek için kullanır. Elyazmasının tamamı kütüphanenin Digital Collections10 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. portalinden izlenebilir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Köken
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kells kitabı, Insular stil olarak bilinen elyazması grubunun en güzel ve en ünlü olanlarından biridir. Bu elyazması eserler, 6. yüzyılın sonu ile 9. yüzyılın başları arasında İrlanda, İskoçya ve İngiltere'deki manastırlarında ve İrlanda-İskoç ve Anglosakson misyonerliği temelinde kıta Avrupa'sında kurulmuş olan manastırlarda yazılmıştır.[1] Bu elyazması türünün diğer örnekleri arasında Cathach of St. Columba, Bobbio Orosius, Durham Dean and Chapter Library'de bulunan Gospel Book Fragment (hepsi 7. yüzyılın başlarına ait) ve Book of Durrow (7. yüzyılın ikinci yarısı) yer alır. 8. yüzyılın başlarındaki örnekler için ise Durham incili, Echternach incili, Lindisfarne incili (sağdaki ilustrasyonda görülüyor) ve Lichfield incili sayılabilir. Diğer bazı örneklerle birlikte St. Gall Gospel Book 8. yüzyılın sonlarına Book of Armagh (807–809) ise 9. yüzyılın başına aittir.[2] Araştırmacılar bu elyazmalarını artistik tarzları, yazım biçimleri ve metinsel geleneklerindeki benzerlikleri göz önüne alarak aynu grupta toplarlar. Kells kitabındaki süslemelerin iyice olgunlaşmış olması, bu kitabın bu listenin sonlarına, 8. yüzyılın sonları ile 9. yüzyılın başlarına koyulmasın neden olmuştur. Kells kitabı daha önceki elyazmalarında görülen ikonografik ve stilistik geleneklerin birçoğunu izler. Örneğin kitabın Incipit sayfalarındaki süslü harflerden oluşan şekiller, şaşırtıcı biçimde diğer Insular incillerdekilerle süreklilik gösterir. Bir başka örnek olarak Lindisfarne incili ve Kells kitabının Matta incili incipit sayfaları verilebilir. (Karşılaştırma için bakınız:Kells ve Lindisfarne)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
